عملکرد صفر برخی بانک‌ها در پرداخت تسهیلات ساخت مسکن

فارس- چهار بانک خصوصی در فصل بهار ۱۴۰۲، میزان ۲۰۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات دادند، اما عملکرد قانونی این بانک‌ها در پرداخت وام ساخت مسکن نزدیک به صفر است.
بانک یکی از نهادهای مالی در هر کشور است که وظیفه‌ پرداخت تسهیلات را بر عهده دارد.
برخلاف آنچه عموما تصور می‌شود، بانک واسطه‌ وجوه نیست و با خلق پول این تسهیلات را پرداخت می‌کند. به عبارت دیگر کارکرد بانک به این صورت نیست که سپرده سپرده‌گذاران را به متقاضیان تسهیلات وام دهد، بلکه عملیات وام‌دهی صرفا یک عملیات حسابداری است و بانک از هیچ، پول خلق می‌کند. البته داشتن قدرت خلق پول به این معنا نیست که بانک هر چقدر بخواهد، می‌تواند خلق پول کند و مواردی چون تسویه‌ بین‌بانکی و… در عمل خلق پول بانک را با محدودیت مواجه خواهد کرد.
با توجه به جزئیات فنی یادشده از فعالیت نظام بانکی، می‌توان عملکرد بانک را به تاجری تشبیه کرد که می‌تواند چک بکشد و به دلیل اعتماد بالایی که به چک او وجود دارد، این چک به عنوان وسیله‌ مبادله بین سایر افراد استفاده شود، اما این اعتماد به بدهی یا همان چک بانک از کجا می‌آید؟ مهم‌ترین علت اعتماد مردم به بانک پشتیبانی دولت از چک بانک است. به عبارت دیگر پول خلق‌شده توسط یک بانک حتی بانک خصوصی، به صورت یک به یک قابلیت معاوضه با بدهی خلق‌شده توسط دولت را دارد. یعنی چکی که بانک الف کشیده از نظر ارزش عینا معادل اسکناسی است که توسط دولت چاپ شده‌ است.
نظام بانکی در قبال رانت خلق پول باید متعهد به تکالیف حاکمیتی شود
علی نادری‌شاهی کارشناس اقتصادی با اشاره به قدرت نظام بانکی که از طرف حاکمیت به آنها داده شده است، گفت: خلق پول رانتی است که دولت در اختیار مالکان بانک قرار داده‌ است. طبیعی است در مقابل این رانت که در اختیار هر کسی نیست، بانک‌ها باید وظایفی را نیز بر عهده بگیرند.
این کارشناس اقتصادی عنوان کرد: در بسیاری از کشورها نظام بانکی به دلیل رانت خلق پول باید وظایفی را برای دولت بپذیرد و در غیر این صورت مجوز بانکداری خود را باطل خواهد دید، برای مثال در کشور مالزی، بخشی از تسهیلات هر بانک باید برای ساخت و تامین مسکن مردم هزینه شود.
پرداخت ۲۰۰ هزار میلیارد وام توسط چهار بانک خصوصی در بهار ۱۴۰۲
با توجه به اهمیت ایجاد تکلیف برای نظام بانکی در مقابل رانت خلق پول، بررسی رفتار نظام بانکی در ایران نشان می‌دهد، تاکنون بانک‌ها به وظایف خود به خوبی عمل نکرده‌اند. این مهم در مورد بانک‌های خصوصی شدیدتر است. برای مثال براساس اطلاعات منتشر‌شده در سایت بانک مرکزی، مجموع تسهیلات پرداختی توسط ۴ بانک پاسارگاد، خاورمیانه، سامان و اقتصاد‌نوین در سه ماهه‌ نخست سال حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان بوده‌ است که بیش از ۲۰ درصد از کل تسهیلات پرداختی بانک‌ها در این مدت به حساب می‌آید.
با اینکه حجم بالایی از کل تسهیلات پرداختی توسط نظام بانکی توسط این ۴ بانک خصوصی پرداخت شده‌ است، اما مشاهده می‌شود که همکاری این بانک‌ها در پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن نزدیک به صفر است. براساس ماده ۴ قانون جهش تولید مسکن، ۲۰ درصد از تسهیلات پرداختی بانک‌ها باید صرف بخش مسکن شود. با این حال همکاری بانک‌ها در این زمینه تاکنون رضایتبخش نبوده و به‌طور مشخص بانک‌های خصوصی همکاری لازم را نداشته‌اند.
به معنای دیگر، نظام بانکی در بخش خصوصی که از رانت خلق پول بهره‌مند است، حاضر به عمل به تعهد قانونی‌اش در قبال این برخورداری در اقتصاد ایران نیست و از قانون مجلس در این حوزه سر باز می‌زند.
لزوم فعال‌سازی ضمانت‌های اجرای قانون جهش تولید و تامین مسکن
ساخت یک میلیون مسکن در سال وعده رییس‌جمهوری و حکم قانون جهش تولید مسکن است، اما عدم‌همکاری بانک‌ها در پرداخت تسهیلات، تحقق این موضوع را با اما و اگرهای جدی مواجه کرده‌ است. در این راستا لازم است بانک مرکزی و سایر نهادهای نظارتی با بانک‌های متخلف برخورد کرده و در صورتی که این بانک‌ها همکاری لازم را نداشته باشند جریمه‌ها و محدودیت‌هایی بر آنها وضع شود. از سوی دیگر، لازم است‌ ضمانت‌های اجرای ماده ۴ قانون جهش تولید و تامین مسکن فعال‌شده و برای مثال، سازمان امور مالیاتی، مالیات نسبت به اخذ مالیات موضوع ماده ۴ قانون جهش تولید مسکن از بانک‌های متخلف را به صورت جدی پیگیری کند.