23 - 12 - 2022
فرآورده‌های نفتی چگونه از مرزها خارج می‌شود
افزایش نرخ ارز، قاچاق سوخت از کشور را به یک سوداگری بس جذاب بدل کرده است و در این میان کانال‌های فعالیت باندهای سازمان‌یافته قاچاق بسیار فراتر از آن چیزی است که تصور می‌شود، از شگردهای قاچاقچیان در بهره‌گیری از امکانات ترانزیت تا خطوله لوله چندین کیلومتری مخفی و …!
تغییر قیمت ارز و اختلاف قیمت فرآورده‌های نفتی داخل و خارج از کشور قاچاق فرآورده‌های نفتی را به غایت سودآور کرده و انگیزه قاچاقچیان را به شدت در این زمینه افزایش داده است.
این در حالی است که حتی پیش از تلاطمات شدید ارزی هم اختلاف قیمت سوخت در دو سوی مرزهای ایران و همسایگان برای قاچاقچیان سود کلانی به همراه داشت.قیمت هر لیتر گازوییل در اواسط سال ۱۳۹۰ در ترکیه بیش از ۲۰۰۰ تومان، در افغانستان و پاکستان حدود ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ تومان و در کشورهای حاشیه خلیج فارس حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ تومان بوده است. این قیمت پس از تلاطمات ارزی سال ۹۱ به پنج هزار تا هفت هزار تومان در هر لیتر افزایش یافت.در عین حال در پرونده‌های تشکیل شده درباره قاچاق فرآورده‌های نفتی نیز تلاش سازمان‌یافته اما نامحسوسی برای به حاشیه بردن این پرونده‌ها قابل رصد کردن بود. بر این اساس به نظر می‌رسد گروه‌ها و باندهای سازمان‌یافته قاچاق فرآورده‌های نفتی ایران به کشورهای همسایه را سازماندهی می‌کنند.
قاچاق هزاران میلیارد تومانی سوخت و تهدید صادرات فرآورده‌های نفتی
این در حالی است که پروژه‌های پالایشی ایران در لاوان، اصفهان، تبریز، بندرعباس و آبادان در نوبت بهره‌برداری قرار دارند، چنانکه با بهره‌برداری از این پروژه‌ها که تا ابتدای سال آینده بخش عمده‌ای از آنها وارد مدار تولید می‌شود، تولید فرآورده‌های نفتی ایران افزایش قابل توجهی خواهد داشت.
در عین حال ایران در حال احداث یک خط لوله برای صادرات فرآورده به افغانستان است و قراردادهایی را نیز با دیگر کشورهای همسایه از جمله عراق برای صادرات فرآورده‌های نفتی منعقد کرده است. با این حال به نظر می‌رسد قاچاق فرآورده‌های نفتی توسط باندهای سازمان یافته، کشور را از منافع قابل توجه این صادرات محروم خواهد کرد.براساس گفته‌های رسمی مرتضوی، رییس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در دی ماه سال گذشته، پیش از هدفمندی یارانه‌ها در مرزهای شمال غرب، شرق و سواحل جنوبی کشور لااقل روزانه ۱۰میلیون لیتر گازوییل قاچاق از کشور خارج می‌شده است. باوجود اظهارات مرتضوی، بررسی‌های یک نهاد نظارتی همان زمان نشان می‌داد تنها در بخشی از مرزهای جنوب شرقی کشور روزانه شش میلیون لیتر سوخت به خارج از کشور قاچاق می‌شده است. براساس بررسی‌های این نهاد، ارزش این تجارت کثیف تنها در همان بخش از مرزهای شرقی روزانه لااقل به سه میلیارد تومان بالغ می‌شده است. ارزش این میزان قاچاق در طول سال به بیش از یک‌هزار میلیارد تومان بالغ می‌شود.
بر این اساس و با توجه به تشدید تفاوت قیمت سوخت در ایران و کشورهای همسایه، کشور از هزاران میلیارد تومان درآمد حاصل از صادرات فرآورده‌های نفتی محروم شده و این درآمد مستقیما به جیب قاچاقچیان سوخت می‌رود.
جایگاه‌ها و نیروگاه‌ها؛ دو روش عمده خروج سوخت از چرخه توزیع داخلی
اما قاچاقچیان چگونه سوخت با ارزش ایرانی را از کشور خارج می‌کنند؟ قطعا باک ماشین‌ها امکان چنین قاچاق گسترده‌ای را فراهم نمی‌کند. برای قاچاق سوخت دو فرآیند جدا از هم باید شکل بگیرد. یعنی ابتدا سوخت باید از چرخه توزیع داخلی خارج شود و سپس راهی برای خارج کردن آن از مرزها جست‌وجو شود.
براساس این گزارش، به نظر می‌رسد جایگاه‌های سوخت به خصوص در مناطق مرزی و در جاده‌ها یکی از منابع تامین سوخت قاچاقچیان محسوب می‌شوند. چنان که بعضی از این جایگاه‌ها به دلایل مختلف مورد بازرسی قرار نگرفته و پمپ‌هایشان برچسب‌های مربوط به بازرسی ادواری نفت و استاندارد را روی خود ندارد.
مالکان یا بهره‌برداران چنین جایگاه‌هایی با کم‌فروشی سوخت به رانندگان خودروها، سوخت باقیمانده را به صورت قاچاق از کشور خارج می‌کنند. راهکار دیگر قاچاق سوخت که از جمله راهکارهای اصلی قاچاق محسوب می‌شود استفاده از سوخت ارسالی برای نیروگاه‌هاست.
در واقع سوخت نفت گاز ارسالی برای نیروگاه‌ها حجم بسیار کلانی دارد، چنان که نیروگاه‌ها در فصل‌های سرد سال از سوخت مایع به جای گاز برای تولید برق استفاده می‌کنند. با بعضی ترفند‌های خاص امکان تحویل ندادن سوخت به نیروگاه‌ها یا خارج کردن بعضی محموله‌ها از این نیروگاه‌ها وجود دارد چنان که گزارش‌های قابل توجهی از گم شدن محموله‌های سوخت نیروگاهی در کشور وجود دارد. این شیوه یکی از شیوه‌های موثر خارج کردن سوخت نفت‌گاز از چرخه توزیع داخلی است.
اگرچه خروج سوخت از چرخه توزیع مرحله مشکل قاچاق سوخت محسوب می‌شود اما مرحله بعدی یعنی خروج سوخت از مرزهای رسمی نیز به طراحی خاص خود نیاز دارد چنان که برای حمل سوخت به خارج از کشور نیز راهکارهای متعددی وجود دارد.
گذشته از استفاده از کاروان‌های قاچاق سوخت به وسیله اتومبیل یا چارپایان در نقاط مرزی کشور که به خصوص در مرزهای شرقی شایع است، راهکارهای کلان‌تری نیز برای خروج سوخت قاچاق توسط قاچاقچیان سازمان یافته وجود دارد.
یکی از این راهکارها استفاده از لوله‌های چندین کیلومتری برای انتقال سوخت به شناورهای کوچک دریایی است که در جنوب کشور شیوع گسترده‌ای دارد چنان که هرازگاهی مقامات انتظامی از کشف یکی از این لوله‌ها خبر می‌دهند.
در مرزهای غربی کشور و به خصوص در مرز ترکیه نیز استفاده از این شیوه قاچاق سوخت شیوع فراوانی دارد.
از جمله دیگر راهکارهای خارج کردن سوخت از کشور استفاده از تانکرهای ترانزیتی است. براساس قواعد ترانزیت، محموله‌های سوخت ترانزیت از یکی از مرزهای کشور (عمدتا مرزهای غربی) وارد و از مرز دیگر بدون تغییر در ترکیب محموله خارج می‌شوند.
اما از شبکه‌های سازمان‌یافته سوخت طبعا نمی‌توان انتظار داشت به این قواعد پایبند باشند. این شبکه‌ها که بعضا در قالب شرکت‌های معتبر تجارت فرآورده‌های نفتی فعالیت می‌کنند، از تانکرهای ترانزیتی برای قاچاق سوخت و به طور عمده نفت گاز استفاده می‌کنند.
روش کار آنها ساده اما کارآمد است. قاچاقچی‌های تمیز و ادوکلن زده سوخت که اغلب در دفاترشان در تهران و شهرهای بزرگ فرآیند قاچاق را مدیریت می‌کنند، بخش بزرگی از ظرفیت تانکرهای ترانزیتی را قبل از ورود به ایران با آب یا مخازن هوا پر می‌کنند. نفت گاز روی آب می‌ماند و یا در صورت تعبیه مخزن در تانکر این مخازن خالی پنهان شده در تانکرها را می‌پوشاند.
پس از ورود تانکرها به داخل کشور شبکه‌های قاچاق آب تانکرها را با نفت گاز جایگزین می‌کنند یا مخازن خالی تعبیه شده در داخل تانکر را از نفت گاز قاچاق پر کرده و به نام ترانزیت حجم کلانی از فرآورده‌های نفتی را از کشور خارج می‌کنند.
گمرک هم طبعا در آمار خود تنها ترانزیت نفت گاز از مرز عراق به مرز افغانستان را ثبت خواهد کرد.
اما روش قاچاقچیان به این شیوه محدود نمی‌شود، در واقع بخشی از قاچاق گازوییل توسط بعضی صادر‌کنندگان رسمی فرآورده‌های نفتی و با ترکیب این حامل با ارزش با انواع روغن‌ها و دیگر فرآورده‌ها انجام می‌شود. محموله‌های روغن یا دیگر فرآورده‌ها به صورت رسمی از کشور خارج شده و با یک پالایش بسیار ساده حامل‌های با ارزشی مانند نفت‌گاز و نفت سفید از آن جدا می‌شود.
سال گذشته در همین راستا ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از متلاشی شدن یکی از شبکه‌های قاچاق و متواری شدن مدیرعامل یک شرکت فعال در صادرات فرآورده‌های نفتی خبر داد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد