7 - 12 - 2019
فرجام یک ماموریت
گروه بازرگانی- ارز ۴۲۰۰ تومانی ریشه مشکلات و فسادهای اقتصادی در یک سال اخیر است. سال گذشته که اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور ارز دولتی را به عنوان مبنا معرفی کرد، قرار بر این بود که ارز تنها یک نرخ داشته باشد اما بازارهای چندگانه ارزی با نرخ‌های مختلف تشکیل شد و حالا خبر از احتمال حذف این ارز به گوش می‌رسد. ارز ۴۲۰۰تومانی، ارز نیمایی، ارز سنا و ارز آزاد هر کدام نرخ‌های مختلفی دارند که اختلاف قیمتی آنها یکی از زمینه‌ها و دلایل ورود دلالان و سودجویان به این بازارهاست چراکه یکی از دلایل تشکیل بازار متشکل ارزی که در آستانه آغاز به کار است حذف نرخ‌های خرد و مختلف ارزی است. اما ارز ۴۲۰۰تومانی چه تاثیری بر بازار گذاشت؟ جهانگیری در زمان اعلام نرخ مبنای ۴۲۰۰تومانی اعلام کرد که هر گونه خرید و فروش دلار با قیمت‌های دیگر قاچاق محسوب می‌شود، اما قیمت‌های دیگر قاچاق محسوب نشدند که هیچ، بلکه بازار نیما مبنای ارز صادراتی قرار گرفت؛ صادراتی که دولت خواستار بازگشت ارز فعالان آن برای تامین ارز واردکنندگان شد اما ارزهای صادراتی به صورت کامل بازنگشت. دولت حدود ۲۴میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰تومانی در قالب طرح عرضه ارز در مبدا واردات برای تامین کالاهای اساسی و حمایت از مصرف‌کننده در اختیار برخی از واردکنندگان گذاشت که عملا شکست خورد. مردم اجناس و اقلام را به قیمت دولتی نخریدند و به جرات می‌توان گفت که تمامی کالاهای وارداتی که قرار بود با قیمت دولتی به فروش برسد، به قیمت ارز نیمایی وارد بازار نشد و تمامی تولیدکنندگان و واردکنندگان مدعی شدند که ارز موردنیاز را از بازار آزاد تهیه کرده‌اند. به بیانی دیگر ۲۴میلیارد تومان معادل حدود بیش از ۱۴۰هزار میلیارد تومان در زمانی که دولت با محدودیت منابع ارزی روبهرو بود از بین رفت. اما حذف ارز ۴۲۰۰تومانی و واردات کالاها با قیمت آزاد یا نیمایی منجر به بهبود شرایط بازار می‌شود؟
ارز ۴۲۰۰تومانی حذف می‌شود؟
برنامه حذف ارز ۴۲۰۰تومانی در جلسه سران قوا پنجشنبه هفته گذشته قوت گرفت که مخالفان زیادی داشت. کارشناسان دو سناریو را برای ساماندهی بازار ارزی و کالا به رییس‌جمهور پیشنهاد داده‌اند. به گفته امیر باقری، نماینده شورای اقتصادی سران قوا سناریوی حذف ارز دولتی با مخالفت سرسخت حاضران در جلسه روبهرو شد و آنها از این عضو شورای سران قوا خواستند نظرشان به مسوولان منتقل شود. او گفت: در سناریوی اول این پیشنهاد مطرح شده تا ارز ۴۲۰۰ تومانی همچنان باقی بماند ولی به تعداد معدودی از کالاها تعلق گیرد، یعنی جز چهار قلم کالای حذف‌شده از لیست کالاهای مشمول ارز دولتی، اقلام دیگری هم از این لیست خارج شود. همچنین در این پیشنهاد آمده که حدود ۵۰ درصد از ارز پتروشیمی و صادرات در سامانه نیما عرضه شود و مابقی صادرکنندگان بتوانند ارزشان را در فرآیند واردات در برابر صادرات کشور بازگردانند. به گفته باقری در این سناریو قرار است نرخ ارز نیما نیز به صورت آرام به سمت نرخ واردات در برابر صادرات حرکت کند. همچنین در سناریوی دوم نیز عملا یک بازار ارزی بیشتر نخواهیم داشت و ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف خواهد شد.
باقری گفت: با توجه به تفکر و دغدغه رییس‌جمهور پیش‌بینی ما این است که سناریوی اول به خواسته‌های رییس‌جمهور نزدیک‌تر است ولی دو سناریو در جلسه روز پنجشنبه آینده مطرح شده است و در جلسه ستاد اقتصادی دولت با نظر رییس‌جمهور یکی از این سناریوها انتخاب شود. دو سناریو در این رابطه طراحی شده است که بر این اساس، یکی از این دو سناریو به‌عنوان سناریوی اصلی کشور انتخاب خواهد شد؛ سناریوی اول طبق وضعیت موجود و حرکت به‌سمت کمتر شدن سهم ارز نیمایی است و سناریوی دوم حذف کامل ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی است. واقعیت این است که سیاست ارز دولتی به مقصد نرسیده، شکاف عمیق قیمتی بین ارز دولتی و بازارهای دیگر احتمال فساد در افراد و نهادهای مربوطه را به میزان زیادی بالا می‌برد چراکه برای مثال ۲۰میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰تومانی مبلغی حدود ۱۴۰هزار میلیارد تومان رانت ایجاد می‌کند. از طرفی عدم وجود مدیریت یکپارچه و وجود ضعف در سیستم نظارتی و توزیع باعث شد که کالاهای اساسی به قیمت دولتی به دست مردم نرسند. از سال گذشته تاکنون نهادهای نظارتی و توزیعی به گونه‌ای عمل کردند که تشکیل صف‌های خرید اقلامی مثل گوشت و شکر یادآور شرایط جنگی دهه ۶۰ بود. کارشناسان از شرایط کنونی به عنوان جنگ اقتصادی یاد می‌کنند اما بخش عمده‌ای از نوسانات قیمتی و آشفتگی‌های این جنگ با مدیریت صحیح در بازارهای داخلی قابل کنترل است. بسیاری از فعالان حوزه صادرات و واردات دستورالعمل‌های یک‌شبه دولت که معمولا بیش از دو هفته دوام نمیآورند را یکی از دلایل آشفتگی حوزه تجارت می‌دانند.
سیستم سالم توزیع، اولویت اجرا
محمدرضا نعمت‌زاده وزیر اسبق صنعت، معدن و تجارت در واکنش به مطرح شدن دو سناریوی ارزی مبنی بر باقی ماندن و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی گفته که نتیجه‌‌بخش بودن سناریوی دوم مشروط بر آن است که بوروکراسی‌های سال گذشته و دخالت‌های بانک مرکزی و دولت کم شود، در غیر این صورت اجرای سناریوی دوم نیز نتیجه‌ای ندارد و تنها هزینه تراشی است. او خاطره‌ای از مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نقل کرده که «آیت‌الله هاشمی به من گفتند ما در سال‌های گذشته روش‌های مختلفی برای کنترل بازار تجربه کردیم اما در نهایت به این نتیجه رسیدیم که برای کنترل بازار چاره‌ای جز افزایش تولید و آرام کردن بازار با عرضه و تقاضا نداریم.» اما زمانی که مدیریت صحیحی بر بازار حاکم نیست و مردم حتی برای تامین کالاهای اولیه و اساسی که از ملزومات اولیه زندگی است با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند آیا برنامه حذف ارز ۴۲۰۰تومانی کارآمد خواهد بود؟ کارشناسان کارآمدی این طرح را مشروط بر نحوه اجرای آن دانسته‌اند، مرحله‌ای که معمولا تخلفات در آن صورت می‌گیرد و تجربه ثابت کرده که نهادها و سازمان‌ها در فاز اجرا به شدت ضعف دارند. یکی از نمونه‌های آن ضعف سیستم در شناسایی دلالان است. کنترل و نظارت بر واردکنندگان و نوع کالای وارداتی یکی از بزرگترین مشکلاتی بود که در از بین رفتن ۲۴میلیارد دلار ارز دولتی در سال گذشته گریبان اقتصاد و بازار را گرفت. محسن جلال‌پور رییس سابق اتاق ایران محصولات کشاورزی را نمونه قرار داده و گفته: پیش‌بینی می‌شود محصولات کشاورزی در سال‌جاری تا ۵/۲ میلیارد دلار امکان صادرات داشته باشد در حالی که این ۵/۲ میلیارد دلار آن‌طور که باید به چرخه اقتصادی کشور بازنمی‌گردد زیرا این محصولات یا صادر نمی‌شود یا توسط افرادی صادر می‌شود که ممکن است اهمیتی به بازگشت ارز حاصل از صادرات ندهند. به نظر می‌رسد دولت پیش از اجرای هر برنامه‌ای باید زیرساخت‌های اجرای آن را فراهم کند. اگر ارز دولتی حذف شود قاعدتا مابه‌التفاوت آن تا ارز صادراتی به صورت یارانه نقدی به حساب خانوارها واریز خواهد شد که به گفته بسیاری از کارشناسان از عوامل تسریع در روند صعودی تورم خواهد بود. مطالعه مشکلات دهک‌های مختلف و تعریف طرح‌های حمایتی با توجه به احتیاجات دهک موردنظر از اولویت‌های اجرای واریز یارانه نقدی است. از سوی دیگر کالاهایی که به قیمت دولتی خریداری شدند به قیمت آزاد به فروش رسیدند، آیا تضمینی وجود دارد که با حذف ارز ۴۲۰۰تومانی فعالان بازار اجناس خود را پس از افزایش بیش از ۱۰۰درصدی که از سال قبل تجربه کرده‌اند، بار دیگر گران نکنند؟
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد