فرصتی برای ارتقای جایگاه ترانزیتی

گروه حمل‌و‌نقل- کریدور شمال-جنوب یکی از پروژه‌های بزرگ و استراتژیک حمل‌ونقل بین‌المللی است که به منظور تسهیل تجارت بین کشورهای جنوب آسیا، خلیج فارس، ایران، قفقاز، روسیه و اروپا طراحی شده است. مسیر شرقی این کریدور که اخیرا با امضای سند همکاری بین روسیه، قزاقستان، ایران و ترکمنستان مورد توجه قرار گرفته، نقش بسیار مهمی در افزایش ظرفیت ترانزیتی ایران دارد.
مسیر شرقی کریدور ترانزیتی شمال- جنوب یکی از بخش‌های مهم و استراتژیک این کریدور است که با هدف تسهیل حمل‌ونقل بین‌المللی بین کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز، ایران و جنوب آسیا طراحی شده است. این مسیر به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود و امکان کاهش هزینه‌ها و زمان حمل‌ونقل، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود در قلب کریدور شمال-جنوب، نقشی کلیدی در توسعه و بهره‌برداری از این مسیر دارد. مسیر شرقی کریدور از قزاقستان و ترکمنستان آغاز شده و از طریق ایران به خلیج فارس و دریای عمان متصل می‌شود. این مسیر نه تنها به کشورهای منطقه اجازه می‌دهد که به بازارهای جدید دسترسی پیدا کنند، بلکه موجب کاهش زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل نیز می‌شود.
ایران دارای شبکه ریلی گسترده‌ای است که از شمال به جنوب و شرق به غرب کشور متصل می‌شود. این شبکه می‌تواند به عنوان ستون فقرات حمل‌ونقل ریلی در مسیر شرقی کریدور شمال- جنوب عمل کند. بنادر بزرگ و مجهز ایران در خلیج فارس مانند بندرعباس و چابهار، نقاط کلیدی برای انتقال کالاها از مسیر شرقی کریدور به دیگر نقاط جهان هستند. همچنین شبکه جاده‌ای گسترده ایران می‌تواند به عنوان مکمل شبکه ریلی عمل کرده و حمل‌ونقل ترکیبی را ممکن کند.
راهکارهای ارتقای جایگاه ترانزیتی ایران
برای بهره‌برداری بهتر از موقعیت استراتژیک ایران و ارتقای جایگاه ترانزیتی کشور، چندین راهکار پیشنهاد می‌شود.
افزایش ظرفیت و بهره‌وری شبکه ریلی، ارتقای خطوط موجود و ساخت خطوط جدید به ویژه در مسیرهای شمالی و جنوبی کشور، می‌تواند نقش مهمی در بهبود کارایی مسیر شرقی کریدور داشته باشد.
توسعه بنادر جنوبی ایران از جمله بندرعباس و چابهار، افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری‌ و بهبود زیرساخت‌های لجستیکی و پشتیبانی می‌تواند به جذب بیشتر ترافیک ترانزیتی کمک کند.همچنین ارتقای کیفیت و ایمنی جاده‌ها، ایجاد مسیرهای جدید و بهبود نقاط اتصال بین شبکه‌های ریلی و جاده‌ای، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به افزایش کارایی ترانزیت کمک کند.
باید توجه داشت که تسهیل فرآیندهای گمرکی، کاهش زمان انتظار در مرزها و ایجاد مناطق آزاد تجاری می‌تواند به جذب بیشتر تجارت بین‌المللی کمک کند.
تقویت همکاری‌ها با کشورهای همسایه و عضو کریدور شمال- جنوب، ایجاد توافقنامه‌های تجاری و ترانزیتی جدید و هماهنگی در اجرای پروژه‌های مشترک می‌تواند نقش ایران را در این کریدور تقویت کند.
از سویی استفاده از سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند، فناوری‌های نوین در مدیریت لجستیک و اطلاعات و به‌کارگیری راهکارهای دیجیتالی نیز می‌تواند به بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های ترانزیت کمک کند.همچنین ایجاد شرایط مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش حمل‌ونقل و زیرساخت‌های ترانزیتی می‌تواند به تسریع در اجرای پروژه‌های مورد نیاز کمک کند.
تخصیص منابع مالی مناسب از بودجه ملی و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی داخلی برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ترانزیتی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، نقشی کلیدی در توسعه مسیر شرقی کریدور شمال- جنوب دارد. با بهره‌برداری صحیح از این فرصت و اجرای راهکارهای پیشنهادی، می‌توان جایگاه ترانزیتی کشور را ارتقا داد و از منافع اقتصادی و استراتژیک حاصل از این پروژه بهره‌مند شد. توسعه زیرساخت‌ها، تسهیل تجارت و ترانزیت و جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، مهم‌ترین اقداماتی هستند که می‌توانند به تحقق این هدف کمک کنند.
اجزای کلیدی، اهمیت و مزایای مسیر شرقی
مسیر شرقی کریدور شمال- جنوب از قزاقستان آغاز می‌شود. قزاقستان به عنوان یکی از کشورهای بزرگ آسیای مرکزی با شبکه ریلی گسترده و بنادر مهم خود، نقطه شروع مهمی برای این مسیر محسوب می‌شود. پس از قزاقستان، مسیر به ترکمنستان می‌رسد. ترکمنستان با زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای خود، نقش مهمی در اتصال قزاقستان به ایران دارد.
مسیر شرقی کریدور شمال- جنوب از ترکمنستان وارد ایران می‌شود. ایران با شبکه ریلی و جاده‌ای گسترده خود، نقشی کلیدی در انتقال کالاها از شمال به جنوب و بالعکس ایفا می‌کند. بنادر جنوبی ایران مانند بندرعباس و چابهار نقاط کلیدی برای انتقال کالاها به بازارهای جهانی هستند.
در نهایت، مسیر شرقی از بنادر جنوبی ایران به خلیج‌فارس و دریای عمان متصل می‌شود که این امکان را فراهم می‌کند تا کالاها به کشورهای جنوب آسیا، شرق آفریقا و سایر نقاط جهان منتقل شوند.
یکی از بزرگ‌ترین مزایای مسیر شرقی کریدور شمال-جنوب، کاهش زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل است. این مسیر می‌تواند زمان حمل‌ونقل بین اروپا و جنوب آسیا را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
مسیر شرقی کریدور می‌تواند تجارت بین کشورهای عضو را تسهیل کند و بازارهای جدیدی را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایجاد کند. باید توجه داشت که با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، این کشور می‌تواند به یک ‌هاب ترانزیتی مهم در منطقه تبدیل شود و از منافع اقتصادی و استراتژیک آن بهره‌مند شود.
مسیر شرقی کریدور ترانزیتی شمال-جنوب یک پروژه استراتژیک با پتانسیل بالا برای تسهیل تجارت بین‌المللی و ارتقای جایگاه ترانزیتی کشورهای عضو به ویژه ایران است. با توسعه زیرساخت‌ها، تسهیل تجارت و گمرک و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، این مسیر می‌تواند به یکی از مهم‌ترین مسیرهای ترانزیتی جهان تبدیل شود.
امضای سند همکاری میان چهار کشور
روسیه، قزاقستان، ایران و ترکمنستان مسیر شرقی کریدور شمال – جنوب را توسعه می‌دهند.
سرویس مطبوعاتی وزارت حمل‌ونقل قزاقستان گزارش کرد روسیه، قزاقستان، ایران و ترکمنستان نقشه راه توسعه همزمان پتانسیل مسیر شرقی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال- جنوب (INSTC) طی سال‌های ۲۰۲5-۲۰۲4 را امضا کردند. در این گزارش آمده است اجرای این سند امکان افزایش توان عملیاتی کریدور را به ۱۵‌میلیون تن در سال تا سال ۲۰۲۷ و به ۲۰‌میلیون تن تا سال ۲۰۳۰ می‌رساند.
وزیر حمل‌ونقل قزاقستان اظهار کرده این کشور قصد دارد به مشارکت فعال خود در توسعه شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب ادامه دهد که بالاترین پتانسیل رشد جریان محموله را تا سال ۲۰۳۰ دارد و به نظر می‌رسد امن‌ترین در کوتاه‌ترین مسیر ترانزیت به اقیانوس هند است، بنابراین لازم است عملیات اجرایی نقشه راه امضا شده در زمینه توسعه همزمان پتانسیل مسیر شرقی کریدور شمال- جنوب از قلمرو قزاقستان، روسیه، ترکمنستان و ایران
آغاز شود.
این سند در اولین مجمع تجارت و صادرات حمل‌ونقل شمال- جنوب در آکتائو قزاقستان امضا شد. در این مجمع بیش از ۴۴۰ شرکت‌کننده از ۱۲کشور، نمایندگان سازمان همکاری اقتصادی و کمیسیون اقتصادی اوراسیا حضور دارند.
این مجمع به‌عنوان بستری برای بحث در مورد موضوعات مرتبط با توسعه راه‌آهن، بزرگراه‌ها و بنادر با مشارکت بازیگران اصلی در کریدور حمل‌ونقل شمال- جنوب
عمل می‌کند.