فرمت آستانه تنها اقدام قابل قبول

گروه سیاسی- سرگئی لاوروف، محمدجواد ظریف و مولود چاوش‌اوغلو، وزرای خارجه روسیه، ایران و ترکیه دیروز نشست سه‌جانبه دیگری در مسکو برگزار کردند. این مذاکرات نخستین دیدار آنها بعد از حملات موشکی سه کشور آمریکا، انگلیس و فرانسه به خاک سوریه بود. وزرای خارجه سه کشور به بررسی روند توسعه اوضاع در سوریه و اقدامات مشترک جدید در جهت حرکت به سمت ادامه تماس‌های بین سوری‌ها بر اساس قطعنامه شماره ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل و همچنین با توجه به تصمیمات اتخاذ‌شده در کنگره گفت‌وگوهای ملی سوریه در بندر سوچی را مورد بررسی و تبادل نظر قرار دادند. در دیدار وزرای خارجه روسیه، ایران و ترکیه فراهم‌سازی مقدمات برگزاری نهمین دور مذاکرات پیرامون سوریه در آستانه (پایتخت قزاقستان) که برای اواسط ماه می برنامه‌ریزی شده، مورد بررسی قرار گرفت و مواضع سه کشور هماهنگ شد. در این نشست طرح‌های سه کشور برای روند آتی اوضاع در سوریه بررسی شد. بنابراین همکاری سه کشور ضامن صلح در سوریه همچنان ادامه دارد. دیروز کارشناسان سه کشور نیز با یکدیگر ملاقات کرده و روی اسنادی که مواضع سه طرف‌ از جمله ادامه کار مشترک در بالاترین سطح را مشخص می‌کند، کار کرده‌اند. البته دیدار وزرای خارجه روسیه، ایران و ترکیه در شرایطی برگزار شد که استفان‌ دی‌میستورا نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه گفته است: «ابتکارعمل‌های روسیه در زمینه سوریه دیگر تمام شده است. مذاکرات آستانه البته ابتکارعمل خوبی بود‌ ولی فقط سه کشور در آن مشارکت دارند‌ نه تمام‌ کسانی که در مناقشه سوریه نقش دارند. مذاکرات سوچی نیز ابتکارعمل عالی بود، اگر می‌توانست به تشکیل کمیسیون تعیین قانون اساسی سوریه منجر شود که ما می‌توانستیم در مذاکرات ژنو روی آن کار کنیم.» به گفته وی، زمان آن رسیده تا ابتکارعمل جدیدی ارائه شود و دیپلمات‌های سطح بالای بیشتری، نه فقط سه کشور ضامن صلح در سوریه، در زمینه حل و فصل مناقشه در سوریه فعالیت داشته باشند. گفتنی است‌ وزرای خارجه ایران، ترکیه و روسیه ٢۵ اسفند سال گذشته در آستانه پایتخت قزاقستان درباره موضوع سوریه گرد هم آمده بودند. سه وزیر همچنین روسای‌جمهور خود را در نشست آنکارا در ١۵ فروردین درباره بحث سوریه همراهی کردند. وزرای خارجه این سه کشور پیش از این هم به صورت سه‌جانبه درباره سوریه به رایزنی پرداخته بودند. ظریف، چا‌وش‌اوغلو و لاوروف ۳۰ آذر ماه ۱۳۹۵ در مسکو گردهم آمدند و ۲۸ آبان ۱۳۹۶ نیز در آنتالیا با هم دیدار و گفت‌وگو کردند.
ظریف در جمع خبرنگاران درباره این نشست گفت: پروسه آستانه به عنوان تنها روندی است که برخلاف سایر ابتکارها که در عمل به نتیجه‌ای نرسیده، توانسته درباره سوریه اقدام عملی انجام دهد. ظریف افزود: در طول یک سال‌ونیم گذشته در سطوح مختلف توانستیم جلسات کارشناسی، جلسات در سطح معاونان وزرا، نمایندگان ویژه کشورها و چند جلسه هم در سطح وزرای خارجه و دو جلسه نیز در سطح روسای‌جمهور برگزار کنیم و یک روند کاهش تنش در صحنه میدانی و از طرف دیگر یک روند سیاسی را برای پیدا کردن راه‌حل سیاسی آغاز کنیم.رییس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: بعد از تحولاتی که اخیرا در سوریه اتفاق افتاده به خصوص اقدامات نظامی آمریکا و برخی متحدان غربی آن در سوریه که شرایط را بسیار وخیم کرده و زمینه رسیدن به راه‌حل سیاسی را با این حرکت‌های نظامی کاهش داده، لازم بود که سه وزیر خارجه کشورهایی که ضامن حرکت در روند آستانه هستند، یک بار دیگر جمع شوند و با هم تبادل‌نظر کنیم برای اینکه چگونه می‌شود روند آستانه و سوچی را ادامه دهیم.وزیرامورخارجه افزود: در این جلسه ما نسبت به ادامه کار برای راه‌حل سیاسی و مخالفت با هرگونه اقدامی که تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه را خدشه‌دار می‌کند، تاکید کردیم. ظریف گفت: ما در جمهوری اسلامی به عنوان بزرگ‌ترین قربانی استفاده از سلاح‌های شیمیایی حتما با هرگونه استفاده از سلاح‌‌های شیمیایی مخالفیم و در این جلسه هم هر سه وزیر تاکید کردند بر اینکه با این سلاح شیمیایی مخالفیم اما برای اثبات استفاده از سلاح شیمیایی باید از کارشناسان بین‌المللی بی‌طرف در محل استفاده شود و هیچ کشوری حق ندارد که تصمیم‌گیری و اقدام واکنشی را حق خودش بداند.
بیانیه مشترک نشست سه‌جانبه
وزرای امور خارجه ایران، روسیه و ترکیه پس از برگزاری نشست سه‌جانبه، بیانیه مشترکی را درباره سوریه منتشر کردند. در این بیانیه آمده است که:
۱- وزرا ضمن تاکید مجدد بر پایبندی خود به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه و نیز به اهداف و اصول منشور سازمان ملل، تاکید کردند که همه باید به این اصول احترام بگذارند.
۲- بر عزم خود مبنی بر تقویت همکاری‌های سه‌جانبه بر پایه بیانیه‌های مشترک صادر شده از سوی روسای جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری ترکیه در تاریخ‌های ۲۲ نوامبر ۲۰۱۷ و ۴ آوریل ۲۰۱۸ تاکید کردند.
۳- توافق کردند که تلاش‌های مشترک برای تسهیل دستیابی به حل‌وفصل پایدار سیاسی در سوریه طبق چشم‌انداز ترسیم‌شده در قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل و بهره‌برداری کامل از ساز‌و‌کارهای چندلایه فرمت آستانه را افزایش دهند.
۴- کارآمدی فرمت آستانه را به عنوان تنها اقدام بین‌المللی مورد تاکید قرار دادند و اینکه این فرمت توانسته از طریق تلاش‌های مشترک برای مبارزه با تروریسم، کاهش سطح خشونت و فراهم کردن شرایط مساعد برای حل‌و‌فصل سیاسی از جمله تسهیل گفت‌وگوهای فراگیر سوری- سوری به بهبود وضعیت در سوریه کمک کند. آنها تصمیم گرفتند نشست بین‌المللی بعدی درباره سوریه را در ماه ژوئن ۲۰۱۸ در آستانه برگزار کنند.
۵- بر اهمیت نقش فرآیند آستانه در حصول اطمینان از پیشرفت واقعی در دستیابی به یک راه‌حل سیاسی در سوریه از طریق یک فرآیند فراگیر، آزاد و عادلانه به راهبری و مدیریت سوری‌ها و مبتنی بر اراده آزاد مردم سوریه که منجر به قانون اساسی‌ای بهره‌مند از حمایت مردم سوریه و انتخابات آزاد و عادلانه با مشارکت همه سوری‌های واجد شرایط و تحت سرپرستی مناسب سازمان ملل تاکید ورزیدند. در همین راستا‌ توافق کردند که تعداد مشورت‌های مشترک منظم نمایندگان ارشد جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری ترکیه با نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل در امور سوریه را به منظور تسهیل آغاز هر چه زودتر کار کمیته قانون اساسی در ژنو بر مبنای توصیه‌های کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه در سوچی و با هماهنگی سه کشور ضامن افزایش دهند.
۶- بر عزم خود مبنی بر ادامه همکاری برای نابودی نهایی داعش، جبهه‌النصره و همه دیگر افراد، گروه‌ها، تشکل‌ها و موجودیت‌‌های وابسته به القاعده یا داعش در سوریه که از سوی شورای امنیت سازمان ملل شناسایی‌شده تاکید کرده، بر موفقیت تلاش‌های جمعی خود در مبارزه با تروریسم تصریح کردند. آنها از همه گروه‌های مخالف مسلح خواستند کاملا و بی‌درنگ با گروه‌های تروریستی مذکور قطع مراوده کنند.
۷- بر اهمیت تلاش‌ها برای کاهش تنش تاکید ورزیده، پایبندی خود به حفظ رژیم آتش‌بس را که در کمک به کاهش خشونت در عرصه میدانی و کاهش رنج انسانی نقش موثری داشته مجددا ابراز کردند.
۸- همه تلاش‌ها برای ایجاد واقعیت‌های جدید در عرصه میدانی به بهانه مبارزه با تروریسم را رد کرده، عزم خود مبنی بر مقابله با دستور کارهایی که به دنبال تضعیف حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه و تضعیف امنیت ملی کشورهای همسایه هستند را ابراز داشتند.
۹- هرگونه استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سوریه را شدیدا محکوم کرده، خواستار بررسی فوری و حرفه‌ای هر گزارشی در این باره مطابق با کنوانسیون منع توسعه، تولید، ذخیره‌سازی و به‌کارگیری سلاح‌های شیمیایی و امحای آنها از سوی سازمان منع سلاح‌های شیمیایی به عنوان اصلی‌ترین مرجع ذی‌صلاح بین‌المللی برای احراز استفاده از سلاح‌های شیمیایی شدند.
۱۰- بر پایبندی خود به ادامه تلاش‌های مشترک با هدف محافظت از غیرنظامیان، بهبود وضعیت انسانی از طریق تسهیل دسترسی‌های انسان‌دوستانه سریع، ایمن و بدون محدودیت به همه نیازمندان، راه‌اندازی و حفظ ساز‌و‌کارهای اعتمادساز میان طرف‌ها و نیز کمک به عادی‌سازی وضعیت در سراسر سوریه، از جمله فراهم آوردن شرایط برای بازگشت ایمن آوارگان داخلی و خارجی، تاکید ورزیدند.
۱۱- از جامعه بین‌الملل‌ و بیش از همه از سازمان ملل متحد و سازمان‌های بشردوستانه آن، خواستند که کمک‌های خود به سوریه به نفع همه سوری‌ها، از جمله تسهیل مین‌زدایی بشردوستانه، احیای زیرساخت‌های اساسی و امکانات اجتماعی و اقتصادی و حفظ میراث تاریخی‌ را افزایش دهند.