فرصت طلایی نفت ۱۰۰‌دلاری برای ایران

گروه انرژی- قیمت نفت در آخرین روز معاملات هفته گذشته در حالی رکورد ۱۰ ماهه گذشته خود را زد که سیاست کمبود عرضه از سوی اوپک پلاس و خوش‌بینی به بهبود تقاضای چین، چشم‌انداز بازار نفت را در ماه‌های پایانی سال جاری میلادی افزایشی پیش‌بینی می‌کند.
کارنامه معاملات نفت در هفته گذشته با نفت ۹۰ دلار و ۷۷ سنتی برای وست‌تگزاس اینترنت و ۹۳ دلار و ۹۳ سنتی برای نفت برنت بسته شد. این قیمت‌ها بعد از یک دوره سقوط قیمت بعد از حمله روسیه به اوکراین برای دومین بار طی این مدت تکرار می‌شوند.
تحلیلگران بازار نفت بر این باورند که نگرانی‌های عرضه همچنان عامل تاثیرگذار بر قیمت‌ها از زمان اعلام تصمیم عربستان سعودی و روسیه برای تمدید کاهش عرضه داوطلبانه ۳/۱ میلیون بشکه در روز نفت تا پایان سال ۲۰۲۳ بوده است. آمار تولید صنعتی و خرده‌فروشی بهتر از حد مطلوب از سوی چین هم، هفته گذشته از قیمت نفت حمایت کرد، زیرا شرایط اقتصادی این کشور برای تقاضا برای نفت تا پایان امسال حائز اهمیت محسوب می‌شود.
آمار جدید نشان داد پالایش نفت چین حدود یک‌پنجم نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است، زیرا پالایشگاه‌های این کشور، به منظور بهره‌برداری از تقاضای جهانی بالا برای فرآورده‌های نفتی، تولیدشان را در نرخ بالایی نگه داشته‌اند.
درحالی که رویترز به نقل از آمار شرکت خدمات انرژی بیکر هیوز گزارش داد شرکت‌های انرژی آمریکایی در هفته منتهی به ۱۵ سپتامبر، تعداد دکل‌های حفاری نفت و گاز را ۹ حلقه افزایش داده و به ۶۴۱ حلقه رسانده است. تحلیلگران واحد تحقیقات جهانی بانک امریکا پیش‌بینی کردند تداوم کاهش عرضه اوپک‌پلاس تا پایان سال و تقاضای مثبت در آسیا، می‌تواند قیمت نفت برنت را تا پیش از سال ۲۰۲۴، به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه برساند.
در حالی که کشورهای نفتخیز امیدوارند مسیر افزایش قیمت نفت ادامه‌دار باشد، آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماهانه خود اعلام کرد، تمدید کاهش تولید عربستان و روسیه تا پایان سال ۲۰۲۳ به معنای کسری قابل‌ توجه بازار در سه‌ ماهه چهارم خواهد بود.
این نهاد بین‌المللی در گزارش ماهانه نفت خود تصریح کرد: «اما از ماه سپتامبر به بعد، کاهش تولید اوپک‌پلاس موجب کاهش قابل توجه عرضه در سه‌ماهه چهارم خواهد شد.»
پس از انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، فاتح بیرول مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی، در مقاله‌ای در روزنامه فایننشال‌تایمز نوشت: برآوردهای جدید آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد دوران رشد ظاهرا بی‌وقفه تقاضا برای سوخت‌های فسیلی، قرار است در دهه جاری به پایان برسد و پیامدهای مهمی برای بخش انرژی جهانی و مبارزه با تغییرات اقلیمی به همراه داشته باشد.
این دو گزارش و مقاله باعث واکنش اوپک شد. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) اعلام کرد پیش‌بینی‌های مبتنی بر داده‌ها، از پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) مبنی بر اینکه تقاضا برای سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۳۰ به اوج خود می‌رسد، پشتیبانی نمی‌کند.
اوپک در بیانیه‌ای اعلام کرد آنچه این پیش‌بینی‌ها را خطرناک کرده است، این است که اغلب با درخواست‌هایی برای توقف سرمایه‌گذاری‌های جدید نفت و گاز همراه هستند.
هیثم الغیص دبیر کل اوپک در این بیانیه گفت: این گونه روایت‌ها، فقط سیستم انرژی جهانی را دچار درجه بزرگی از شکست می‌کند. این امر منجر به هرج و مرج انرژی در مقیاس کم‌سابقه‌ای می‌شود و عواقب بدی برای اقتصادها و میلیاردها نفر در سراسر جهان خواهد داشت.
بیرول در این مقاله نوشته بود: تنها براساس تنظیمات سیاست امروزی دولت‌های جهان، حتی بدون سیاست‌های آب و هوایی جدید، تقاضا برای هر یک از سه سوخت فسیلی در سال‌های آینده به اوج خود خواهد رسید. برای اولین بار است که اوج تقاضا برای هر سوخت در دهه جاری قابل مشاهده است که زودتر از پیش‌بینی بسیاری از مردم است. وی افزود: کاهش پیش‌بینی‌شده به هیچ وجه کافی نیست تا بتواند گرمایش جهانی را به ۵/۱ درجه سانتیگراد محدود کند.
براساس گزارش رویترز، الغیص در این بیانیه گفت: اوپک با توجه به چالش پیش روی جهان برای از بین بردن فقر انرژی، پاسخگویی به تقاضای فزاینده برای انرژی و اطمینان از انرژی مقرون به‌صرفه و در عین حال کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، هیچ منبع انرژی یا فناوری را نادیده نمی‌گیرد و معتقد است همه ذینفعان باید همین کار را انجام دهند و واقعیت‌های انرژی کوتاه‌مدت و بلندمدت را نادیده نگیرند.
قیمت نفت از اوایل ماه جولای روند افزایشی را طی کرده و درحال‌حاضر حدود ۲۰ دلار معادل بیش از ۲۵ درصد بیشتر از سطوح آن زمان است. با این حال همچنان برآوردهای قوی از احتمال ۱۰۰ دلاری قیمت نفت در سه ماهه پایان سال ۲۰۲۳ وجود دارد. حال این سوال مطرح است که رسیدن نفت به ۱۰۰ دلار چه فرصتی در اختیار ایران قرار خواهد داد و اصولا کشور از ابتدای سال چقدر توانسته از رشد قیمت‌ها بهره‌مند شود؟
نفت ۱۰۰دلاری
فردای اقتصادی در این رابطه طی گزارشی می‌نویسد: «‌دولت آمریکا در دو سال اخیر که قیمت نفت جهش داشته بارها تلاش کرده عربستان را به افزایش عرضه نفت متقاعد کند، با این حال این مذاکرات تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. از سوی دیگر گفته می‌شود عربستان و روسیه اگر بخواهند روند کنونی را در سال ۲۰۲۴ هم ادامه دهند، ممکن است نفت در آستانه انتخابات آمریکا هم در محدوده ۱۰۰ دلار قرار داشته باشد.
این موضوعی است که بانک معتبر گلدمن ساکس هم بر آن تاکید کرده و در صورت وقوع چنین مساله‌ای فشار بر دموکرات‌ها در انتخابات ۲۰۲۴ به شدت افزایش خواهد یافت. به طور تاریخی قیمت بنزین یکی از فاکتورهای مهم در انتخابات آمریکاست و معمولا دولت‌ها تلاش می‌کنند که قیمت نفت و بنزین را در ماه‌های منتهی به انتخابات کاهش دهند. حالا که آمریکا با تورم بالا دست به گریبان است، این موضوع اهمیت بیشتری می‌یابد.از این رو است که نیویورک‌تایمز هم در گزارشی تاکید می‌کند چشم‌پوشی از جریان صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر یا برخی گمانه‌زنی‌ها برای انجام توافقی نه چندان کامل با ایران هم در این راستاست.
در واقع دولت بایدن به غیر از افزایش صادرات نفت ایران و ونزوئلا ابزار دیگری برای افزایش عرضه نفت و کاهش قیمت بنزین ندارد. نه نفت شیل آمریکا توان این را دارد که در کوتاه‌مدت افزایش و قیمت‌ها را تعدیل کند و نه ذخایر استراتژیک این کشور دیگر ظرفیتی برای عرضه به بازار دارند. سطح این ذخایر سال گذشته بعد از آزادسازی بخشی از نفت آن به کمترین سطح تا دهه ۸۰ میلادی رسید.»
افزایش درآمدهای نفتی ایران
براساس آمار ثانویه اوپک میزان تولید نفت ایران در ماه گذشته به ۳ میلیون بشکه در روز رسیده و ایران بعد از عربستان و عراق سومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک است. این بدین معناست که میزان تولید نفت ایران حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز در امسال میلادی رشد داشته است. البته آژانس بین‌المللی انرژی میزان تولید نفت ایران را ۱۴۰ هزار بشکه بیشتر و حدود ۱۴/۳ میلیون بشکه در روز برآورد کرده است.
بر این اساس می‌توان گفت میزان تولید کنونی نفت‌خام ایران تنها حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از زمان اجرای برجام و رفع تحریم‌هاست.
آمار و برآوردهایی که از صادرات نفت کشور هم منتشر می‌شود نشان می‌دهد از ابتدای امسال میلادی ایران روزانه حدود ۵/۱ میلیون بشکه نفت‌خام و میعانات گازی صادر کرده که با در نظر گرفتن میانگین ۸۰ دلاری قیمت نفت باید حدود ۲۹ میلیارد دلار ظرف ۸ ماه درآمد کسب کرده باشد.
با این حال همین موسسات اعلام می‌کنند که ایران بین ۲۵ تا ۳۰ درصد به مشتریان خود تخفیف می‌دهد. بنابراین از این مقدار حداکثر حدود ۲۰ میلیارد دلار ایران درآمد کسب کرده است.
البته این رقم هم روی کاغذ معتبر است، مشخص نیست که ایران به چقدر از این منابع دسترسی داشته است و از سوی دیگر قطعا انتقال درآمدهای نفتی در شرایط تحریمی خود هزینه‌ای در بر دارد. از این رو می‌توان به طور قطعی مدعی شد میزان درآمد نفتی که ایران از ابتدای سال به آن دسترسی داشته از ۲۰ میلیارد دلاری که از فروش نفت کسب کرده، کمتر است.