غرب بازنده اصلی تحریم نفتی

گروه انرژی- در روزهایی که موج جدید تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران آغاز شده است، اوپک گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد ایران به رتبه پنجمین تولیدکننده نفت بزرگ جهان نزول کرده است.
در همین حال فایننشال تایمز گزارشی منتشر کرده که در آن به این پرسش پاسخ می‌دهد: تحریم‌های نفتی ایران؛ بازنده واقعی کیست؟
این گزارش با طرح این پرسش که آیا قطع صادرات نفتی ایران که بزرگ‌ترین کالای صادراتی این کشور است کار آسانی است، ادامه می‌دهد: این کار به آسانی امکان‌پذیر نیست.
براساس این گزارش، ایران یکی از بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده نفت بوده و در سال ۲۰۱۱ میلادی روزانه بیش از دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت صادر کرده است. رقم تولید نفت این کشور حدود ۲/۵ درصد کل بازده روزانه نفتی جهان است، این کشور دارنده چهارمین ذخایر بزرگ نفتی در جهان است و ۱/۹ درصد ذخایر نفتی اثبات شده جهان را به خود اختصاص داده است.بنابراین تحریم نفت ایران قاعدتا تاثیر زیادی بر بازار نفتی جهان خواهد شد. همچنین با نگاهی به مقاصد صادراتی نفتی ایران و بررسی میزان وابستگی آنها به ذخایر نفتی ایران به این نتیجه می‌رسیم که تاثیر این وضعیت بر بازارهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته خواهد بود.
در ابتدا به نظر می‌رسد که چنانچه یک کشور بزرگ واردکننده نفت ایران از تحریم‌ها تبعیت کند این امر برای ایران مشکل‌زا خواهد شد اما برای هر کشوری که به نفت ایران وابستگی دارد بی‌شک این تحریم‌ها مشکلات بیشتری ایجاد خواهد کرد.چارت تهیه شده در زیر میزان وابستگی کشورهای واردکننده نفت ایران را نشان می‌دهد، این چارت نشان می‌دهد که قطع صادرات نفتی از سوی ایران به چین، ژاپن، هند و کره‌جنوبی برای خود ایران مشکل‌زا خواهد شد اما قطع صادرات نفت ایران به آفریقای‌جنوبی، ترکیه و سریلانکا برای این سه کشور که وابستگی نفتی زیادی به ایران دارند، مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد.
براساس گزارش فایننشال‌تایمز، پیش از این در ماه ژوئن ایالات متحده آمریکا به چندین کشور از جمله هند و ترکیه معافیت از تحریم ارایه داد اما در مورد چین تا آخرین لحظه تردید داشت.
در اینجا این سوال مطرح می‌شود که کشورهای رویارو با محدودیت در خرید نفت ایران چه باید بکنند؟
میسوین ماهش، تحلیلگر موسسه برکلی در این‌باره می‌گوید: هم‌اکنون بازار جهانی نفت تنظیم است و با توجه به سطح بالای تولیدات نفتی روزانه اوپک میزان عرضه با تقاضا در نیمه دوم سال‌جاری برابر خواهد بود. اما از آنجا که برخی از کشورهای در حال توسعه با تخفیف نفت ایران را خریداری می‌کنند پیدا کردن تولیدکننده جایگزین ایران نه تنها سخت است بلکه بسیار گران تمام خواهد شد.
این تخفیف‌ها بعضا بسیار چشمگیر است. در ماه آوریل ایران به برخی مشتریان آسیایی از جمله هند ۱۸۰ روز مهلت پرداخت بدهی ارایه داده که این رقم معادل تخفیف
۵/۷ درصدی است.
طبق گزارش گلدمن ساچ، ترکیه هم‌اکنون نفت ایران را شش دلار ارزان‌تر از نفت خام برنت خریداری می‌کند.
طبق گفته پیتر‌هاتون، تحلیلگر آر‌بی‌سی هزینه‌های دیگری نیز وجود دارد. برخی فکر می‌کنند که نفت مانند دیگر اقلام است و یک بشکه نفت با بشکه دیگر تفاوتی ندارد اما این‌طور نیست و هر بشکه نفت خصوصیات مخصوص خود را دارد بنابراین وقتی نوع نفت عوض می‌شود، مهندسان فعال در پالایشگاه‌ها با مشکل روبه‌رو می‌شوند. در این شرایط باید تغییرات زیادی در سیستم اجرایی پالایشگاه‌ها اعمال شود.بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که ایران به سهم خود سعی دارد از طریق تغییر نام و پرچم نفتکش‌ها تحریم‌ها را دور بزند و نفت خود را روانه بازار جهانی کند اما زمانی که فعالیت یک میدان نفتی متوقف شود شروع دوباره فعالیت آن بسیار سخت و هزینه‌بر خواهد بود.
ایران پنجمین تولیدکننده نفت جهان
در همین حال گزارش اوپک نشان می‌دهد سال گذشته عربستان سعودی با روزانه ۳/۷ میلیون بشکه، روسیه با ۸/۵ میلیون بشکه، نیجریه با ۴/۲ میلیون بشکه، امارات متحده عربی با ۳/۲ میلیون بشکه و ایران با ۳/۲ میلیون بشکه صادرات در هر روز پنج کشور بزرگ صادرکننده نفت در جهان بوده‌اند، این به آن معنی است ایران که پیش از این چهارمین صادرکننده بزرگ نفت جهان بوده است، حالا یک رتبه کاهش را تجربه کرده است.
عبور روزانه ۱۸ میلیون بشکه نفت
از تنگه هرمز
اما از سوی دیگر با آغاز دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت کشورمان، ایران آمادگی خود را برای بستن تنگه هرمز اعلام کرده و در همین حال عرب‌های حاشیه خلیج فارس به دنبال راهی جایگزین برای تنگه هرمز هستند.
امارات خط لوله جدیدش را به‌تازگی افتتاح کرده و مدعی است می‌تواند خود را از تنگه هرمز بی‌نیاز کند اما عضو کمیسیون انرژی مجلس ایران می‌گوید که روزانه ۱۸ میلیون بشکه نفت از تنگه هرمز عبور می‌کند و این در حالی است که خط لوله افتتاح شده امارات ظرفیت انتقال روزانه یک میلیون بشکه را دارد.
حسین امیری در گفت‌وگو با فارس درباره افتتاح اخیر خط لوله نفت امارات برای دور زدن تنگه هرمز اظهار می‌کند: امارات با این کار تنها یک میلیون بشکه نفت در روز می‌تواند جابه‌جا کند این در حالی است که چیزی بالغ بر ۱۸ میلیون بشکه در روز از تنگه هرمز به طور روزانه در حال جابه‌جایی است.
وی می‌افزاید: بهتر است کشورهای همسایه با همکاری و تعامل با ایران در جریان امنیت تنگه هرمز اقدام کنند.
این عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح می‌کند: امارات با ارایه طرح‌هایی برای جایگزینی تنگه هرمز برای انتقال نفت قطعا با شکست مواجه خواهد شد چراکه نه‌تنها نفت بلکه کالاهای اساسی و ضروری دیگر در آن در حال جابه‌جایی است.
امیری ادامه می‌دهد: طرح‌های اینچنینی امارات برای جایگزینی تنگه هرمز توجیه اقتصادی نداشته و باید متحمل هزینه‌های گزاف شود بنابراین چاره‌ای جز استفاده از تنگه هرمز نخواهند داشت.‌
وی همچنین با تاکید بر اینکه تنگه هرمز بسیار استراتژیک است، می‌گوید: ایران همواره تلاش خواهد کرد تا امنیت تنگه هرمز حفظ شود. امیری در خاتمه در خصوص افزایش وابستگی کشورهای غربی و اروپایی به منابع نفتی ایران یادآور شد:‌ مطمئنا تحریم‌های نفتی اخیر علیه ایران موجب تضرر بیشتر آنها خواهد شد.
نظریه قله نفتی منسوخ شده است
اما در چنین شرایطی لویدزلیست گزارشی منتشر کرده که در آن این نظریه را دنبال می‌کند: «نظریه قله نفتی منسوخ شده است.»
براساس این گزارش، با وجود آنکه در یک دهه گذشته بسیاری از لابی‌های زیست‌محیطی، متخصصان انرژی و سیاستمداران درخصوص تمام شدن ذخایر نفتی جهان و وقوع قله نفتی هشدار داده‌اند اما با وجود رخدادهای اخیر در عرصه انرژی می‌توان نظریه قله نفتی را منسوخ دانسته و امیدوار بود که قیمت نفت به اندازه‌ای که پیش از این تصور می‌شد به یکباره سیر صعودی نداشته باشد.
به گزارش لویدزلیست، لئوناردو ماگری، پروفسور ارشد دانشگاه هاروارد معتقد است میزان عرضه جهانی نفت از ۹۳ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ میلادی به ۶/۱۱۰ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۲ میلادی افزایش خواهد یافت و این افزایش میزان عرضه از محل ذخایر نفتی جدید شیل در ایالات متحده آمریکا و دیگر تولیدکنندگان نفت تامین خواهد شد.
ماگری که مدیر اجرایی سابق یک شرکت انرژی ایتالیایی است در گزارش خود موسوم به «نفت و انقلابی دوباره» می‌گوید: برخلاف آنچه اغلب مردم تصور می‌کنند ظرفیت تولید نفت در جهان رو به افزایش است و آهنگ این افزایش به اندازه‌ای سریع است که احتمال می‌رود سرعت رشد آن از سرعت رشد تقاضا فراتر رود. این رویداد می‌تواند زمینه‌ساز فراوانی عرضه و کاهش قیمت نفت شود اما وی معتقد است که برای اجرای بسیاری از این پروژه‌های نفتی قیمت بالای نفت یک امر الزامی است و در شرایطی که قیمت نفت پایین باشد اجرای بسیاری از این پروژه‌ها توجیه اقتصادی نخواهد داشت.ماگری می‌گوید: قیمت نفت باید حداقل ۷۰ دلار در هر بشکه باشد تا اجرای برخی پروژه‌ها امکان‌پذیر باشد. در غیر این صورت بسیاری از پروژه‌ها متوقف خواهد شد.
بر پایه این گزارش بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ نفت در شرایط افزایش ظرفیت خالص تولید نفت هستند و تنها استثنائات نروژ و انگلیس هستند که میزان عرضه آنها رو به کاهش است و البته ایران و مکزیک که به دلیل مسایل سیاسی تولیداتشان کاسته شده است.
بر این اساس میزان ظرفیت تولیدات نفتی ایالات متحده آمریکا تا سال ۲۰۲۰ میلادی به ۶/۱۱ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که این امر آمریکا را پس از عربستان سعودی در جایگاه دومین کشور بزرگ تولیدکننده نفت قرار خواهد داد. عراق و برزیل نیز دارای ظرفیت مازاد برای افزایش تولید نفت هستند.
وی معتقد است که این منابع جدید انرژی در دهه‌های آینده مورد بهره‌برداری قرار خواهند گرفت و در شرایطی که هنوز بسیاری از این منابع ناشناخته و کشف نشده باقی مانده می‌توان نظریه قله نفتی را منسوخ دانست.