فساد؛ اسم رمز سرکوب

گروه جهان- چهار مقام ارشد و دو شاهزاده عربستان به اتهام فساد مالی و انجام فعالیت‌های مشکوک مالی در وزارت دفاع برکنار شده‌اند. علت واقعی این برکناری‌ها روشن نیست. منتقدان محمد بن سلمان با دیده تردید به این اقدامات می‌نگرند. محمد بن سلمان مقابله با فساد را یکی از ستون‌های اصلاحات جدید خود در کشور می‌داند. این در حالی است که منتقدان محمد بن سلمان بر این باورند که ولیعهد پرقدرت عربستان از عنوان مبارزه با فساد برای کنار زدن رقبا و منتقدان خود هم استفاده کرده و به دنبال مهیا‌سازی موقعیت برای زمانی است که جانشین پدرش خواهد شد. در شرایطی که بنا به گفته مخالفان دولت سعودی شمار زیادی از شاهزاده‌های عربستان از جمله ولیعهد سابق با وضعیت وخیمی همچنان زندانی هستند، در تازه‌ترین اقدام، دو شاهزاده و شماری از افسران وزارت دفاع این کشور و همچنین برخی مقامات کشوری به نام مبارزه با فساد از سمت خود برکنار و زندانی شده‌اند.
این در حالی است که دستگیری اعضای خاندان سلطنتی در عربستان و برکناری آنها از پست‌های کلیدی در سال‌های گذشته پدیده نادری نبوده است. اکنون دولت عربستان سعودی اعلام کرده به دستور ملک سلمان، پادشاه این کشور، شش نفر از مقامات ارشد از کار خود برکنار شده‌اند. دو نفر از آنها از اعضای خاندان سلطنتی عربستان هستند.
در حکمی که به نام شاه سعودی در خبرگزاری دولتی این کشور منتشر شد، سپهبد ستاد فهد بن ترکی آل سعود، فرمانده ائتلاف سعودی در جنگ یمن و فرزندش عبدالعزیز بن فهد بن ترکی، معاون امیر منطقه جوف از سمت خود برکنار و تحقیقات از آنان در خصوص معاملات مشکوک مالی در این وزارتخانه آغاز شد. فهد بن ترکی فرزند ترکی بن عبدالعزیز از فرزندان حصه دختر احمد السدیری است که در خاندان حاکم به سدیری‌ها معروف هستند.
شاهزاده فهد بن ترکی، فرماندهی نیروهای عربستان در جنگ یمن را در فوریه سال ۲۰۱۸ بر عهده گرفته بود. این در حالی است که جنگ یمن در سال ۲۰۱۵ و به ابتکار ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان آغاز شده بود. سپردن رهبری ائتلاف نظامی عربستان در یمن به فهد بن ترکی در شرایطی صورت گرفت که صنعا همچنان در اختیار حوثی‌ها بود. شاهزاده فهد بن ترکی پیش از آن نیز در پست‌های کلیدی ارتش سلطنتی عربستان فعالیت می‌کرده است. او از جمله نظارت بر لشکر پیاده سلطنتی را برعهده داشته است.
خبر برکناری این افراد یک هفته پس از آن اعلام می‌شود که در حکم دیگری که از سوی ملک سلمان صادر شده، فرمانده نیروهای مرزبانی عواد بن عید البلوی و استانداران چند استان این کشور برکنار و آنان را برای انجام تحقیقات در اختیار هیات نظارت و مبارزه با فساد کشور قرار داد. وزارت دفاع در اختیار محمد بن سلمان ولیعهد عربستان است. او همچنین ریاست نهاد رسیدگی به فساد در این کشور با نام هیات نظارت و مبارزه با فساد را در اختیار دارد.
فساد مالی یا تحکیم قدرت
گرچه فرمان برکناری این شش نفر از سوی ملک سلمان صادر شده است اما تردیدی وجود ندارد که این اقدامات از سوی محمد بن سلمان انجام می‌شود‌. محمد بن سلمان، ولیعهد ۳۵ ساله عربستان که عملا زمام امور این کشور را برعهده دارد، بارها اعلام کرده که مبارزه با فساد در شمار اولویت‌های او در اداره کشور است. برکناری این دو شاهزاده و چهار مقام ارشد دیگر این کشور نیز به اتهام فساد مالی و فعالیت‌های مشکوک مالی مشاهده شده در وزارت دفاع صورت گرفته است. توضیح بیشتری پیرامون این فعالیت‌های مشکوک مالی در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفته است. در این گزارش همچنین آمده است روشن نیست که آیا این افراد بازداشت شده‌اند یا وکیلی برای آنها پیش‌بینی شده است.
در بیانیه دولت عربستان درباره برکناری این افراد آمده است که تحقیقات پیرامون این پرونده با مشارکت مسوولان دولتی و نظامی ادامه خواهد داشت و اقدامات ضروری پس از روشن شدن نتایج این تحقیقات انجام خواهد شد. آسوشیتدپرس در ادامه گزارش خود نوشته است که منتقدان محمد بن سلمان در صحت اتهامات وارده به این افراد تردید دارند و این اقدامات را تلاش‌های او برای حذف رقبا و تحکیم قدرت خود می‌دانند.
به نام مبارزه با فساد، به کام بن سلمان
از ژوئن ۲۰۱۷ که بن سلمان به ولیعهدی رسید تاکنون ده‌ها نفر از شاهزاده‌ها، تجار، بازرگانان، شعرا، فعالان مدنی و سیاسی و سایر افراد به بهانه مبارزه با فساد دستگیر و شمار زیادی از آنان بعد از پرداخت میلیاردها دلار یا واگذاری بخشی از دارایی خود، از زندان رهایی یافته‌اند و ده‌ها نفر دیگر همچنان در زندان به سر می‌برند.
اگرچه طبق گزارش موسسه کاپیتال اکونومیست، دولت عربستان در پنج سال گذشته در صدر کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس از نظر شمار پرونده‌های فساد و اموال غارت‌شده قرار دارد اما به نظر می‌رسد مبارزه با فساد اکنون به اسم رمز اقدامات سرکوبگرانه ولیعهد سعودی تبدیل شده و بن سلمان از آن به عنوان حربه‌ای برای از میان برداشتن رقبا و مخالفان سیاسی خود استفاده می‌کند.
محمد بن سلمان در سال ۲۰۱۷ و اندکی پس از به قدرت رسیدن به عنوان ولیعهد عربستان، ده‌ها مقام عالی‌رتبه و عضو خاندان سعودی را به اتهام فساد مالی بازداشت و در هتل مجلل «ریتزکارلتون» شهر ریاض برای چند هفته زندانی کرد. اکثر این افراد کمی بعد آزاد شدند اما برای خروج از این هتل در مجموع حدود ۱۰۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار تحت عنوان توافق و مسامحه به بن سلمان پرداخت کردند.
چند ماه پیش هم نشریه وال‌استریت ژورنال آمریکا گزارش داده بود که سه مقام بلندپایه خاندان سلطنتی عربستان در بازداشت به سر می‌برند از جمله احمد بن عبدالعزیز، برادر کوچک ملک سلمان و محمد بن نایف، ولیعهد سابق عربستان. کارشناسان سیاسی منطقه بر این باورند که دستگیری بن نایف و احمد بن عبدالعزیز دو شاهزاده عربستانی، اقدامی پیشگیرانه از سوی بن سلمان، ولیعهد کنونی است زیرا او نگران است که آنها از سوی سایر نهادهای موثر بر تعیین شاه، گزینه‌های احتمالی برای جانشینی پدرش باشند.
دستگیری و سرکوب مخالفان و منتقدان به اعضای خاندان سلطنتی ختم نمی‌شود بلکه حتی کسانی که از بیم دستگیری و شکنجه به گوشه‌ای از جهان رفته و سر در گریبان خود دارند هم سرایت کرده است. طی هفته‌های اخیر رفتار دولت سعودی با فردی به نام سعد الجبری که زمانی در ساختار امنیتی کشور دخالت داشته و اکنون از بیم دستگیری و زندان به کانادا گریخته است، در صدر اخبار مربوط به سعودی‌ها قرار گرفت. اعضای خانواده سعد الجبری بعد از آنکه او مقامات سعودی را به تلاش برای ترور خود متهم کرد، با هدف تحت فشار قرار دادن الجبری دستگیر و روانه زندان شدند.
در همین ارتباط فرزندان، برادر و داماد سعد الجبری مقام ارشد اطلاعاتی سابق دستگیر شدند. الجبری زمانی دستیار محمد بن نایف، ولیعهد سابق عربستان بود که در سال ۲۰۱۷ محمد بن سلمان به جای او نشست. او می‌گوید به خاطر داشتن اطلاعاتی حساس درباره نحوه به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، هدف قرار گرفته است. او که در شهر تورنتوی کانادا زندگی می‌کند، گفته است ولیعهد عربستان در سال ۲۰۱۸ میلادی به قصد کشتنش مامورانی را به کانادا اعزام کرده بود. این اتهام در شکایت رسمی سعد الجبری به دادگاهی در واشنگتن پایتخت آمریکا مطرح شده است.
تلاش برای به قتل رساندن مخالفان در حالی است که مقامات رسمی عربستان در مهر ماه سال ۹۷ با ربودن و سپس قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مخالف بن سلمان در کنسولگری این کشور در استانبول ترکیه یکی از تاریک‌ترین صفحات سعودی‌ها در برخورد با مخالفان را رقم زدند.
پرونده قتل خاشقجی به کارنامه محمد بن سلمان سنجاق شده و تلاش‌های حکومت طی سال‌های اخیر برای پاک کردن این لکه ننگ از دامن ولیعهد قدرت‌طلب به نتیجه نرسیده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که عملا رهبری حکومت را در دست دارد، مدعی است که مبارزه با فساد اقتصادی از اولویت‌های اصلی اوست. با وجود این، منتقدان بن سلمان می‌گویند او بازداشت‌ها و برکناری‌ افراد بلندپایه را با هدف برداشتن رقبای تاج و تخت و منتقدان خود انجام می‌دهد.