عفونت‌های بیمارستانی

گروه جامعه- حوادث خبرساز چند روز گذشته در نظام سلامت مانند نابینایی ۹بیمار، فوت ۷۰بیمار دیالیزی و آتش‌سوزی بیمارستان‌ها، زنگ خطر جدی برای نظام سلامت به صدا درآورده است که شاید اصلی‌ترین دلیل بروز این حوادث نبود نظارت موثر از سوی سازمان‌های مربوطه است و همین اتفاقات بی‌اعتمادی مردم به سیستم درمانی را تشدید می‌کند. نابینا شدن بیماران بیمارستان چشم پزشکی، فوت ۷۰بیمار دیالیزی به دلیل استفاده از داروی بی‌کیفیت و آتش‌سوزی در بیمارستان قائم در رشت که باعث فوت بیماران شد، داغی بود که نظام سلامت بر دل هموطنان گذاشت. در بحث اصلی که می‌توان گفت عدم نظارت درست بر خدمات درمانی و پزشکی در سه حادثه اخیر نقش پررنگ‌تری را ایفا می‌کند، باید به این موضوع توجه داشت با تکرار این اتفاقات مسیر بی‌اعتمادی به پزشکان و کادر درمان آغاز می‌شود و از همین رو گاه افراد را مجبور به درمان خودسرانه می‌کند که ترجیح می‌دهند به جای اینکه جان خود را در دست پزشکان بسپارند برای درمان به سراغ فضای مجازی و افراد غیرپزشک بروند.
آمار و وضعیت قصور پزشکی در ایران
در ایران، آمارهای رسمی و غیررسمی نشان‌دهنده وضعیت نگران‌کننده‌ای در زمینه قصور پزشکی است. براساس اعلام پزشکی قانونی پرونده‌های بررسی شده در کمیسیون‌های تخصصی در سال ۱۴۰۰، ۳۰‌هزار و ۹۵۳ و در سال ۱۳۹۹، ۲۹‌هزار و ۳۱۳پرونده به ثبت رسیده که این آمار نسبت به سال‌های قبل رشد 6/‏5درصدی داشته است.
آمارهای غیررسمی حاکی از آن است که سالانه حدود ۴۵‌هزار نفر در کشور به دلیل خطاهای پزشکی و دارویی آسیب می‌بینند. برآورد می‌شود حدود ۳‌هزار نفر به دلیل این اشتباهات جان خود را از دست می‌دهند.
اردیبهشت ماه امسال معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور گفت: «سال گذشته ۱۰۰مورد پرونده پزشکی در هیات‌های انتظامی این سازمان تشکیل شده که در مقایسه با سال ۱۴۰۰، ۳۰‌درصد افزایش داشته که ۲۰‌درصد شکایت‌ها مربوط به جراحی زیبایی است.»
یکی از عوامل اصلی در افزایش شکایات و موارد قصور پزشکی در ایران، کمبود امکانات، فشار کاری بالا بر پزشکان و عدم رعایت استانداردهای درمانی است. نبود سیستم‌های نظارتی موثر و شفافیت در گزارش‌دهی موارد خطا نیز از مشکلات عمده در این حوزه به شمار می‌رود.
ایجاد شکاف بی‌اعتمادی مردم به پزشکان
رعایت حقوق بیمار و دریافت مطلوب خدمات سلامت حق بیمار است. اطلاعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اختیار بیمار قرار گیرد تا در این مسیر بهترین انتخاب صورت گیرد و فرد بیمار از خدمات درست در مراکز درمانی استفاده درست کند و با نهایت آرامش خاطر به درمان خود بپردازد.
در مواقعی بی‌توجهی به بیمار باعث می‌شود تا شاهد نارضایتی افرادی باشیم که دچار بی‌اعتمادی و نگرانی از روند کار کادر درمان می‌شوند و اگر پزشکی هم کار خود را به درستی انجام دهد اینجاست که ‌تر و خشک با یکدیگر می‌سوزند.
وزارت بهداشت کجای کار قرار دارد؟
وزارت بهداشت کجاست؟ سازمان نظام پزشکی کجاست؟ واقعا اگر چنین حوادثی در کشورهای دیگر رخ می‌داد مسوولان امر برای برخورد با چنین تخلفاتی چه می‌کردند؟ در ذهن نمی‌گذرد که کادر درمان یک بیمارستان با استفاده داروی اشتباه و وسایل پزشکی آلوده وارد عمل شود و حوادث مرگباری رخ دهد اما روسای این بیمارستان‌ها توبیخ یا برکنار نشوند! بلکه با صدور بیانیه این خطاهای فاجعه‌آفرین را توجیه کنند. چگونه می‌شود ۹بیمار در یک اتاق عمل توسط پنج جراح چشم پزشک عمل ساده آب مروارید انجام دهند و بعد از چند روز همگی کور و نابینا شوند؟ این در حالی است که اخیرا بخشنامه‌ای از وزارت بهداشت در فضای مجازی دست به دست می‌شود که در آن استفاده مجدد از برخی لوازم پزشکی به کادر درمان بیمارستان‌ها منوط به تایید وزارت بهداشت اجازه داده شده است. از قضا همین موضوع هم منجر به نابینا شدن 9بیمار در بیمارستان نگاه شده است.
بیمارستان بدون استریلیزاسیون اجازه فعالیت ندارد
خسرو صادق‌نیت مشاور وزیر بهداشت و سرپرست حوزه وزارتی درباره بخشنامه سال۹۷ معاونت درمان وزارت بهداشت مبنی بر استریلیزاسیون و استفاده مجدد از برخی لوازم پزشکی ضمن تایید سلامت روند استریلزاسیون در بیمارستان‌های ایران گفت: سرنوشت این بخشنامه را باید از معاونت درمان پیگیری کنید اما آنچه مسلم است این بوده که بیمارستان بدون استریلیزاسیون اجازه فعالیت ندارد. برای استریل کردن وسایل پروتکلی وجود دارد که بیان می‌کند چه وسایلی و به چه نحوی استریل می‌شوند و ما چگونه از استریل شدن آنها مطلع می‌شویم. مشاور وزیر بهداشت و سرپرست حوزه وزارتی ادامه داد: وسایل مختلف بنا به جنس و نوع‌شان (پلاستیکی و غیرپلاستیکی) به شیوه‌های مختلف و با دستگاه‌های مختلف استریل می‌شوند. روی این وسایل اندیکاتوری وجود دارد که تغییر رنگ آن در فرآیند استریلیزاسیون نشان می‌دهد وسیله‌ای که در داخل پک قرار دارد استریل است. اگر آن نشان وجود نداشته باشد حتی اگر فرآیند استریلیزاسیون هم صورت گرفته باشد، وسیله را استریل به حساب نمی‌آورند و اجازه استفاده از آن را ندارند. اگر یک پک باز شود، حتی اگر مورد استفاده قرار نگیرد، نشانه استریل را نخواهد داشت و استفاده از آن مجاز نیست.
رییس پیشین بیمارستان امام خمینی توضیح داد:‌ بنابراین هم وسیله‌ها موقع استریل کردن داخل پکی مخصوص قرار می‌گیرند و نشانه‌ مخصوص باید وجود داشته باشد که حتی تاریخ نیز دارد و مشخص می‌کند که وسیله استریل شده تا چه زمانی استریل و قابل استفاده باقی می‌ماند.
آیا استریل کردن چندباره برخی وسایل پزشکی علمی است؟
وی در پاسخ به این سوال که آیا این استریل کردن چندباره وسایل پزشکی علمی است، گفت: خیلی از وسایل، نوع یکبار مصرف ندارند و تا زمانی که قابل استفاده باشند مرتبا آنها را استریل می‌کنیم و مورد استفاده قرار می‌دهیم. مشاور وزیر بهداشت و سرپرست حوزه وزارتی در مورد ارتباط احتمالی میان این موضوع با ماجرای رخ داده در بیمارستان نگاه توضیح داد: به‌طور کلی عفونت‌های بیمارستانی علل مختلفی دارند که یکی از آن علت‌ها می‌تواند خطای انسانی باشد. وی در توضیح این موضوع گفت: در روال بیمارستان‌ها بنا بر این است که خطاها به حداقل کاهش داده شوند و خطا در بررسی‌های بعدی کشف شود و با چندین روش جلوی آن گرفته می‌شود تا فرد را با یک خطا دچار عارضه نکنیم اما به هر حال خطای انسانی در همه فعالیت‌هایی که با دخالت انسان انجام می‌شود، رخ می‌دهد و در ارائه خدمات درمانی نیز احتمال بروز این خطا وجود دارد.
او ادامه داد: ولی سیستم به‌ گونه‌ای طراحی شده که این به حداقل خودش کاهش پیدا کند و ما در وزارت بهداشت و بیمارستان‌ها سیستم بررسی و ریشه‌یابی خطا و رفع علت و جلوگیری از تکرار آن را داریم.
بخشنامه «استفاده مجدد از وسایل پزشکی» در بیمارستان‎ها که در سال ۹۷ ابلاغ شده است
همایون سامه‌یح‌نجف‌آبادی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره بخشنامه سال۹۷ معاون درمان وزارت بهداشت مبنی بر استریلیزاسیون و استفاده مجدد از برخی لوازم پزشکی گفت: اسم «لوازم پزشکی یکبار مصرف» خود گویاست. اغلب لوازم یکبار مصرف مانند سرنگ، آنژیوکت و غیره قابل استریل نیستند. باید وسیله فلزی باشد، فاقد خلل و فرج و مجرایی باشد که خون، فرآورده‌ای دیگر یا بافت را در خود نگه دارد تا بتوان آن را استریل کرد. نمی‌دانم منظور بخشنامه چه بوده است. چنین بخشنامه‌ای را در آن زمان به خاطر دارم اما بعید می‌دانم اجرایی شده باشد.
نجف‌آبادی در واکنش به این احتمال که مفاد بخشنامه مذکور ممکن است منجر به فاجعه رخ داده در بیمارستان نگاه شده باشد، گفت: آنچه من از کلینیک نگاه می‌دانم این است که کلینیکی بسیار سطح بالا و گران‌قیمت است و مراجعان آن را افرادی با وضع مالی بسیار خوب تشکیل می‌دهند و نیازی به چنین کاری ندارد و به نظر من غیرمنطقی است که چنین کاری انجام داده باشد.
او ادامه داد: البته وقتی چیزی بخشنامه می‌شود برای تمام بیمارستان‌ها قابل اجراست اما مساله‌ای اینجا مطرح است که شاید این باشد که مشکلات مالی بیمارستان‌های دولتی، صدور چنین بخشنامه‌ای را ایجاب کرده باشد. البته من ندیده‌ام اما به‌ خاطر دارم که چنین چیزی بود.
نابینا شدن ۹ نفر در یک روز بی‌سابقه است
نجف‌آبادی با تاکید بر اینکه نابینا شدن ۹نفر در یک روز بی‌سابقه است، گفت: قرار است تمام این‌ مسائل در کمیسیون مطرح شوند و بررسی کامل از آنها صورت بگیرد. حتی اگر هم چنین بخشنامه‌ای در کار بوده باشد، قصور مسوولان بیمارستان را پاک نمی‌کند. حتی اگر چنین کاری کرده‌اند، باید مطمئن می‌بودند که تمام ست‌ها کاملا استریل و قابل استفاده است.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در واکنش به اظهارات مسوولان وزارت بهداشت و نظام پزشکی مبنی بر اجتناب‌ناپذیر بودن چنین اتفاقاتی و مقایسه آن با خطای رانندگی گفت: از یک طرف می‌توان گفت که قصور پزشکی اتفاق می‌افتد اما من تا به حال نشنیده‌ام که ظرف یک روز در یک کلینیک ۹نفر به‌ خاطر قصور نابینا شوند. این اهمال بسیار بزرگی بوده و مسوولان بیمارستان حتما باید جوابگوی آن باشند.