فرصتی تازه برای کشورهای نفتخیز

«جهان صنعت» -سال‌جاری میلادی سال پر حادثه‌ای برای بازار نفت بود؛ سالی که حوادث طبیعی زیادی در آن اتفاق افتاد و انقلاب‌ها و اعتراض‌های مردمی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا زمینه را برای رشد قیمت نفت فراهم کرد البته حملات تروریستی در کشورهای مختلف دنیا در کنار مانورهای سیاسی نیز عوامل دیگری بود که روی قیمت نفت در جهان اثر گذاشت اما به نظر می‌رسد با وجود اثر‌گذاری تمامی این موارد همچنان بازار یا به تعبیر بهتر عرضه و تقاضا بیشترین اثر را روی قیمت این منبع انرژی برجای گذاشته است‌. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش اخیر خود تاکید کرد از زمستان سال ۲۰۱۰ تا‌کنون مهم‌ترین عاملی که قیمت نفت را در دنیا تحت تاثیر قرار داده، تحولات عرضه و تقاضاست‌.
در سال‌جاری میلادی عرضه نفت در دنیا کمتر از تقاضا بود که دلایل آن هم مسایل غیر بازاری بود. در نتیجه این عدم تعادل قیمت نفت رشد کرد و با توجه به اینکه هیچ‌یک از مسایلی که باعث این کمبود عرضه شده بود برطرف نشده است، انتظار می‌رود همین وضعیت در نیمه دوم سال هم ادامه داشته باشد‌. طبق این گزارش در نیمه اول سال ۲۰۱۱ متوسط قیمت نفت در بازار جهانی برابر با یکصد دلار آمریکا بود که ۳/۸ درصد بیشتر از متوسط قیمت در مدت مشابه سال قبل است. تحلیلگر مرکز مطالعات بازار نفت آمریکا در این مورد می‌گوید: در سه ماهه سوم سال ۲۰۱۱ تقاضای نفت دنیا ۱/۱ میلیون بشکه در روز بیشتر از عرضه خواهد بود‌. این عدم تعادل در سه ماهه آخر سال به ۱/۳ میلیون بشکه در روز می‌رسد و نتیجه‌ای جز رشد قیمت نفت در دنیا به همراه ندارد؛ رشدی که به ضرر اقتصاد دنیا و به نفع اقتصادهای نفتی دنیاست.اداره اطلاعات انرژی ضمن اشاره به این مطلب که در سال ۲۰۱۱ متوسط قیمت نفت در دنیا ۹۸ دلار خواهد بود و در سال ۲۰۱۲ متوسط قیمت هر بشکه به مرز ۱۰۴ دلار آمریکا می‌رسد، نوشت: طی سال قبل متوسط قیمت هر بشکه نفت در دنیا در مرز ۸۶ دلار آمریکا بود ولی در سال‌جاری ما شاهد افزایش زیاد قیمت نفت خواهیم بود.

فرآورده‌های انتظا‌ر می‌رود عدم تعادل بازار نفت که ناشی از بیشتر شدن تقاضا نسبت به عرضه است در سال‌های پیش رو ادامه داشته باشد زیرا کشورهای در حال توسعه دنیا با سرعت زیادی رشد می‌کنند و بر تقاضای نفت و فرآورده‌های نفتی در این کشورها اضافه می‌شود ولی کشورهای تولید‌کننده سقف تولید و ظرفیت مشخصی دارند که نمی‌توانند بیش از آن عرضه کنند. در این شرایط انتظار می‌رود روند رشد قیمت نفت در سال‌های پیش رو ادامه پیدا کند‌.اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی می‌کند طی سال ۲۰۱۲ روزانه ۹۱ میلیون بشکه نفت در دنیا مصرف شود که ۵/۱ میلیون بشکه در روز بیشتر از سال‌جاری میلادی خواهد بود‌. طبق برآورد این مرکز در سال‌جاری میلادی تقاضای نفت دنیا برابر با ۵/۸۹ میلیون بشکه در روز است که نسبت به برآورد انجام شده در ماه‌های آغازین سال‌جاری ۳/۰ میلیون بشکه در روز بیشتر خواهد بود‌. طبق مطالعات انجام شده ۴۱ درصد از مجموع نفت مصرفی دنیا در کشور چین مورد استفاده قرار می‌گیرد به همین دلیل تحولات اقتصادی این کشور اثر زیادی روی بازار نفت بر جای می‌گذارد‌. این کشور که با سرعت زیادی رشد را در بخش‌های مختلف اقتصاد خود تجربه می‌کند شاهد افزایش درآمد مردم و رشد استانداردهای زندگی آنها خواهد بود. در نتیجه این تحول مصرف فرآورده‌های نفتی و کالاهای مصرفی دیگر در چین و هند رشد می‌کند. بانک جهانی با اشاره به این تحولات اقتصادی در کشورهای در حال توسعه پیش‌بینی می‌کند تا سال ۲۰۲۲ بر شمار افرادی که در طبقه متوسط دنیا قرار می‌گیرند اضافه شود‌. این مرکز با اشاره به این مطلب که هم‌اکنون ۷۰ درصد از کل ساکنان زمین قشر فقیر هستند، می‌نویسد: سال ۲۰۲۲ برای اولین بار در تاریخ بشر شمار افراد طبقه متوسط در دنیا بیشتر از فقرا می‌شود و این تحول زمینه را برای رشد مصرف تمامی کالاهای مصرفی و فرآورده‌های صنعتی و انرژی فراهم می‌آورد. قرار گرفتن چین و هند در زمره بازارهای در حال توسعه دنیا سبب شد تا نرخ رشد مصرف نفت در کشورهای در حال توسعه تا سال ۲۰۱۶ میلادی برابر با ۲/۱ میلیون بشکه در روز باشد. در حالی که کشورهای صنعتی دنیا به دلیل بحران اقتصادی و بحران بدهی‌های دولتی کاهش ۳/۰ میلیون بشکه‌‌ای در روز را تجربه می‌کنند. این در حالی است که عرضه نفت در سال‌های پیش‌رو کم و بیش در همین سطح کنونی باقی می‌ماند زیرا اغلب کشورهای نفتخیز ذخیره کافی برای اضافه کردن تولید را ندارند و حتی اگر هم داشته باشند به دلیل کسب سود از این عرصه اقدام به افزایش تولید نمی‌کنند‌. اداره اطلاعات‌ انرژی هم که به تازگی حجم بالایی از ذخایر استراتژیک خود را وارد بازار کرده تا مانع از افزایش بیش از حد قیمت نفت شود دیگر امکان انجام این کار را ندارد و دلیلی هم برای مداخله بیش از حد در بازار نمی‌بیند.به هر حال به نظر می‌رسد بازار نفت در ماه‌های آینده میلادی شاهد تغییرات بزرگی در بخش عرضه و تقاضا خواهد بود و نتیجه این تغییرات رشد قیمت نفت است‌. بنابراین کشورهای مالک ذخایر نفتی فرصتی دوباره پیدا می‌کنند تا از درآمد کلانی برخوردار شوند حال آنکه اگر این درآمدهای نفتی در مسیر درست هزینه شود، امکان شکوفایی اقتصادی در آنها فراهم می‌شود.