غفلت از توسعه معاملات الگوریتمی

مهدی آزادواری *
در دنیای امروز سیطره هوش‌مصنوعی در تمام بازارها به وضوح دیده می‌شود به طوری که چگونگی عملکرد و حتی تصمیم‌گیری مدیران مالی را تغییر داده است. ادغام هوش‌مصنوعی در فرآیندهای مالی، در هزینه‌ها‌ و زمان صرفه‌جویی می‌کند. به عبارتی داده‌ها‌ با سرعت بالایی پردازش می‌شود و دیگر خبری از پردازش داده‌ها‌ به شکل سنتی با خطای بالای انسانی نیست.
استفاده از الگوریتم در بازارهای مالی یا همان معاملات الگوریتمی ‌نوعی بهره‌گیری از کامپیوتر برای پردازش داده‌ها‌ در معاملات است. استفاده از الگوریتم در بازار مالی ابتدا از آمریکا آغاز شده است و در حال حاضر شرکت‌ها‌ی بزرگی نظیر سیتادل و بلک‌راک مدیریت آن را در اختیار دارند. در ایران طی سال‌ها‌ی 1394 و 1395 معاملات الگوریتم به بازار سرمایه راه یافت اما با گذشت چند سال به علت موانعی که وجود دارد آنطور که باید و شاید به جایگاه اصلی خود نرسیده است به طوری که در حال حاضر فقط 2‌درصد معاملات را به خود اختصاص داده است در حالی که در بازار سهام آمریکا، اروپا و بازارهای بزرگ آسیا، معاملات الگوریتمی ‌حدود 60 تا 75‌درصد از حجم کل معاملات را به خود اختصاص داده است.
وضعیت معاملات الگوریتمی‌ در بازار سرمایه حاکی از آن است که نقص‌ها‌یی در قوانین اینگونه معاملات وجود دارد به طوری که برخی افراد به راحتی دست به معاملات غیررسمی ‌می‌زنند بدون اینکه مشمول جریمه شوند یا نظارتی بر عملکردشان وجود داشته باشد. در مقابل محدودیت‌ها‌یی بر سرراه معاملات الگوریتمی ‌رسمی ‌وجود دارد که فقط فعالیت غیررسمی ‌را تشدید می‌کند بنابراین باید موانع و محدودیت‌ها‌ی اینگونه معاملات برطرف شود تا با توسعه معاملات الگوریتمی ‌شاهد تاثیر مثبت آن بر نقدشوندگی بازار سرمایه و کاهش رفتارهای هیجانی باشیم. از سوی دیگر مواردی نظیر دامنه نوسان، شناور کم، عمق کم بازار موجب کمرنگ شدن مزایای الگوریتم شده است. البته ناگفته نماند معاملات الگوریتم علاوه بر مزایا، معایبی هم دارد که برخی از آنها را حتی کشورهای توسعه‌یافته هم نتوانستند برطرف کنند. برای مثال برخی قوانین را نمی‌توان به صورت کد درآورد چون مانعی سرراه توسعه عملکرد سیستم معاملاتی هوشمند به شمار می‌رود. همچنین هزینه راه‌اندازی چنین سیستمی ‌بسیار بالاست زیرا زیرساخت سخت‌‌افزاری و تیم هوش‌مصنوعی و برنامه‌نویس حرفه‌ای نیاز دارد. باید توجه داشت که الگوریتم‌ها ممکن است به دلیل خطاهای فنی، دچار مشکل شوند که ضررهای مالی قابل‌توجهی به سهامدار وارد خواهد کرد. علاوه بر این موارد به علت اینکه معاملات الگوریتم به فناوری‌ وابسته است در صورت بروز هرگونه مشکل اینترنتی یا نقص در سیستم‌های معاملاتی، الگوریتم‌ها قادر به انجام معاملات نخواهند بود.
* کارشناس ارشد بازار مالی