فصل مشترک اقتصاد و سیاست در داووس

به رسم هر ساله، نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد موسوم به اجلاس داووس در شهری کوچک و کوهستانی با همین نام برگزار شد. نشست سال جاری که از 20 تا 24 ژانویه 2025 (1 تا 5 بهمن 1403) برگزار شد، به گفته دست اندرکاران آن بر مسائل و چالش‌هایی در سطح منطقه‌ای و جهانی همچون شوک‌های ژئوپلیتیکی، افزایش رشد اقتصادی به منظور ارتقای معیارهای مطلوب زندگی و مدیریت انتقال انرژی عادلانه و فراگیر تمرکز کرده بود. نشست امسال که با شرکت مهمانان مختلف دولتی و خصوصی (چه حضوری و چه مجازی) شکل گرفت، به روزترین و داغ‌ترین چالش‌های حوزه اقتصاد، سیاست و فناوری را به بحث و تبادل‌نظر گذاشت. جالب آنکه این اجلاس با تکیه زدن ترامپ بر کرسی ریاست کاخ سفید نیز مقارن شد؛ موضوعی که از یک‌سو باعث نگرانی رهبران برخی کشورها ‌درخصوص چالش‌ها‌ی روی کار آمدن وی شده و از طرفی دیگر، برخی دولت‌ها را به استفاده از ظرفیت این نشست و عقد قراردادهای صنعتی و تجاری واداشته است. در واقع دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا با تاکید بر سه محور اصلی سخنان خود یعنی جنگ اوکراین، روابط واشنگتن با متحدانش به خصوص اتحادیه اروپا و مسائل پولی و تجاری همچون نرخ بهره و تعرفه‌های بازرگانی، صدر اخبار نشست داووس 2025 را به خود اختصاص داد.
داووس 2025؛ ابعاد و اهداف
به گزارش یورونیوز، مجمع جهانی اقتصاد در سال ۱۹۷۱ میلادی توسط یک اقتصاددان و پروفسور سوییسی – آلمانی به نام کلاوس شواب با هدف تقویت همکاری جهانی در زمینه مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تاسیس شد. هدف این سازمان بین‌المللی غیرانتفاعی که اکنون مقر آن در نزدیکی ژنو قرار دارد، گردهم آوردن بخش‌های دولتی و خصوصی برای یافتن راه‌حل‌هایی به منظور حل‌وفصل مشکلات جهانی بود. به طوری که این هدف، همچنان یکی از اصول پایه‌گذاری این مجمع باقی‌مانده و رسالت آن را تعهد به بهبود اوضاع جهان تعریف کرده است. در همین راستا گفتنی است که اجلاس امسال نیز (2025)، محتوای خود را با توجه به اصول یاد شده و نگاه به چالش‌های حال حاضر سیاسی، اقتصادی و فناورانه جهانی شکل داد. به استناد وبسایت مجمع جهانی اقتصاد، نشست 2025 داووس بر دو محور «رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری» و «ژئوپلیتیک، منازعه و دیپلماسی» تمرکز کرد. در محور اول مسائلی همچون نقش هوش مصنوعی برای پایداری، کارایی و فراگیری در فناوری‌ و تجارت‌، آینده اقتصاد جهانی در افق 2030 با تمرکز بر مساله بهره‌وری و طرح نقشه راهی برای گذار به اقتصاد کربن صفر، مورد بررسی قرار گرفت. محور دوم نشست امسال نیز توجه خود را به موضوعاتی مانند پیچدگی‌ امنیت جهانی، استفاده از ابزار دیپلماسی در خلال بی‌نظمی جهانی، جنگ اوکراین، وضعیت خاورمیانه، مثلث آمریکا- ‌چین- ‌اتحادیه اروپا و امنیت سایبری معطوف ساخت.
ترامپ چه گفت؟
در همین راستا، دونالد ترامپ دو روز پیش به شکل مجازی در نشست امسال شرکت کرد. وی در بخشی از سخنان خود، نوک پیکان انتقاد را به سمت اتحادیه اروپا نشانه رفته و اظهار داشت اتحادیه به شکلی بسیار ناعادلانه و بد با واشنگتن تا کرده و گله‌مندی‌های بزرگی از اروپا وجود دارد. همچنین به گزارش خبرگزاری آر.تی.ای، مایکل مک‌گراث، کمیسر اتحادیه اروپا از کشور ایرلند با بیان اینکه اتحادیه آماده است طرح‌هایی را برای خرید نفت و گاز بیشتر از آمریکا ارائه کند، تاکید کرد که اتحادیه اروپا مشتاق ایجاد روابط نزدیک‌تر با دولت دونالد ترامپ است. از طرفی دیگر و به گزارش خبرگزاری سی.ان.بی.سی، رییس‌جمهوری آمریکا در بخش دیگری از سخنانش خطاب به حضار گفت: امیدوار است که جنگ روسیه و اوکراین با دیپلماسی خاتمه یابد وگرنه در غیر این صورت، تحریم‌ها و تعرفه‌های بیشتری را بر اقتصاد روسیه تحمیل خواهد کرد. موضعی که مارک روته، دبیرکل ناتو از آن استقبال کرده و آن را برای ضربه بیشتر به اقتصاد ضعیف‌شده روسیه موثر برشمرد. ترامپ همچنین راهکار دیگری را برای اتمام جنگ روسیه و اوکراین پیشنهاد کرد. این راه‌حل پایین آوردن قیمت نفت بوده که رییس‌جمهوری آمریکا اجرای آن را برعهده عربستان‌سعودی و اوپک گذاشت. به همین منظور، دمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین به این سخنان واکنش نشان داده و خاطر‌نشان کرد که جنگ اوکراین به خاطر تهدیدات متوجه امنیت ملی روسیه و نه قیمت جهانی نفت بوده است.
تعرفه‌های تجاری و مسائل پیرامون بازرگانی نیز از دیگر بخش‌های صحبت ترامپ بود. به گزارش یورونیوز، ترامپ با استفاده از سیاست «چماق و هویج» خود گفت: «بیایید محصول خود را در آمریکا تولید کنید. ما به شما پایین‌ترین مالیات‌ها را در بین تمام کشورهای دنیا خواهیم داد.» وی سخنان خود را اینگونه ادامه داد که: «اما اگر محصول خود را در آمریکا تولید نکنید که البته این حق شماست، خیلی ساده مجبور به پرداخت تعرفه خواهید شد که مقدار آن متفاوت است اما تعرفه‌ای است که صدها میلیارد دلار و حتی تریلیون‌ها دلار به خزانه ما وارد می‌کند تا اقتصاد ما تقویت شود و بدهی‌ها پرداخت شود.» با این حال کارشناسان باور دارند که در آمریکا، تعرفه‌‌ای که بر کالاها و خدمات وارداتی اعمال می‌شوند، عمدتا توسط مصرف‌کنندگان نهایی پرداخت می‌شود. آنها می‌گویند که در مورد ترامپ، اعمال تعرفه بر کالاهای اروپایی و سایر نقاط جهان می‌تواند قدرت خرید داخلی و اقتصاد آمریکا را تضعیف کند. در نهایت نیز رییس‌جمهوری آمریکا از محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی خواست که مبلغ سرمایه‌گذاری ریاض در آمریکا که 600‌میلیارد دلار اعلام شده است را به یک تریلیون دلار افزایش دهد.
نتایج نشست امسال
در انتها باید خاطر‌نشان ساخت که رهبران دولتی دیگر کشورها و همچنین روسای بخش‌های خصوصی نیز در اجلاس امسال صحبت کرده و با اعلام مواضع خود به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های اقتصادی و سیاسی پیش روی مناطق و نظام بین‌الملل پرداختند. از جمله آنها می‌توان به صحبت‌های محمدجواد ظریف، معاون راهبردی ریاست‌جمهوری ایران اشاره کرد که راجع‌به مواضع تهران درخصوص ارتباط با واشنگتن و تحولات خاورمیانه سخن گفت. با این وجود همه طرف‌ها ابراز امیدواری کردند تا این دست نشست‌ها بتواند به همگرایی بیشتر و کاهش تنش‌ها و اختلافات کمک کند.