فصل جدیدی در فضا

«ایلان ماسک» برنده قرارداد خارج کردن ایستگاه فضایی بین‌المللی از مدار خود شد

گروه فناوری- ناسا شرکت فضایی خصوصی اسپیس‌ایکس متعلق به ایلان ماسک را برای بازنشسته کردن ایستگاه فضایی بین‌المللی انتخاب کرد. ناسا و اسپیس‌ایکس به تازگی قراردادی به ارزش 843‌میلیون ‌دلار منعقد کرده‌اند. این قرارداد نقطه عطفی در همکاری‌های فضایی بین‌دولتی و بخش خصوصی محسوب می‌شود و نشان‌دهنده‌ تغییرات اساسی در رویکرد به اکتشافات فضایی است. ایستگاه فضایی بین‌المللی که از سال 1998 در مدار زمین قرار دارد، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های همکاری بین‌المللی در تاریخ فضانوردی شناخته می‌شود. اما با گذشت بیش از دو دهه، این ایستگاه به تدریج به پایان عمر مفید خود نزدیک ‌شده و نیاز به جایگزینی آن احساس می‌شود. در این میان، شرکت اسپیس‌ایکس با سابقه‌ای درخشان در پرتاب‌های فضایی و همکاری‌های موفق با ناسا، به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی برای توسعه پایگاه فضایی جدید مطرح شده است، بنابراین ایلان ماسک برنده قرارداد خارج کردن ایستگاه فضایی بین‌المللی از مدار خود شد. بدین ترتیب، فضایپمای
«Deorbit Vehicle» ساخته شرکت اسپیس‌ایکس به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل می‌شود و پس از بازنشستگی این ایستگاه در سال ۲۰۳۰، آن را به سمت ورود مجدد کنترل‌شده به جو زمین هدایت می‌کند.
ایستگاه فضایی بین‌المللی از سال ۱۹۹۸ به طور مداوم در حال فعالیت بوده و مانند هر چیز دیگر در حال پیر شدن است. قرار است این ایستگاه فضایی در سال ۲۰۳۰ یا حوالی آن به فعالیت مداری خود پایان دهد. با این حال ناسا نمی‌خواهد این موضوع را به دست سرنوشت بسپارد و زباله‌های فضایی خطرناک حاصل از نابودی آن در جو زمین در مدار زمین پخش شود. ناسا یک ورود مجدد خوب و کنترل‌شده می‌خواهد و اینجاست که اسپیس‌ایکس وارد می‌شود. طبق مفاد این قرارداد، شرکت اسپیس‌ایکس یک فضاپیما به نام «فضاپیمای خروج از مدار ایالات‌متحده» توسعه خواهد داد تا با خیال راحت ایستگاه فضایی بین‌المللی را به جو زمین بازگرداند و هیچ خطری برای مناطق پرجمعیت نداشته باشد. موشک اسپیس‌ایکس این فضاپیما را به سمت اقیانوس آرام هدایت می‌کند؛ جایی که می‌تواند برای انسان‌ها بی‌خطر باشد. البته تمام ایستگاه فضایی بین‌المللی به اقیانوس آرام نمی‌رود، بلکه بخشی از آن به سمت «قبرستان فضاپیماها» هدایت می‌شود که منطقه‌ای خالی از سکنه بین نیوزیلند و آمریکای جنوبی است که کاملا مملو از بقایای فضاپیماهاست. در مجموع، نزدیک به ۳۰۰ وسیله نقلیه فضایی ازجمله کپسول، فضاپیمای باری، موشک و… در این بخش از اقیانوس، آرام گرفته‌اند.
این پروژه برای شرکت اسپیس‌ایکس آسان نخواهد بود. ایستگاه فضایی بین‌المللی تقریبا ۴۵۳تن وزن دارد و آنقدر بزرگ است که پس از ورود مجدد به جو زمین نمی‌تواند کاملا بسوزد و انتظار می‌رود توسعه و آزمایش خودروی خارج‌کننده این ایستگاه از مدار زمین چندین سال طول بکشد، بنابراین ایستگاه فضایی بین‌المللی دچار یک فروپاشی چند‌مرحله‌ای می‌شود، به این معنی که این فرآیند باید در سه مرحله انجام شود. فضاپیمای اسپیس‌ایکس ابتدا صفحات خورشیدی و رادیاتورهای ایستگاه فضایی بین‌المللی را به سمت دریا هدایت می‌کند، سپس ماژول‌های منفرد و در نهایت ساختار اصلی آن را هدایت می‌کند. «کن باورساکس» معاون مدیر ماموریت عملیات فضایی در مقر ناسا گفت: انتخاب چنین وسیله نقلیه‌ای برای ایستگاه فضایی بین‌المللی به ناسا و شرکای بین‌المللی آن کمک می‌کند تا از انتقال ایمن و مسوولانه در مدار پایین زمین در پایان عملیات ایستگاه فضایی اطمینان حاصل کنند. ایستگاه فضایی بین‌المللی بزرگ‌ترین سازه‌ای است که تاکنون در فضا مستقر شده و یک تلاش مشترک بین ایالات‌متحده، اروپا، ژاپن، کانادا و روسیه بوده است. ایالات‌متحده و شرکای آن قول می‌دهند که عملیات این ایستگاه را تا انتها ادامه دهند، اما تعهد روسیه در سال ۲۰۲۸ به پایان می‌رسد.
هزینه عملیاتی نگه داشتن ایستگاه فضایی بین‌المللی حدود 1/3میلیارد ‌دلار در سال است. اکنون امید است صنعت فضایی خصوصی در اینجا سرمایه‌گذاری کند و ایستگاه‌های مداری بسازد که فضانوردان بتوانند از آنها براساس پرداخت هزینه به ازای هر بازدید استفاده کنند. برای این منظور، بسیاری از شرکت‌های خصوصی در حال طراحی و توسعه ایستگاه‌های فضایی خود هستند. به عنوان مثال شرکت‌های «وست» و «اسپیس‌ایکس» قصد دارند در سال ۲۰۲۵ یک ایستگاه فضایی را به فضا پرتاب کنند و شرکت «بلو اوریجین» نیز ایستگاهی به نام «اربیتال ریف» دارد که برای پرتاب در اواخر دهه حاضر میلادی آماده می‌شود. شرکت‌های «وویجر»، «لاکهید مارتین» و «نانوراکس» نیز قصد دارند تا سال ۲۰۲۷ تاسیسات «استارلب» خود را راه‌اندازی کنند.
با این حال قرارداد 843‌میلیون دلاری بین ناسا و اسپیس‌ایکس بخشی از برنامه گسترده‌تر ناسا برای انتقال بخش‌هایی از فعالیت‌های فضایی به شرکت‌های خصوصی، با هدف کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری است. یکی از مهم‌ترین اهداف این قرارداد، کاهش هزینه‌های مربوط به نگهداری و بهره‌برداری از ایستگاه فضایی است. اسپیس‌ایکس با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و روش‌های نوآورانه می‌تواند این هزینه‌ها را به میزان قابل ‌توجهی کاهش دهد، همچنین با انتقال برخی از فعالیت‌های فضایی به بخش خصوصی، ناسا می‌تواند منابع و تلاش‌های خود را روی پروژه‌های بلندپروازانه‌تر مانند ماموریت‌های به مریخ متمرکز کند.
در نهایت این قرارداد نقطه عطفی در تاریخ اکتشافات فضایی است. این قرارداد نشان‌دهنده تغییرات مهمی در نحوه مدیریت و توسعه پروژه‌های فضایی است و می‌تواند تاثیرات بلندمدتی بر آینده‌ صنعت فضایی داشته باشد. با وجود چالش‌ها و نگرانی‌های موجود، این همکاری می‌تواند فرصتی بی‌نظیر برای پیشرفت تکنولوژی و گسترش مرزهای دانش انسانی باشد.