عملکرد درخشان بازار سرمایه در فروردین

احسان کشاورز- فروردین‌ماه امسال در حالی آغاز شد که فضای سیاسی کشور با خبرهای ضدونقیض و بازارهای جهانی با التهاباتی متاثر از تنش‌های بیرونی همراه بودند. با این حال، بازار سرمایه ایران مسیر متفاوتی را پیمود. از جریان‌های همسو و امیدبخش گرفته تا عوامل بازدارنده و ناپایدار، همه در کنار هم بازار را به سمت تحرک بیشتر سوق دادند و در نهایت شاخص کل بورس با عبور از مرز 3‌میلیون واحد، سقف تاریخی خود را شکست. درک این جهش قابل ‌توجه و ورود به این کانال تعیین‌کننده، نیازمند بررسی دقیق تحولات بازار در نخستین ماه سال است. با وجود تعطیلات متعدد و کاهش روزهای معاملاتی، ورود نقدینگی چشمگیری به بازار سرمایه رخ داد. از سوی دیگر، کاهش نرخ ارز و افت قیمت طلا موجب شد بخش زیادی از سرمایه‌گذاران از بازارهای موازی خارج شوند و توجه خود را معطوف به بازار سهام کنند. کاهش ارزش دارایی‌های جایگزین، به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از سهام در سال گذشته با افت‌های مکرر روبه‌رو بودند، زمینه‌ساز افزایش تقاضای موثر برای سهام ارزنده و ایجاد فرصت‌های سودآور برای سهامداران وفادار بورس شد. در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به مهم‌ترین رخدادها و روندهایی که بازار سرمایه ایران را در نخستین ماه ۱۴۰۴ تحت تاثیر قرار دادند.
وضعیت کلی در یک نگاه
در فروردین‌ماه ۱۴۰۴، ارزش کل معاملات بازار بورس به رقم ۲۵۲‌هزار‌ میلیارد تومان رسید که نسبت به اسفندماه سال گذشته با رقم ۴۲۱‌هزار‌ میلیارد تومان، کاهشی معادل ۴۰درصد را تجربه کرده است. حجم معاملات نیز با افتی نزدیک به 83/‏14‌درصد از ۴۵۵‌میلیارد سهم به حدود ۳۸۷‌میلیارد سهم کاهش یافت. دفعات معاملات نیز کاهش قابل ‌توجهی داشت و با افتی 5/‏39‌درصدی از 7/‏13‌میلیون نوبت به 2/‏8میلیون نوبت رسید. یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر افت نسبی آمار معاملات در فروردین‌ماه را باید در تعداد روزهای معاملاتی جست‌وجو کرد؛ در این ماه تنها ۱۶روز کاری فعال در بازار سرمایه وجود داشت، در حالی که در اسفندماه سال قبل این عدد ۲۰روز بوده است. تعطیلات رسمی نوروزی، کاهش زمان فعالیت سازمانی و تعطیلی نهادهای مالی در روزهای ابتدایی سال، ازجمله دلایل طبیعی افت معاملات در آغاز هر سال به‌ویژه در فروردین‌ماه محسوب می‌شود. از سوی دیگر، فضای انتظار و عدم قطعیت ناشی از تصمیم‌گیری‌های اقتصادی دولت جدید، سیگنال‌های متناقض از بازار ارز و طلا و همچنین کاهش نرخ دلار و افت قیمت طلا موجب شد تا بخشی از سرمایه‌گذاران همچنان در موقعیت صبر و نظاره باقی بمانند. با این حال، ورود نسبی نقدینگی به برخی صنایع خاص و عبور شاخص کل از مرز تاریخی 3‌میلیون واحد، نشان‌دهنده آن است که با وجود افت آماری، مسیر کلی بازار در نخستین ماه سال همراه با امیدواری بوده است.
بازار‌های مختلف بورس چه کردند؟
در بررسی عملکرد بازار سرمایه در فروردین‌ماه ۱۴۰۴ براساس تفکیک بازارها، شاهد تحولات معناداری در ارزش، حجم و دفعات معاملات در بخش‌های مختلف هستیم که بخشی از آن را می‌توان به فضای اقتصادی و نیز فضای انتظار حاکم بر فعالان بازار نسبت داد. بازار اول سهام که شامل شرکت‌های بزرگ و با نقدشوندگی بالاست، با کاهش ۳۳‌درصدی ارزش معاملات مواجه شد؛ ارزش معاملات این بازار از ۸۳هزار ‌میلیارد تومان در اسفندماه به ۵۵همت در فروردین‌ماه رسید. حجم معاملات نیز با افتی ۲۵‌درصدی به 9/‏147‌میلیارد سهم کاهش یافت که نشان‌دهنده کاهش قابل ‌توجه تحرکات معاملاتی در این بازار است.
بازار مشتقه نیز با کاهش نسبی مواجه بود. ارزش معاملات آن با افت 77/‏1‌درصدی به ۸همت رسید اما نکته مهم‌تر کاهش ۴۱‌درصدی در حجم قراردادها بود که از ۹۳۸‌میلیون به ۵۵۵‌میلیون قرارداد رسید. این کاهش می‌تواند به کاهش نوسانات مورد انتظار در بازار یا احتیاط معامله‌گران نسبت داده شود.
بازار سرمایه‌گذاری حرفه‌ای نیز با کاهش 46/‏25‌درصدی ارزش معاملات از ۲۱۶‌میلیارد تومان به ۱۶۱‌میلیارد تومان همراه بود. حجم معاملات و دفعات معاملات نیز به ترتیب ۲۲ و ۲۷‌درصد کاهش یافتند که نشان‌دهنده افت سطح فعالیت معامله‌گران نهادی و حرفه‌ای در این ماه است.
در نهایت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETFها نیز با کاهش 34/‏21درصدی در ارزش معاملات مواجه شدند. ارزش معاملات این صندوق‌ها از ۲۰۲‌هزار ‌میلیارد تومان به 5/‏159همت کاهش یافت. حجم معاملات نیز با افتی ۲۴‌درصدی به حدود 4/‏72میلیارد یونیت رسید و دفعات معاملات نیز کاهش 55/‏28‌درصدی را نشان می‌دهد. این کاهش می‌تواند ناشی از تعدیل انتظارات بازار و موقتی بودن فاز صعودی شاخص کل باشد که در رفتار سرمایه‌گذاران نهادی و خرد انعکاس یافته است. در مجموع، افت ارزش معاملات در اغلب بازارها ناشی از ترکیب عوامل فصلی، فضای انتظار نسبت به چشم‌انداز اقتصادی دولت و نوسانات بازارهای موازی است. با این حال، حفظ برخی حجم‌های معاملاتی به‌ویژه در بازار دوم و صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند نشانه‌ای از آماده بودن بازار برای بازگشت به شرایط عادی در ماه‌های آینده باشد.
روند شاخص‌های کلان بازار چگونه بود؟
بازار سرمایه در فروردین‌ماه ۱۴۰۴ با عملکردی چشمگیر در شاخص‌های کلان، به استقبال سال جدید رفت. شاخص کل بورس با ثبت عدد 3077924واحد و رشد 57/‏13‌درصدی نسبت به اسفندماه، بار دیگر توانست مرز روانی ۳‌میلیون واحد را پشت‌سر بگذارد و به یکی از خبرسازترین اتفاقات ماه بدل شود. این شاخص از ابتدای سال تا پایان فروردین، رشد ۵۷‌درصدی را تجربه کرده که نویدبخش انتظارات مثبت سرمایه‌گذاران در ادامه سال است.
در همین حال، شاخص کل (هم‌وزن) که معیار بهتری برای بررسی عملکرد کلی بازار بدون تاثیر شرکت‌های بزرگ است، با رشد 48/‏10درصدی ماهانه به عدد 878660واحد رسید. این رشد قابل ‌توجه نشان می‌دهد که تحرک بازار فقط محدود به سهام بزرگ نبوده و کلیت بازار در مسیر مثبتی قرار دارد. شاخص بازار اول با ثبت عدد 2373650واحد و رشد 24/‏13‌درصدی نسبت به ماه قبل، عملکرد خوبی از خود به نمایش گذاشت. شاخص بازار دوم نیز در سطح 5825516واحد ایستاد که رشدی 99/‏13‌درصدی را در فروردین تجربه کرده است. رشد بازار دوم اهمیت دارد چراکه این بازار سهم قابل ‌توجهی از نقدینگی و سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر را دربر دارد. از سوی دیگر، شاخص صنعت که روند کلی صنایع فعال در بورس را نمایندگی می‌کند، با افزایش 26/‏12‌درصدی به عدد 2907106 رسید. شاخص آزاد شناور که مبنای آزاد بودن سهام در دست سهامداران حقیقی است، با ثبت عدد 3831017 و رشد 18/‏13درصدی، چشم‌انداز مثبتی از اعتماد بازار را ارائه داد.
شاخص‌های عملکردی بازار چه کردند؟
در بخش شاخص‌های عملکردی و وزنی بورس تهران در فروردین‌ماه عملکردی درخشان به ثبت رساند. شاخص ۳۰شرکت بزرگ با افزایش 48/‏15‌درصدی به عدد 198603واحد رسید؛ رشدی که نشان از استقبال سرمایه‌گذاران از سهام بنیادی و بزرگ بازار دارد. این شاخص از ابتدای سال تاکنون بیش از ۶۵‌درصد رشد را تجربه کرده و همچنان لیدر اصلی بازار محسوب می‌شود. شاخص ۵۰شرکت فعال‌تر بازار نیز رشد قابل ‌توجه 15/‏15‌درصدی را تجربه کرد و در سطح 126796واحد قرار گرفت. این شاخص یکی از ابزارهای مهم برای رصد تحرکات معاملاتی و توجه فعالان بازار به شرکت‌های با نقدشوندگی بالاست. در همین راستا، شاخص قیمت (وزنی- ارزشی) نیز با رشد 48/‏13‌درصدی ماهانه به 581875واحد رسید؛ شاخصی که به‌طور مستقیم از روند افزایش قیمت سهام شرکت‌های بزرگ تاثیر می‌پذیرد. همزمان شاخص قیمت (هم‌وزن) نیز با رشد 21/‏10درصدی و رسیدن به عدد 460134واحد، نشان داد که رشد قیمت سهام شرکت‌های کوچک‌تر نیز در جریان بوده است. شاخص قیمت ۵۰شرکت یکی دیگر از نماگرهای مهم بازار در ماه گذشته بود که با صعود 92/‏13درصدی، خود را به عدد 8984329واحد رساند. این شاخص عملکرد قیمتی سهام پربیننده را منعکس می‌کند و در کنار رشد قابل ‌توجه آن، نشان‌دهنده افزایش تمایل خریداران به شرکت‌های بزرگ‌تر و بنیادی‌تر است. در مجموع بررسی این شاخص‌ها نشان می‌دهد که بازار سهام در فروردین‌ماه نه‌تنها در سطح کلان، بلکه در لایه‌های جزئی‌تر عملکردی نیز از اقبال مناسبی برخوردار بوده و امیدواری به ادامه روند صعودی همچنان وجود دارد.
برندگان فروردین‌ماه بورس
بررسی بازدهی شرکت‌های بورسی در فروردین‌ماه ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که گروه بانکی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بیشترین سودآوری را برای سهامداران خود به ارمغان آورده‌اند. در صدر جدول شرکت‌های پربازده، سرمایه‌گذاری سایپا قرار دارد که توانست در نخستین ماه سال، با رشد خیره‌کننده 15/‏52درصدی، عنوان برترین بازدهی ماه را از آن خود کند. این جهش قیمتی را می‌توان به اصلاح قابل ‌توجه در سال گذشته، خوشبینی به روند سودآوری هلدینگ‌های خودرویی و همچنین جریان ورود پول هوشمند نسبت داد. رتبه دوم در اختیار بانک تجارت بود که با بازدهی 55/‏51درصدی، عملکردی بی‌سابقه را در گروه بانکی رقم زد. این بازدهی چشمگیر نشان می‌دهد که بازار سرمایه انتظارات مثبتی نسبت به صورت‌های مالی بانک‌های بزرگ و بهبود فضای اقتصادی کشور دارد. بانک پاسارگاد نیز توانست با رشد 48/‏49درصدی، در جایگاه سوم پربازده‌ترین سهم‌های ماه قرار گیرد. این رشد می‌تواند ناشی از افزایش اعتماد بازار به عملکرد بانک‌های خصوصی و همچنین وضعیت ترازنامه‌ای پایدار و شفاف‌تر این بانک نسبت به سایرین باشد. چهارمین سهم برتر ماه، سرمایه‌گذاری رنا بود که در گروه خودرو و قطعات فعالیت می‌کند و با بازدهی 03/‏43درصدی، مورد توجه فعالان بازار قرار گرفت. افزایش انتظارات تورمی، گمانه‌زنی‌ها درباره حذف قیمت‌گذاری دستوری و جذابیت پرتفوی بورسی شرکت، از عوامل رشد این نماد بوده است. در رتبه پنجم نیز نام بانک سینا دیده می‌شود که با بازدهی 12/‏39درصدی، عملکردی موفق در میان سهام بانکی داشت. حضور سه بانک در میان پنج نماد پربازده ماه، حاکی از آن است که گروه بانکی یکی از بازیگران اصلی رشد فروردین‌ماه بورس بوده و نقش تعیین‌کننده‌ای در جهت‌گیری بازار ایفا کرده است. این روند اگر با بهبود واقعی در وضعیت ترازنامه بانک‌ها همراه شود، می‌تواند در ماه‌های آینده نیز ادامه یابد.
کمترین بازدهی در بازار
در حالی که بسیاری از نمادهای بازار سرمایه در فروردین‌ماه ۱۴۰۴ بازدهی مثبتی را تجربه کردند، تعدادی از شرکت‌ها نیز در مسیر نزولی حرکت کرده و در لیست کم‌بازده‌ترین‌های ماه قرار گرفتند. براساس آمار منتشرشده، در صدر این فهرست، نام شرکت محورسازان ایران‌خودرو (خوساز) دیده می‌شود که با افت 09/‏15درصدی، بیشترین کاهش قیمت را در میان تمامی نمادهای بورسی ثبت کرده است. این افت می‌تواند ناشی از عدم شفافیت در گزارش‌های مالی، کاهش تقاضا برای سهام خودرویی در روزهای ابتدایی سال یا نگرانی‌های سرمایه‌گذاران درباره سیاستگذاری‌های آتی در صنعت خودرو باشد. در جایگاه دوم، شرکت ایران دارو قرار دارد که در گروه دارویی فعالیت می‌کند و در ماه گذشته افت 51/‏13‌درصدی را تجربه کرده است. شیمی داروپخش نیز با کاهش 75/‏12‌درصدی در رتبه سوم کم‌بازده‌ترین نمادهای فروردین ایستاده است. کاهش توجه بازار به گروه دارویی، نبود محرک‌های بنیادی قوی و حساسیت بالای این گروه به نوسانات نرخ ارز از جمله دلایل احتمالی افت این دو نماد است. در رتبه چهارم، شرکت لیزینگ ایرانیان با بازدهی منفی 95/‏11‌درصد قرار دارد. صنعت واسطه‌گری مالی و پولی در فروردین‌ماه با رکود نسبی در تقاضا و نبود محرک‌های بنیادی جدی مواجه بود و برخی نمادهای آن از دید سرمایه‌گذاران مغفول ماندند. در نهایت، شرکت بیمه ملت با کاهش 82/‏11‌درصدی قیمت سهام، پنجمین سهم با بازدهی منفی در ماه گذشته بوده است. صنعت بیمه نیز معمولا در فصل‌های ابتدایی سال از نظر سودآوری در وضعیت ثابتی قرار دارد و عدم وجود خبرهای اثرگذار، ممکن است باعث کم‌تحرکی سهام آن شود. در مجموع، افت قیمت سهام این شرکت‌ها بیشتر ناشی از کم‌توجهی بازار، نبود سیگنال‌های بنیادی و فضای انتظاری بوده و لزوما به معنای ضعف در عملکرد کلی آنها نیست.
تحلیل عملکرد بازار سرمایه در فروردین‌ماه ۱۴۰۴
فروردین‌ماه ۱۴۰۴ با چهره‌ای دوگانه در بازار سرمایه همراه بود؛ از یک‌ سو شاخص‌های کلان با ثبت رکوردهای جدید، بورس را وارد کانال‌های تاریخی کردند و از سوی دیگر، ارزش و حجم معاملات نسبت به ماه گذشته کاهش معناداری یافت. شاخص کل بورس با رشد 57/‏13‌درصدی به عدد 3077924واحد رسید و شاخص هم‌وزن نیز با 48/‏10‌درصد رشد به ۸۷۸‌هزار واحد صعود کرد؛ نشانه‌ای روشن از بهبود عمومی در تمام لایه‌های بازار، نه فقط در سهام بزرگ. با وجود این رشد شاخص‌ها، ارزش کل معاملات نسبت به اسفندماه با افت ۴۰‌درصدی به حدود 3/‏252همت رسید. کاهش تعداد روزهای معاملاتی به دلیل تعطیلات نوروزی و فضای انتظاری ناشی از سیاست‌های اقتصادی دولت از دلایل اصلی این افت بوده است. در عین حال، ورود پول هوشمند به برخی صنایع ازجمله بانک‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و فلزات اساسی، وزن این گروه‌ها را در معاملات افزایش داد.
در فهرست پربازده‌ترین نمادها، شرکت‌هایی چون وساپا، وتجارت و وپاسار با بازدهی بالای ۴۹‌درصد درخشیدند، در حالی که نمادهایی همچون خوساز، دیران و دشیمی با افت بیش از ۱۲درصد، در قعر جدول بازدهی قرار گرفتند. صنعت بانک‌ها و موسسات اعتباری با بیش از ۲۶‌درصد سهم از کل معاملات، صدرنشین صنایع بورسی بود. در مجموع، فروردین‌ماه اگرچه از نظر حجم و ارزش معاملات نسبت به ماه پایانی سال قبل کاهشی بود اما از منظر رشد شاخص‌ها، بازدهی شرکت‌های بزرگ و استقبال از صنایع مالی، نویدبخش بهاری مثبت برای بازار سرمایه است. شاخص‌ها سیگنال صعودی داده‌اند اما پایداری این روند نیازمند تقویت معاملات و ثبات در متغیرهای اقتصادی خواهد بود.