غیب‌شدن ناوگان حمل‌ونقل عمومی در اوج ترافیک

«جهان‌صنعت»- ترافیک تهران همیشگی و به گستردگی همه کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر شده. با هر نم بارانی یا اندک بارش برفی نقشه تهران قرمز و تهران به یک پارکینگ بزرگ تبدیل می‌شود. اگر قبل‌تر‌ها راه فراری برای نجات از ترافیک سنگین پایتخت وجود داشت به‌نظر می‌رسد مسیرهای دور زدن هم دیگر جواب نمی‌دهد و گاهی برای رسیدن به مقصدی کوتاه باید ساعت‌ها در صف خودروها معطل بمانید. این روزها و شب‌ها، کلاف پیچیده ترافیک تهران از همیشه سر در گُم‌تر و گره‌های کور ترافیکی آن از همیشه ناگشودنی‌تر است، به نحوی که شهروندان این کلانشهر- چه آنها که وسیله نقلیه شخصی دارند و چه آنها که به اجبار از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کنند- شب‌ها خسته‌تر و رنجورتر و البته کلافه‌تر و عصبانی‌تر از همیشه به خانه‌های خود باز می‌گردند. برای این به هم پیچیدگی و درهم‌تنیدگی ترافیک پایتخت که بیشتر شبیه واپسین روزهای اسفند است، می‌توان دلایل و عوامل بسیاری را برشمرد از جمله اینکه کثرت بیش از حد تعداد خودروها و موتورسیکلت‌های عموما آلاینده و فرسوده در سطح شهر که به‌مراتب از ظرفیت محدود شبکه معابر تهران فراتر است، به‌مثابه پارچ آبی می‌ماند که تنها ظرفیت ۵ لیوان آب دارد اما اصرار داریم به هر ترتیب که شده، ۱۵لیوان آب در آن جای دهیم که موجب سرریز شدن آب از پارچ می‌شود. از سوی دیگر به موازات کثرت وسایل نقلیه شخصی، شاهد کاهش وسایل نقلیه عمومی در سطح شهر هستیم که از قضا، گویی در ساعات اوج ترافیک، تعدادشان کم و کمتر از همیشه می‌شود و شاید ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران، هیچ زمان در مقابل حجم بالای تقاضای سفر، تا این اندازه ضعیف و کم‌توان نبوده است. البته در این میان، نبود سیستم‌های کنترل مناسب را نباید از نظر دور داشت، چنانچه تقریبا همه رانندگان تاکسی و تاکسی‌های آنلاین و بسیاری از رانندگان شخصی از محل و موقعیت دوربین‌های نظارت تصویری سطح شهر که اکثر آنها خاموش و خراب هستند و عملا هیچ تخلفی را ثبت و ضبط نمی‌کنند، آگاه هستند و همین اطلاع از ضعف موجود در سیستم‌های هوشمند کنترل ترافیک به همراه قطع برق چراغ‌های راهنمایی در ساعاتی از شبانه‌روز، بر بی‌انضباطی‌های بخشی از رانندگان افزوده و ترافیک پایتخت را مختل کرده است.
راهکارهای ساده و پیش‌پاافتاده‌ای که عملیاتی نمی‌شود
جعفر تشکری‌هاشمی، رییس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران هم با اشاره به اینکه ترافیک تهران یک معضل پیچیده و بغرنج است اما در عین حال راهکارهایی ساده و شفاف برای حل آن وجود دارد، گفت:‌ تا زمانی که این راهکارهای ساده و پیش پا افتاده که بارها هم آن را تکرار کرده‌ایم، به‌درستی اجرا نشوند، شهر تهران به همان مشکلاتی که امروز با آنها دست و پنجه نرم می‌کند، ادامه خواهد داد و امیدی به بهبود وضعیت ترافیک نخواهد بود.
او درخصوص اینکه ترافیک تهران به گستردگی همه معابر پایتخت شده است هم توضیح داد:‌ یکی از اصلی‌ترین دلایل ترافیک تهران، حجم بالای خودروهای شخصی در خیابان‌هاست. این مشکل به‌طور عمده ناشی از کمبود و ضعف حمل‌ونقل عمومی است. وقتی حمل‌ونقل عمومی مناسب فراهم شود، بسیاری از مردم از استفاده از خودروهای شخصی خود دست خواهند کشید. به‌طور خاص، ما بارها اعلام کرده‌ایم که تهران به حداقل ۹هزار دستگاه اتوبوس نیاز دارد. همچنین باید خطوط ویژه اتوبوس‌ها که متاسفانه بسیاری از آنها در حال حاضر جمع‌آوری شده‌اند، دوباره احیا شوند تا اتوبوس‌ها بتوانند با سرعت بهتری حرکت کرده و مسافران را جابه‌جا کنند. این اقدامات، گام‌های ابتدایی و کوتاه‌مدت برای حل مشکل ترافیک تهران هستند. طرح‌های ما بلندمدت و مربوط به افق ۴۰سال آینده نیستند؛ اینها اقداماتی هستند که می‌توانند در مدت‌زمانی کوتاه، حتی کمتر از یک‌سال، اجرایی شوند. برای تحقق این اهداف، نیاز به اراده جدی از سوی مدیران شهری داریم. در گذشته، حتی در شرایطی که شورا و شهرداری بودجه‌های خوبی برای حمل‌ونقل عمومی تخصیص داده بودند، مشکلات مختلف از جمله کشمکش‌های بین سازندگان و شهرداری، خریدهای خارجی و مسائل دیگر باعث شد که بخش کوچکی از این اهداف محقق شود.
سرانه حمل‌ونقل عمومی هر روز در حال کاهش است
به‌گفته تشکری‌هاشمی برای اینکه مردم در ترافیک‌های صبحگاهی، شامگاهی و در شرایط بارندگی، وقت خود را هدر ندهند، باید حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه اتوبوس‌ها و مترو در اولویت قرار بگیرد. در کوتاه‌مدت، اولین اقدام لازم خرید اتوبوس و احیای خطوط ویژه است که می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش ترافیک و بهبود شرایط حمل‌ونقل داشته باشد. در میان‌مدت، توجه به توسعه مترو امری ضروری است. رییس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران در خصوص اینکه رصدهای ترافیکی گستردگی ترافیک پایتخت را تایید می‌کند هم توضیح داد:‌ یکی از دلایل اصلی ترافیک در تهران، افزایش روزافزون تعداد خودروهای شخصی در سطح شهر است. در حالی که سرانه خودرو در تهران هرروز افزایش می‌یابد، سرانه حمل‌ونقل عمومی هرروز در حال کاهش است. این دو روند به‌طور مستقیم در خلاف جهت یکدیگر حرکت می‌کنند و مشکلات ترافیکی را تشدید می‌کنند.
از مشکلات ترافیک تهران مسیریاب‌های آنلاین و نقشه‌های
برخط است
به گفته تشکری هاشمی موضوع دیگری که به شدت بر وضعیت ترافیک تهران تاثیر گذاشته، استفاده گسترده از مسیریاب‌های آنلاین و نقشه‌های برخط است. متاسفانه این ابزارها باعث شده‌اند که بسیاری از رانندگان مسیرهایی را انتخاب کنند که به معابر فرعی و محلات مسکونی مردم می‌انجامد. این موضوع نه‌تنها باعث ایجاد ترافیک بیشتر در این مناطق شده بلکه آسایش و آرامش ساکنان این محله‌ها را نیز به خطر انداخته است. تا زمانی که چاره‌ای برای این مشکل اندیشیده نشود، وضعیت ترافیک در معابر فرعی و محله‌های مسکونی همچنان ادامه خواهد یافت.
اپلیکیشن‌های مسیریاب ترافیک را به معابر فرعی کشیده است
حمید برادران، مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک تهران هم با بیان اینکه نقاط گره‌دار ترافیکی شهر تهران تغییر محسوسی نکرده است گفت: به‌طور مثال اگر تعداد شبکه معابر را حدود ۱۰۰ محدوده تعریف کنیم ما در ۳۰‌درصد تکرار ترافیک داشتیم الان هم همان اعداد تکرار شده و تنها تفاوتی که کرده به‌دلیل تغییر ساعت کاری و افزایش سفرهای آموزشی شاهد ترافیک‌های سنگین هستیم اما اینکه بگوییم گره ترافیکی تازه را شاهد نبوده‌ایم.
به اعتقاد برادران یکی از عوامل مهمی که احساس پراکندگی ترافیک در سطح شهر را افزایش داده است، استفاده گسترده از اپلیکیشن‌های مسیریاب است. این ابزارها برای کاهش زمان سفر، بدون محدودیت از معابر محلی و کوچه‌پس‌کوچه‌ها استفاده می‌کنند. این مساله باعث شده است که ترافیک به محله‌های مسکونی نیز کشیده شود و شهروندان احساس کنند ترافیک به کوچه‌های فرعی نیز گسترش یافته است.
او تاکید کرد:‌ اپلیکیشن‌های مسیریاب بدون اعمال محدودیت‌های قانونی، از معابر محلی استفاده می‌کنند و این موضوع، به افزایش شهود ترافیک در محله‌ها منجر شده است. به گفته برادران گره‌های ترافیکی سنتی همچنان پابرجا هستند اما اضافه‌شدن سفرهای جدید و تغییر رفتار شهروندان، زمان و مکان ترافیک را گسترده‌تر کرده است. استفاده از اپلیکیشن‌های مسیریاب نیز تاثیر چشمگیری بر پراکندگی ترافیک در معابر شهری و محلی داشته است.
تهران جای زندگی نیست
مهدی اقراریان، رییس کمیته نظارت شورای شهر تهران هم معتقد است:‌ امروزه مساله‌ای میان نخبگان، زنان، مردان، کودکان و به‌طور کلی شهروندان تهرانی وجود دارد که تقریبا روی آن اجماع صورت گرفته است: تهران جای مناسبی برای زندگی نیست. یا اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، زندگی در این شهر با مشقت‌ها و دشواری‌های بسیاری همراه است. یکی از اصلی‌ترین مشکلات تهران، موضوع ترافیک سرسام‌آور آن است.
او ادامه داد: ‌یکی از مهم‌ترین عوامل این معضل، عقب‌ماندگی در توسعه حمل‌ونقل عمومی است. هرچند این مساله بسیار مهم است اما تنها دلیل ترافیک نیست. حضور چند‌میلیون موتورسیکلت در شهر تهران از دیگر عوامل اصلی ترافیک است. طبق قانون هوای پاک، باید به ازای شماره‌گذاری هر دستگاه موتورسیکلت بنزینی، یک دستگاه موتورسیکلت فرسوده از رده خارج شود. اما متاسفانه این قانون اجرا نمی‌شود. مشکل، دور زدن قانون است. برای مثال، گواهی‌هایی خریداری می‌شود که به‌جای اسقاط موتورسیکلت‌های فرسوده به کار می‌روند. این موضوع نشان‌دهنده قدرت نفوذ شرکت‌های تولیدکننده موتورسیکلت
و خودروسازان است.
تهران به یک پارکینگ بزرگ تبدیل شده است
اقراریان بیان کرد:‌ طرح ترافیک تهران که روزی کارکرد موثری داشت، اکنون دیگر خاصیت خود را از دست داده است. امروزه هر کسی می‌تواند با پرداخت هزینه وارد محدوده طرح ترافیک شود. در نتیجه، اهداف اصلی این طرح که کاهش تردد در مرکز شهر بود، منتفی شده است. یکی دیگر از معضلات، حضور خودروهای پلاک شهرستان است. بسیاری از این خودروها فرسوده هستند و معاینه فنی آنها از مراکزی گرفته می‌شود که نظارت دقیقی بر آنها وجود ندارد. این خودروها یکی از منابع اصلی آلودگی هوای تهران محسوب می‌شوند. همچنین ظرفیت معابر تهران محدود است و تردد خودروهای شخصی از توان این زیرساخت‌ها فراتر رفته است. برخی معتقدند تهران به یک پارکینگ بزرگ تبدیل شده است. تعداد زیادی خودرو وارد شهر می‌شود اما در انتهای این چرخه، خودروهای فرسوده از رده خارج نمی‌شوند.