عملکرد تجارت دریایی ایران

در سال ۱۴۰۰ حدود ۳/۶۹ میلیون تن کالا از طریق ۲۱ بندر فعال کشور تخلیه و در مقابل ۱/۷۹ میلیون تن کالا نیز بارگیری شده است. در سال ۱۳۹۸ حدود ۸۷ میلیون تن کالا در بنادر کشور بارگیری شده که این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۷۹ میلیون تن رسیده است. در مقابل بیشترین میزان تخلیه کالا طی سه سال اخیر در سال ۱۴۰۰ و با رقم ۷۰ میلیون تن انجام شده است. ۸۰ درصد از میزان بارگیری و تخلیه کالایی در دو بندر شهید رجایی و بندر امام خمینی صورت می‌گیرد. از حیث ترکیب کالایی ۵۰ درصد از میزان بارگیری و ۴۸ درصد از میزان تخلیه در سال ۱۴۰۰ اختصاص به کالای غیرنفتی داشته و مابقی متعلق به اقلام فرآورده‌های نفتی بوده است.
روند هشت ماهه تخلیه و بارگیری کالا در بنادر کشور طی سه سال اخیر در نمودار ارائه شده است. بیشترین میزان تخلیه کالا در بنادر کشور مربوط به هشت ماهه سال ۱۴۰۱ به میزان ۴۸ میلیون تن و بیشترین میزان بارگیری نیز در همین بازه زمانی مربوط به هشت ماهه سال ۱۴۰۰ و به میزان ۵۳ میلیون تن است. به طور متوسط طی هشت ماهه سال ۱۴۰۱ در هر ماه حدود ۶ میلیون تن کالا در بنادر ایران تخلیه و حدود ۵/۶ میلیون تن کالا نیز بارگیری شده است. همچنین طی هشت ماهه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل میزان تخلیه کالا در بنادر کشور با رشد ۹/۶ درصدی و میزان بارگیری کالا با افت ۵/۱ درصدی همراه بوده است.
بخش قابل‌توجهی از صادرات و واردات کالایی کشور نفتی و غیرنفتی از طریق بنادر ایران انجام می‌شود. بررسی روند تجارت کالایی کشور از مسیر بنادر کشور نشان می‌دهد که بیشترین میزان کالای صادرشده از طریق بنادر در سال ۱۳۹۸ با رقم ۴/۷۸ میلیون تن و بیشترین واردات نیز در سال ۱۳۹۱ و با میزان ۴۴۸ میلیون تن انجام شده است.
طی دهه ۱۳۹۰ روند عمومی میزان صادرات کالا از طریق بنادر کشور، افزایشی و روند واردات کالا، کاهشی بوده است. متوسط رشد سالانه صادرات کالایی از بنادر کشور طی دهه مزبور ۹/۶ درصد و متوسط رشد سالانه برای واردات منفی ۲/۱ درصد است. طبق آمار گمرک ایران، در سال ۱۴۰۰ میزان صادرات بدون نفت‌خام برابر با ۱۲۳ میلیون تن و میزان واردات کالا نیز ۴۱ میلیون تن بوده که در مقایسه با صادرات و واردات کالایی از طریق بنادر کشور مشخص می‌شود. تقریبا ۹۲ درصد از واردات کالایی ایران از طریق حمل‌و‌نقل دریایی صورت می‌گیرد و رقم متناظر برای بخش صادرات نیز حدود ۵۵ درصد برآورد می‌شود.
طی هشت ماهه نخست ۱۴۰۱ میزان صادرات و واردات کالا از بنادر کشور به ترتیب حدود ۴۳ و ۲۵ میلیون تن بوده که صادرات با کاهش ۱۱/۰ درصد و واردات نیز با افزایش ۲۳/۴ درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل همراه بوده است.