فرصت‌سوزی بزرگ

اصفهان رتبه نخست قابلیت‌های گردشگری شبانه را در ایران دارد اما تاکنون هیچ برنامه جدی و مدونی برای به گردش درآوردن چرخه این نوع گردشگری در این کلانشهر وجود نداشته است که به تاکید کارشناسان با توجه به ظرفیت‌های موجود نهادهای مربوط باید با هم‌افزایی در تحقق این راهبرد بکوشند و مسیرهای گردشگری را تعیین و مهیا کنند.
اصفهان دیدنی است، اما وقتی شب با همه تاریکی‌اش اصفهان را دربر می‌گیرد، عمارت‌ها، پل‌ها و بوستان‌های کرانه زاینده‌رود در لباس نور پرده‌ای دیگر از این شهر را به نمایش می‌گذارند. روز، زیبایی اصفهان عریان‌تر است اما این شهر در حجاب شب و نورافکنی ماه و چراغ‌ها، زوایای دیگری از افسون و زیبایی‌اش را نمایان می‌کند.
گردشگران زیادی ایران را با نام این شهر و آثارش می‌شناسند. گردشگری، صنعتی ۲۴ ساعته است. اصفهان، نگین گردشگری ایران اما چقدر زیست شبانه دارد و مدیران گردشگری تا چه اندازه توانسته‌اند شب‌های اصفهان را زنده کنند!؟ شهری که ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای گردشگری شب دارد و بناها و آثار تاریخی و شهری‌اش می‌توانند با برنامه‌ریزی مسیرهای گردشگری، تجربه خوبی برای گردشگری شبانه در ایران باشند.
آیا وقت آن نرسیده که دست‌اندرکاران شهر و متولیان گردشگری به این ظرفیت‌ها توجه کنند و با رونق بخشیدن به گردشگری و زیست شبانه شهر، قدم‌های علمی و جدی‌تری در اقتصاد گردشگری بردارند؟
بر پایه یک پژوهش دانشگاهی با عنوان توسعه گردشگری شبانه شهری در ایران، اصفهان حائز رتبه نخست اولویت‌بندی توسعه گردشگری شبانه شده و بعد از آن به ترتیب تبریز، مشهد، شیراز و یزد در جایگاه‌های دوم تا پنجم رتبه‌بندی گردشگری شبانه قرار گرفته‌اند.
این پژوهش در سال ۹۵ انجام شده و نشان می‌دهد شهر اصفهان با امتیاز قابل ملاحظه‌ای نسبت به شهرهای دیگر می‌تواند در مسیر توسعه گردشگری شبانه قرار گیرد. مدیران گردشگری اصفهان با تایید نتایج این پژوهش معترف هستند که تاکنون برنامه‌ای جدی برای زیست شبانه این شهر نداشته‌اند.مسیرهای دسترسی به میدان نقش جهان، چهارباغ عباسی و دولتخانه، کرانه‌های زاینده‌رود و پل‌ها، محله جلفا از جمله مکان‌ها و مسیرهایی هستند که ظرفیت خوبی برای گردشگری شبانه دارند اما برای زنده نگه داشتن شب‌های این مکان‌ها باید تمهیداتی اندیشید و برنامه‌ریزی کرد.
نورپردازی بناها، برنامه‌های فرهنگی مثل تئاتر خیابانی یا به نمایش گذاشتن میراث ناملموس چون آداب و رسوم، خوراکی‌ها و تنقلات اصفهانی، موسیقی ایرانی، ایجاد بازارچه‌های شب و گردشگری غذا، تنها نمونه‌هایی از امکانات لازم برای زنده نگه داشتن شب‌های مکان‌های گردشگری هستند.
از استقبال شهروندان اصفهانی تا اقبال گردشگران خارجی
کارشناسان گردشگری می‌گویند برای استفاده از ظرفیت گردشگری شبانه، باید در ابتدا بتوان نظر شهروندان را جذب و آنها را ترغیب به استفاده از ساعت‌های شب برای گذراندن اوقات تفریحی خود کرد؛ چیزی که به گردشگران داخلی و خارجی احساس امنیت می‌دهد و احتمال انتخاب و حضور آنها برای استفاده از شب را بیشتر می‌کند. از سوی دیگر هماهنگی و یکصدایی دستگاه‌هایی مثل شهرداری، میراث فرهنگی، گردشگری و نیروی انتظامی برای ایجاد بستر گردشگری شبانه الزامی است.
یک فعال گردشگری درباره بهره‌گیری از ظرفیت‌های شبانه شهرموزه اصفهان به ایرنا گفت: اصفهان ظرفیت بالقوه‌ای در گردشگری شبانه دارد اما باید مکان‌ها و بخش‌هایی از شهر با هدف ماندن شب شناسایی و فضاسازی‌های لازم توسط نهادهای شهری انجام شود. اگر فضاهای شهری برای گذراندن شب مهیا شوند و شهروندان از آنها استقبال کنند، به طور قطع برای حضور گردشگران خارجی هم اقبال پیدا خواهند کرد.
محمد معینی معتقد است که اگر نتوانیم جذابیتی برای ماندن در شب ایجاد کنیم، گردشگری شبانه موفق نخواهد بود.
وی ادامه داد: باید از تجربه کشورهایی که گردشگری شبانه موفق دارند استفاده کرد و به جای کپی‌برداری، الگوبرداری کرد و با همسان‌سازی با فرهنگ ایران در اصفهان اجرا کرد.
تعیین و آماده‌سازی مسیرهای گردشگری، اولویت فراموش شده
این راهنمای تورهای خارجی با اشاره به طراحی مسیرهای گردشگری به عنوان یکی از اصلی‌ترین لازمه‌های گردشگری شبانه گفت: تا زمانی که مسیرها توسط شهرداری تعریف نشوند گردشگری محکوم به شکست است. باید مسیرها برای گردشگری خصوصا برای گردشگری شبانه آماده و مهیا شوند.
معینی طراحی مسیرهای گردشگری بدون بلیت را یکی از مدل‌های گردشگری پیشنهادی برای استفاده از اوقات شبانه گردشگران می‌داند که توریست‌ها می‌توانند بدون ورود به بناها و ساختمان‌ها آنها را ببینند و اطلاعات دریافت کنند. این مدل گردشگری و دیدار از مکان‌هایی که بدون خرید بلیت امکان بازدید دارند می‌تواند استفاده خوبی از ظرفیت شب‌های مکان‌ها و بناهای تاریخی و شهری اصفهان باشد.به گفته این فعال گردشگری مسیرهای گردشگری تاکنون تعیین نشده‌اند و این می‌تواند مانع بزرگی برسر راه گردشگری شبانه باشد. وقتی مسیرهای گردشگری تعریف شده باشند می‌توان بناهای تاریخی و شهری را پررنگ کرد اما متاسفانه در این مورد نه‌تنها مسیرهای گردشگری تعیین نشده‌اند بلکه شهرداری در نورپردازی بسیاری از مکان‌ها جز در مواردی که مجبور بوده خوب عمل نکرده است.وی با تاکید بر لازمه رایزنی و هماهنگی بین نهادهای دست‌اندرکار در خصوص گردشگری شبانه برای آماده‌سازی و مهیا شدن مسیرهای گردشگری شبانه افزود: در وهله اول باید احساس امنیت ایجاد کرد و در قدم بعدی بازارچه‌های شب فعال شود، چرا که اگر مسیرها و بناها نورپردازی کافی هم داشته باشند اما این مسیرها به لحاظ اقتصادی فعال نباشند باز برای گردشگر، حضور و ماندن در شب توجیهی نخواهد داشت.
زیست شبانه اصفهان در گرو یکصدایی سازمان‌ها
یک کارشناس گردشگری معتقد است برای استفاده از حیات شبانه در اصفهان باید در مرحله اول منطقه یا مسیر خاصی را در نظر گرفت و دستگاه‌ها، همکاری و اقدامات لازم را در خصوص خدمات شهری و امنیت داشته باشند و بعد طرح زیست شبانه را به مسیرها و نقاط دیگر بسط داد. کامران هارونی گفت: برای اجرای گردشگری شبانه در اصفهان که باید مورد تایید مقامات استانی و کشوری باشد، یکسری پیوست‌های فرهنگی، ایمنی، انتظامی و بهداشتی را در نظر بگیریم. به طور قطع در این طرح باید پلیس برای امنیت و اورژانس برای خدمات بهداشتی و درمانی حضور و همکاری داشته باشند.
طرح گردشگری شب بر میز شورای سیاستگذاری گردشگری اصفهان
جزیره‌ای فکر کردن دستگاه‌ها در گردشگری مانع بزرگی بر سر راه توسعه این صنعت در همه جوانب بوده، حالا اما شورایی در استانداری به نام «شورای سیاستگذاری گردشگری» زیر نظر معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار تشکیل شد که سعی دارد نهادها و دستگاه‌های مختلف را برای رونق صنعت گردشگری در اصفهان دعوت به تعامل و استفاده از خرد جمعی کند.
حالا که یک سال از شکل‌گیری این شورا گذشته طرح موضوع گردشگری شبانه می‌تواند در این شورا نتایج خوبی داشته باشد. هماهنگی دستگاه‌های مختلف از جمله شهرداری، نیروی انتظامی به همراه اداره میراث فرهنگی و گردشگری این شهر نقش موثری در اجرای موفقیت‌آمیز این نوع گردشگری دارند.
پیش‌تر در تهران طرح زیست شبانه در یکی از خیابان‌های این شهر به دلیل چندصدایی بودن و نبود همکاری کافی از سوی نهادهای مرتبط نتوانست نمره قابل قبولی بگیرد و بنابراین شورای نوپای سیاستگذاری گردشگری در استانداری می‌تواند در یک‌صدایی و همکاری نهادها و سازمان‌های مجری در صورت پیشنهاد طرح گردشگری شبانه موثر واقع شود.
معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان به ایرنا گفت که بنا دارد گردشگری شبانه را به عنوان یک دستور کار در شورای سیاستگذاری گردشگری مطرح و ارائه کند.سیدعلی صالح درخشان با اشاره به پتانسیل‌های گردشگری شبانه در رونق اقتصاد شهری در اصفهان افزود: گردشگری شبانه همان زیرساخت‌های گردشگری با تامل بیشتر را می‌طلبد. با توجه به پتانسیل‌های موجود، شهر اصفهان در گردشگری شبانه می‌تواند حرف اول را بزند اما تاکنون در این‌باره اتفاق خاصی نیفتاده است.
وی با اشاره به پیاده‌روسازی چهارباغ و میدان نقش‌جهان توسط شهرداری، این اقدامات را پیش‌درآمدی برای گردشگری شبانه دانست و خاطرنشان کرد: وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و اداره ما به عنوان ناظر و حاکمیت نباید در بحث‌های اجرایی ورود پیدا کند و باید ضمن ایجاد زیرساخت‌های لازم، بخش خصوصی در گردشگری شبانه ورود پیدا کند.
در همین ارتباط شماری از گردشگران خارجی در اصفهان بر ضرورت مهیا شدن بستر گردشگری شبانه در این شهر تاریخی و فرهنگی تاکید کردند و گفتند: همه شرایط برای تحقق این گردشگری در کلانشهر اصفهان فراهم است که تحقق آن نیاز به برنامه‌ریزی و نقشه راه دارد.
آنان اظهار داشتند: میدان زیبای نقش‌جهان اصفهان بزرگ میدان جهان است که متاسفانه از ۱۰ شب تعطیل می‌شود و هیچ گردشگر خارجی از آن نمی‌تواند بهره‌مند شود و حتی دیگر آثار تاریخی مهم این شهر تاریخی نیز همین‌طور است در حالی که در بسیاری از کشورهای گردشگرپذیر جهان گردشگری شبانه رونق خاصی دارد.