فرار رو به جلوی مسوولان

گروه فناوری- مراکز قانونی استخراج رمز‌ارز از ابتدای دی‌ماه فعالیت‌های خود را متوقف کرده‌اند و تا ابتدای ماه اسفند این خاموشی دستوری ادامه دارد. کارشناسان و فعالان این حوزه باور دارند دولت با تعرفه‌گذاری غلط و دستور به خاموشی دستگاه‌ها، به نابودی صنعت ماینینگ دامن می‌زند. آنها باور دارند این صنعت می‌توانست در زمان بحران‌های انرژی عصای دست دولت باشد اما امروز به دستاویزی برای پوشاندن مشکلات در حوزه تولید و تامین انرژی تبدیل شده است.
رمزارزها و مباحث مرتبط با آن، حوزه نوپایی است که کشورهای بسیاری با رگولاتوری صحیح و به‌موقع، از مزایای آن بهره‌مند شده‌اند. در ایران اما وضعیت به‌گونه دیگری است و با مشکلاتی که در این ماجرا پیش آمده، تا جای ممکن سعی شده تا تنظیم‌گری این حوزه به تاخیر بیفتد و فعالان این صنعت را از فعالیت کاربردی عقب گذاشته است. طی سالیان اخیر از سوی دولت‌ها تنها به ماینینگ به‌عنوان یکی از بخش‌های صنعت رمزارز توجه شده است، اما به‌نظر می‌رسد مصوبه‌های این حوزه نیز آن‌طور که شاید و باید راهگشا نبوده‌اند. به‌طور مثال مصوبه هیات وزیران درباره استخراج رمزارزها که آبان‌ماه امسال از سوی دولت ابلاغ شد، نتوانست دردی از فعالان این حوزه دوا کند.
در ماده ۸ این مصوبه، وزارتخانه‌های نیرو و نفت موظف شده‌اند تا زمان‌های محدودیت شبکه برق و گاز را برای استخراج‌کنندگان در هر سال تعیین و ابلاغ کنند. علاوه‌براین اواسط آذرماه مصوبه‌ای از سوی هیات وزیران برای کاهش مصرف انرژی ابلاغ شد که طبق آن برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، دستگاه‌های استخراج رمزارز باید از ابتدای آذر تا اسفند خاموش باشند.
مصوبه هیات وزیران برای خاموشی مراکز استخراج رمزارز
این خاموشی سراسری در کنار تعطیلی چهارماهه مراکز استخراج رمزارز در ماه‌های گرم سال، صدمه‌ای بزرگ به فعالان این حوزه می‌زند. «عباس آشتیانی»، دبیر انجمن بلاکچین اعتقاد دارد دولت با این تصمیمات، کمر به نابودی صنعت ماینینگ بسته است: «مصرف برق فعالان قانونی استخراج رمزارز حدود ۲۰۰ مگاوات است که کمتر از ۳/۰ برق مصرفی کل کشور را شامل می‌شود. اما با‌ وجود این مصوبه‌ای از سوی هیات وزیران ابلاغ می‌شود که بایستی از ابتدای آذر تا آخر بهمن فعالیت خود را متوقف کنند. با این خاموشی‌های دستوری عملا افرادی که می‌خواهند به‌ طور قانونی در این زمینه فعالیت کنند، هیچ‌گونه امنیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری ندارند. دولت با تعرفه‌گذاری بالا از یک سو و خاموشی‌های دستوری عجیب از سوی دیگر، عملا کمر به نابودی این صنعت بسته است. این درحالی است که این صنعت با چالش‌هایی همچون پایین‌بودن عمر دستگاه‌ها و استهلاک بالای تکنولوژی ماینرها روبه‌رو است.»
دیوار کوتاه مراکز استخراج رمزارز
آشتیانی بیان کرد: «مصرف برق استخراج قانونی رمزارز در مقایسه با سایر صنایع اصلا عدد چشمگیری نیست و قطعی آن هم تاثیری در بهبود شرایط ندارد، اما وزارت نیرو جهت انحراف افکار عمومی و سرپوش گذاشتن بر یکسری سوء‌مدیریت‌ها، این صنعت را مقصر جلوه می‌دهد.» به گفته وی، انجمن بلاکچین حدود ۵/۲ سال پیش هشدارهایی در زمینه با بحران انرژی مطرح کرده است: «بدهی وزارت نیرو به نیروگاه‌داران بزرگ که ۵۰ درصد ظرفیت تولید کشور را دارند، از رقم ۱۶ هزار میلیارد تومان عبور کرده است که نسبت به آن هشدار دادیم. از طرف دیگر نرخ خرید تضمینی از نیروگاه‌های ما پایین است و لوازم یدکی و قطعات این صنعت وابستگی بسیاری به نرخ دلار دارد. این امر سبب شده است تا انبارهای نیروگاه‌ها از قطعات یدکی خالی شود. ازهمین‌رو دو سال و نیم پیش هشدار دادیم خاموشی گسترده در کشور را شاهد خواهیم بود که مقصر آن عقب‌ماندن وزارت نیرو از برنامه‌های پیش‌بینی‌شده و تکالیفش بود.»
دبیر انجمن بلاکچین ایران بیان کرد که قرار بود ظرفیت تولید کشور سالی ۵ هزار مگاوات افزایش یابد، اما در شش، هفت سال گذشته هیچ‌گونه افزایشی صورت نگرفته و در مقابل تقاضای مصرف انرژی افزایش یافته است؛ تقاضایی که البته رشد آن چیز بدی نیست، چرا که کشورهای درحال توسعه و رشد اقتصادی نیازمند مصرف انرژی هستند: «وزارت نیرو همگام با این افزایش تقاضا باید برای افزایش ظرفیت برنامه‌ریزی می‌کرد، اما نه‌ تنها این کار را نکرد، بلکه درخصوص انتقال و نوسازی شبکه توزیع برای جلوگیری از اتلاف بالای ۱۰ درصدی نیز سرمایه‌گذاری نکرده است و همچنان در زمینه تبدیل انرژی هم ضعف داریم.» او با انتقاد از اینکه انگیزه بخش خصوصی برای احداث ظرفیت‌های تبدیل انرژی را کور کرده‌اند، اظهار داشت صنعت استخراج می‌توانست یکی از انگیزه‌های بسیار خوب برای این امر باشد، ولی توسعه انرژی کشور اعم از استحصال، تبدیل و توزیع به حال خود رها شده‌اند.
سوء‌تدبیر وزارت نیرو، بلای جان صنعت ماینینگ
آشتیانی بار دیگر با تاکید بر اینکه عدد صنعت استخراج قانونی، عدد قابل‌توجهی نیست، اعتقاد دارد حتی اگر کسی صحبت از استخراج غیرقانونی و فشار بر شبکه کند، باز هم ناشی از سوء‌مدیریت وزارت نیرو است که با تعرفه‌گذاری ناصحیح، یک صنعت غیرمتمرکز را به‌سمت زیرزمینی‌شدن سوق داده: «بدعتی که وزیر نیروی سابق در زمینه تعرفه‌گذاری گذاشت، هنوز دامن‌گیر این صنعت است و فعالان قانونی را زمین‌گیر کرده. هرجا هم که قانون ایراد داشته باشد، بازارهای قانونی در ورای آن رشد می‌کنند.»
دبیر انجمن بلاکچین از نوع برخورد با مراکز استخراج رمزارز انتقاد کرد و گفت: «‌براساس جدولی برحسب مکان، زمان، دمای کشور و کلی پارامتر متغیر، با صنایع مختلف کشور به‌صورت پویا رفتار می‌شود، اما بدون توجه به اینکه شاید در یک بازه زمانی کمبود انرژی نباشد، دستور به خاموشی صنعت ماینینگ داده می‌شود. به‌طور مثال در برخی نواحی که ممکن است ظرفیت محبوس انرژی ناشی از نبود خط انتقال یا کم‌بودن مصرف داشته باشیم، فعالیت کارخانه سیمانی که در آن منطقه است، متوقف نمی‌شود، اما چنین برخوردی با مراکز استخراج رمزارز نمی‌شود.»

توسعه کشور بدون مشارکت بخش خصوصی ممکن نیست
دبیر انجمن بلاکچین ایران در گفت‌و‌گو‌ با «جهان‌صنعت» گفت: اوضاع صنایع مربوط به انرژی کشور اعم از استحصال، تبدیل و توزیع چندان خوب نیست. علت آن هم این است که نتوانستند انگیزه مشارکت بخش خصوصی را طی چند سال گذشته تقویت کنند. کشور ما در ۱۰ سال گذشته با تحریم‌های سنگین مواجه بوده و یکی از راهکارهایی که بارها بخش خصوصی تاکید کرده این بود که اگر انگیزه برای بخش خصوصی به طور کامل فراهم شود و از نرخ‌گذاری‌های دستوری در زمینه خرید برق و فروش انرژی دست برداشته شود، این بیماری زودتر درمان می‌شود.عباس آشتیانی ادامه داد: یکی از جاهایی که بخش خصوصی اعلام آمادگی کرده بود، صنعت استخراج بود که برای احداث نیروگاه‌های تولید برق برای گذر از پیچ تابستان پیشنهاد داده بود. به این صورت که ما در تابستان کمبود گاز نداریم ولی با کمبود برق مواجه‌ایم. بخش خصوصی بدون نیاز به وام، سرمایه‌گذاری و نیروگاهایی احداث کند و نصف ظرفیت خود را با هر تعرفه‌ای که وزارت نیرو می‌خواهد، به شبکه انتقال دهد. قاعدتا با این کار ظرفیت تولید افزایش پیدا می‌کرد. به این شرط که در بقیه ایام سال با تعرفه نیروگاهی بتواند به استخراج رمزارز بپردازد. متاسفانه این داستان مورد موافقت قرار نگرفت. امثال این پیشنهاد زیاد و آن چیز که مشخص است در چندین سال گذشته ایجاد انگیزه در بخش خصوصی در زمینه استحصال، تبدیل و توزیع انرژی به شدت ضعیف بوده است. این سوء‌تدبیر وزارت نفت و نیرو باعث شده که علاوه بر بدهی‌های انباشته سنگین به بخش خصوصی، نتوانند اقدام به نوسازی و تعمیرات اساسی کنند و انبار‌ها از قطعات یدکی خالی شده و با بحران‌هایی که امروز شاهد آن هستیم، مواجه شده است.
دبیر انجمن بلاکچین ایران در ادامه بیان کرد: در زمان‌های بحران این وزارتین (نفت و نیرو) دست به یک ابتکار عملی می‌زنند که حرف از قطعی دستوری صنعت استخراج رمزارز‌، صنعتی که در بهترین حالت ۲۰۰ مگاوات ظرفیت دارد در حالی که کشور ما حدود ۶۰ هزار مگاوات ظرفیت (پیک مصرف) دارد. این ۲۰۰ مگاوات در مقابل این عدد خیلی ناچیز است که بیشتر احساس می‌شود اسم‌ آوردن از این صنعت برای سخنگوی صنعت برق و وزارت نیرو دستاویز رسانه‌ای شده که سوءمدیریت‌های خودشان را لاپوشانی کنند؛ سوءمدیریت‌هایی که ناشی از عقب‌ ماندن از برنامه‌های توسعه‌ای خودشان است. وزارت نیرو در مرکز پژوهش‌های خود پیش‌بینی ظرفیت مصرف کشور را تا سال ۱۴۰۵ انجام داده است ولی متناسب با آن نتوانست ظرفیت‌های تولید لازم را فراهم کند و ایجاد انگیزه در بخش خصوصی را هم انجام نداده و این شد که ما با وضع فعلی مواجه هستیم.
آشتیانی در پایان خاطرنشان کرد: توسعه کشور بدون مشارکت بخش خصوصی ممکن نیست. اقتصاد دولتی هیچ‌وقت نمی‌تواند رشد کند و منجر به رشد اقتصادی کشور شود. بخش خصوصی باید وارد میدان شود. متاسفانه رویکرد‌های مجوزمحورانه و دستوری همیشه گریبان ما را گرفته است.