فاتحان فراموش‌شده!

توپ طلا، معروف‌ترین جایزه انفرادی دنیای فوتبال، در طول نزدیک به ۷ دهه‌ای که از عمر آن می‌گذرد، فراز‌و‌نشیب‌ها و داستان‌های جذابی را پشت سر گذاشته است.

۳۰ اکتبر (۸ آبان) برنده توپ طلای سال ۲۰۲۳ مشخص خواهد شد. نامزدهای اصلی جایزه امسال لیونل مسی، کیلیان امباپه، ارلینگ ‌هالند، کوین دی‌بروینه و رودری هستند، اما تا آن روز و مشخص شدن برنده نهایی، نگاهی خواهیم داشت به سرگذشت این جایزه محبوب و برندگانی که هر یک با بردن این جایزه به خوشبخت‌ترین آدم دنیا تبدیل شده بودند.
فرانتس بکن‌باوئر که در همه سال‌های نیمه اول دهه ۷۰ جزو نامزدهای اصلی توپ طلا بود، در سال ۷۶ توانست برای دومین بار این جایزه را ببره. البته قیصر آلمانی‌ها یک رقیب سرسخت به اسم رابی رنسنبرینک هلندی داشت که در رای‌گیری فقط ۱۶ امتیاز با او فاصله داشت.
ایوو ویکتور دروازه‌بان چکسلواکی هم در رای‌گیری سوم شد و کوین کیگان و میشل پلاتینی هم چهارم و پنجم شدند.
فرانس فوتبال هم در شماره‌ای که رسیدن توپ طلا به اولگ بلوخین را منتشر کرد، یادی هم از لو یاشین کرد. اولگ بلوخین بعدا سرمربی تیم ملی اوکراین شد و با این تیم به جام‌جهانی ۲۰۰۶ آلمان رسید. بعد از ۱۲ سال توپ طلا دوباره به یک ستاره از شوروی رسید و اولگ بلوخین به لطف درخشش خیره‌کننده‌ا‌ش با دیناموکیف، بالاتر از فرانتس بکن‌باوئر، یوهان کرویف، برتی فوگتس و سپ مایر، برنده توپ طلا شد. از ۲۶ روزنامه‌نگاری که در رای‌گیری شرکت کردند، ۲۰ نفر بلوخین را به عنوان نفر اول انتخاب کردند تا با امتیاز رکوردشکن ۱۲۲، به عنوان مرد سال اروپا انتخاب شود.
عملکرد یوهان کرویف در سال ۱۹۷۴ اینقدر خوب بود که حتی قهرمانی فرانتس بکن‌باوئر با آلمان در جام‌جهانی و با بایرن مونیخ در بوندس‌لیگا هم باعث نشد که او به سومین توپ طلا نرسد. به این ترتیب ستاره هلند و بارسا به اولین بازیکنی تبدیل شد که سه بار برنده این جایزه شد. کازیمی‌یرز دِینا، پل برایتنز و یوهان نیسکنز هم در رتبه‌های سوم تا پنجم قرار گرفتند.
توپ طلای سال ۱۹۷۳ هم به یوهان کرویف رسید تا او به دومین بازیکن بعد از آلفردو دی‌استفانو تبدیل شود که دو بار این جایزه را برده. آژاکس او سال هم قهرمان هلند و اروپا شد و بعد از رفتن کرویف به بارسا، نمایش‌های درخشانش در کاتالونیا هم ادامه پیدا کرد و به همین دلیل، شکی وجود نداشت که بهترین بازیکن سال است. برای همین دو برابر نفر دوم، یعنی دینو زوف دروازه‌بان یووه امتیاز گرفت. گرد مولر، فرانتس بکن‌باوئر و بیلی برمنر ستاره اسکاتلندی لیدز سوم تا پنجم شدند.
حقایقی در مورد برندگان توپ طلا
اولین توپ طلا به استنلی ماتیوس بازیکنی از باشگاه بلکپول انگستان رسید. ژرژ وه‌آ تنها بازیکن آفریقایی است که موفق به کسب توپ طلا شده است. هیچ بازیکنی از آسیا و اقیانوسیه موفق به کسب توپ طلا یا قرارگیری بین سه نامزد اول توپ طلا نشده است. در ادوار مختلف سهم مهاجمان ۴۱ بار،‌ هافبک‌ها ۱۹ بار، مدافعان ۴ بار و دروازه‌بانان یک توپ طلا بوده است. تنها دروازه‌بانی که موفق به تصاحب توپ طلا شده لئو یاشین از شوروی است.
تنها باشگاهی که نماینده‌ای بین برندگان توپ طلا داشته است، اما خود باشگاه دیگر وجود ندارد، باشگاه دوکلاپراک چک است. این باشگاه در تاریخ ۱۶ مارس ۱۹۴۸ با نام (ATK Praha) تاسیس شد و در سال ۱۹۹۶ منحل شد. دوکلاپراگ در سال ۱۹۶۲ بازیکنی به نام یوزف کاساپوست داشت که با کنار زدن اوزه بیو افسانه‌ای توانست برنده توپ طلای ۱۹۶۲ شود.
تنها سه مدافع در تاریخ فوتبال توانسته‌اند که توپ طلا را کسب کنند:
– بکن‌بائر (آلمان-بایرن مونیخ)
– کاناوارو (ایتالیا-رئال‌مادرید)
– ماتیاس سامر (آلمان-بورسیا دورتموند)
آلمان، هلند، آرژانتین، پرتغال و فرانسه هر کدام با کسب ۷ توپ طلا بیشترین سهم را بین کشورها داشته‌اند. رئال‌مادرید و بارسلونا هر کدام با کسب ۱۲ توپ طلا بیشترین سهم را بین باشگاه‌ها داشته‌اند. تاکنون آث‌میلان و بارسلونا تنها تیم‌هایی هستند که در ادوار مختلف هر سه نامزد اول توپ طلا از تیم آنها بوده است. آث‌میلان دو بار و بارسلونا یک بار:
۲۰۱۰ از باسلونا- مسی، اینیستا، ژاوی
۱۹۸۹ از میلان- مارکو فان‌باستن، رود گلیت، فرانک ریکارد
۱۹۸۸ از میلان- مارکو فان‌باستن، فرانکو بارزی، فرانک ریکارد
لیونل مسی رکورد بیشترین تعداد جایزه را دارد و هفت بار برنده توپ طلا شده است. تا پیش از سال ۱۹۹۵ برندگان توپ طلا تنها از میان بازیکنان اروپایی انتخاب می‌شد. در سال ۲۰۱۶ ارزیابی مجددی برای برندگان توپ طلای قبل از ۱۹۹۵ انجام شد که بازیکنان زیر به لیست دارندگان توپ طلا اضافه شدند.
پله از برزیل (هفت بار)
گارینشا از برزیل (یک بار)
ماریو کمپس از آرژانتین (یک بار)
مارادونا از آرژانتین (دو بار)
روماریو از برزیل (یک بار)
تنها ۹ بازیکن هستند که هم موفق به کسب سه افتخار توپ طلا، قهرمانی جام‌جهانی و لیگ قهرمانان اروپا شده‌اند.
لیونل مسی، بابی چارلتون، فرانتس بکن‌باوئر، گرد مولر، پائولو روسی، زین‌الدین زیدان، ریوالدو، رونالدینیو، کاکا. تنها سالی که برنده توپ طلا ندارد سال ۲۰۲۰ بوده است که به علت شیوع کرونا مراسم توپ طلا برگزار نشد.