غفلت دولت از توریسم دریایی

نادر نینوایی- گردشگری دریایی یکی از حوزه‌های درآمدزای گردشگری در جهان شناخته می‌شود. کشورهای همسایه ایران در سال‌های اخیر ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های خود را در حوزه گردشگری دریایی به طرز چشمگیری افزایش داده‌اند. ترکیه با در نظر گرفتن کشتی و اتوبوس‌های دریایی هر روز جمعیت بزرگی از گردشگران را از ایستگاه کاباتاش استانبول به جزایر پرنس می‌برد. گردشگرانی که علاوه بر پرداخت هزینه حمل‌ونقل دریایی، پول‌های زیادی هم برای گردش در جزایر اطراف استانبول خرج می‌کنند.
بازار اجاره کشتی کروز در کشورهای حاشیه خلیج فارس هم داغ است و درآمدزایی از طریق گردشگری دریایی در میان کشورهای عرب منطقه در یک دهه اخیر اوج گرفته است.
ایران اما با وجود داشتن سواحل وسیع در اطراف دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، نتوانسته زیرساخت‌های لازم را در حوزه گردشگری دریایی فراهم کند و آنچه در این حوزه ارائه می‌شود بسیار محدود است. در بسیاری از نقاط دنیا کشورهایی که به دریا متصل هستند سعی می‌کنند با ایجاد جزیره‌های مصنوعی در نزدیکی سواحل خود از مزایای اقتصادی گردشگری دریایی بهره‌مند شوند. با وجود این در جنوب کشور، استان هرمزگان با بهره‌مندی از ۱۴ جزیره مسکونی و تجاری نتوانسته از ظرفیت‌های خود بهره ببرد و در شمال کشور هم به جز چند اقدام پراکنده بخش خصوصی، ساختاری سازمان‌یافته برای بهره‌برداری از فرصت‌های گردشگری دریایی فراهم نشده است.
غفلت از گردشگری دریایی در دریای خزر
سواحل دریای خزر به دلیل قرارگیری در منطقه معتدل کشور همواره محل حضور گردشگران داخلی و حتی خارجی هستند. در نوروز و سایر تعطیلات همواره سیل سفرهای داخلی به سمت شمال کشور سرازیر می‌شود و در صورت برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات مرتبط با گردشگری دریایی می‌توان از این فرصت استفاده بهینه کرد.
میلاد نائینیان -فعال حوزه گردشگری- در خصوص ظرفیت‌های دریای خزر برای توسعه گردشگری دریایی به «جهان صنعت» گفت: استفاده از ظرفیت‌های گردشگری دریایی در اطراف دریای خزر می‌تواند برای کشور بسیار مطلوب باشد. در منطقه شرق دریای خزر و در حد فاصل بندر ترکمن و بهشهر می‌توان اتوبوس‌های دریایی برای جا‌به‌جایی مسافر در نظر گرفت. همچنین می‌توان مسیر سفر دریایی از بندر ترکمن به بندر انزلی تعریف کرد. با این روش می‌توان سفر دریایی یک تا دو روزه برای گردشگران در نظر گرفت. وی افزود: باتوجه به اینکه گردشگری دریایی در کشور ما فاقد پیشینه است به نظرم در صورت در نظر گرفتن زیرساخت‌های لازم، مردم به شدت از خدمات مرتبط با گردشگری دریایی استقبال خواهند کرد. افزون بر این از آنجا که در صورت ارائه گردشگری دریایی در ایران بحث تبادل ارز هم مطرح نیست و صفر تا صد کار توسط خود ایرانی‌ها انجام می‌شود هزینه‌ها نسبت به سفرهای دریایی خارجی برای هموطنان‌مان بسیار ارزان‌تر تمام می‌شود. راه‌اندازی خط گردشگری دریایی در دریای خزر همچنین می‌تواند موجب شود خیلی از ایرانی‌هایی که به قصد تجربه سفر دریایی به آنتالیا می‌روند در ایران این خدمت را دریافت کنند.
نائینیان در پاسخ به این پرسش که به نظرش چرا تاکنون اقدامی برای استفاده از ظرفیت‌های گردشگری دریایی در دریای خزر نشده به «جهان صنعت» گفت: به نظرم علت این بوده که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی علاقه‌ای نداشته که در این حوزه (گردشگری دریایی) کار کند. با این وجود بخش خصوصی سال‌هاست که رغبت نشان داده در حوزه گردشگری دریایی فعالیت کند اما با این وجود زمینه لازم فراهم نشده است.
وی در پاسخ به این پرسش که فعالیت‌های جست و گریخته بخش خصوصی برای توسعه گردشگری دریایی در سواحل دریای خزر را چگونه می‌بیند، گفت: بخش خصوصی به صورت محدود گردشگری دریایی را در انزلی و برخی سواحل گیلان راه انداخته است اما هنوز خیلی جای کار وجود دارد. به نظرم یک ظرفیتی که در زمینه گردشگری دریایی در ایران وجود دارد این است که امکان استفاده از ظرفیت‌های آن در تمام سال وجود دارد. یعنی در ۶ ماهه نخست سال می‌توان در شمال کشور در این حوزه جذب گردشگر داشت و در ۶ماهه دوم سال در سواحل جنوبی گردشگری دریایی داشته و از این طریق گردشگر جذب کنیم.
نائینیان ضمن گفتن دیگر ظرفیت‌های پنهان گردشگری دریایی در ایران ابراز داشت: حتی می‌توان در زمینه گردشگری دریایی سفرهای اقیانوسی هم ترتیب داد و از طریق سواحل مکران سفرهای تفریحی به آن سوی اقیانوس هند در نظر گرفت.
امکان تبدیل مکران به پایتخت گردشگری اقیانوس هند
سواحل مکران به سبب اتصال به آب‌های آزاد فرصت تبدیل شدن به منطقه ویژه گردشگری را داشته و در صورت تحقق گردشگری دریایی در این منطقه و وجود برنامه‌ریزی هدفمند، می‌توان به تبدیل شدن مکران به پایتخت گردشگری اقیانوس هند خوش‌بین بود. در همین رابطه مدیر کل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سیستان‌وبلوچستان با اشاره به قابلیت سواحل مکران جهت تبدیل به پایتخت گردشگری در منطقه اقیانوس هند گفت: در این مسیر یکی از اقدامات در حال انجام، تنوع‌بخشی به نوع محصولات گردشگری ارائه‌شده به گردشگران کشور‌های اطراف اقیانوس هند و هماهنگی در این خصوص با دفاتر خدمات مسافرتی بوده است. علیرضا جلالزایی ادامه داد: سواحل مکران به سبب قرار گرفتن در حاشیه اقیانوس هند و امکان ارتباط با کشور‌های حاشیه اقیانوس هند با جمعیت ۵/۲ میلیارد نفر از ظرفیت فوق‌العاده‌ای در راستای جذب گردشگران این کشور‌ها در زمینه گردشگری دریایی و ساحلی برخوردار است.
مدیر‌کل اداره گردشگری استان سیستان‌وبلوچستان در خصوص برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای توسعه گردشگری دریایی ابراز کرد: قصد داریم با برگزاری اجلاس وزرای گردشگری کشور‌های اقیانوس هند در چابهار، زمینه ارتباط گردشگری با کشور‌های حاشیه اقیانوس هند را فراهم کنیم.
جلالزایی افزود: یکی از اقدامات در حال انجام، تنوع‌بخشی به نوع محصولات گردشگری ارائه‌شده به گردشگران کشور‌های حاشیه اقیانوس هند و هماهنگی در این خصوص با دفاترخدمات مسافرتی است. وی ادامه داد: به همین منظور همگام با توسعه زیرساخت‌های اولیه گردشگری نظیر اقامتگاه و کلوپ‌های تفریحات دریایی می‌خواهیم از تفریحات دیگری متناسب با فرهنگ منطقه نظیر برگزاری مسابقات رالی در سواحل مکران، شتر‌سواری در سواحل، بهره‌گیری از ظرفیت‌های شیلاتی جهت رونق گشت‌های دریایی و توسعه انواع بازی‌ها و تفریحات دریایی استفاده کنیم.
مدیر‌کل اداره گردشگری استان سیستان‌وبلوچستان خاطر نشان کرد: امیدواریم شرایطی فراهم شود تا سواحل مکران در آینده‌ای نه‌چندان دور به پایتخت گردشگری در منطقه اقیانوس هند تبدیل شود.
وی گفت: با توجه به ظرفیت‌های گردشگری که در حوزه‌های تاریخی، طبیعی، سلامت، کویر و دریایی در استان سیستان‌وبلوچستان وجود دارد، با برنامه‌ریزی‌های به عمل‌آمده فرصت‌های ویژه‌ای را برای تنوع‌بخشی به منابع درآمدی استان در نظر گرفته‌ایم که امیدواریم با تحقق آن شاهد افزایش تراز گردشگری و تولید ناخالص ملی باشیم.
به گفته جلالزایی، لغو ویزا می‌تواند کمک زیادی در زمینه توسعه روابط گردشگری ایجاد کند و در این راستا پیگیری‌های متعددی در سطح استانی و ملی انجام شده است تا بتوانیم از فرصت‌های پیش رو جهت رونق صنعت گردشگری استان هرمزگان بیش از گذشته بهره ببریم.
این مقام مسوول همچنین گفت: ایجاد رونق در صنعت گردشگری سیستان‌وبلوچستان به عوامل متعددی بستگی دارد. از این رو پس از جذب گردشگر خارجی می‌توانیم شاهد رونق و شکوفایی گردشگری در استان باشیم.
باتوجه به ظرفیت‌های بالای گردشگری دریایی در ایران و با نظر به برنامه دولت جهت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، توسعه زیرساخت‌های گردشگری دریایی می‌تواند برای کشور مفید باشد و به منبعی درآمدزا برای دولت و مردم تبدیل شود.
از سوی دیگر توجه به این امر که هرساله چیزی حدود ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهان از گردشگری تامین می‌شود و گردشگری دریایی نیز در این حوزه جایگاه شاخصی دارد روشن می‌کند که سرمایه‌گذاری در گردشگری دریایی می‌تواند فرصت‌های ویژه‌ای را در اختیار کشور قرار دهد که نباید از آن غفلت کرد.