فقدان برنامه مدون برای اکتشاف ذخایر سنگ‌آهن

گروه معدن- ارزانی، سرعت و کیفیت بالا از ویژگی‌های مهم معادن سنگ‌آهن کشور است اما مساله مهم این است که گویی برنامه مدونی برای اکتشاف ذخایر سنگ‌آهن تدوین نشده است، چراکه مدام شاهد تغییر سیاست‌ها در نیمه راه هستیم. در واقع با اینکه یکی از بخش‌هایی که به ‌طور موفقیت‌آمیز توانسته است به هدف خود برسد، تولید سنگ‌آهن است و تاکیدها بر تولید و اکتشاف آن بوده اما مساله این است که دولت مدام مسیر خود را تغییر داده‌‌‌ است. با توجه به اینکه نگاه مسوولان برای رسیدن به هدف تغییراتی داشته، این تغییرات می‌‌‌‌تواند سهم ما را از بازارهای جهانی عوض کند. این در حالی است که شرایط امروز اقتصادی ایران خاص بوده و باید با دیدی وسیع‌تر تصمیم‌گیری کرد. مساله مهم این است که سیاستگذار تا کجا می‌خواهد نگاه خود را در تصمیم‌سازی در میانه راه تغییر دهد؟!
کارشناسان باور دارند که برای افزایش تولید و صادرات سنگ‌آهن باید مشکلات موجود در عرصه تولید سنگ‌آهن کشور برداشته شود. ضعف زیرساخت‌‌ها، مشکلات حمل‌و‌نقل، نداشتن برنامه، ضعف اکتشاف از مهم‌ترین چالش‌های این عرصه شناخته می‌شود. به طور مثال در بحث اکتشاف عقب هستیم و متاسفانه با وجود تاکیدها اما دولت قدمی در این حوزه بر نداشته است. وقتی کارشناسان از این صحبت کردند که در بودجه ۱۴۰۱ چیزی حدود ۲ درصد از درآمد حقوق دولتی به بحث اکتشاف و زیرساخت‌ها اختصاص پیدا کرده، انتقادها بلند شد. البته برخی از این سخن گفتند که عقب‌ماندگی در اکتشاف سنگ‌آهن به بی‌پولی و ضعف بودجه برمی‌گردد و دولت ناچار است که به این مسیر برود. این مهم را هم می‌توان از گرایش دولت برای افزایش حقوق دولتی و تلاش برای درآمدزایی از بخش معدن متوجه شد.
به هر حال، تاکید می‌شود که نیاز است برنامه مدونی برای اکتشاف ذخایر سنگ‌آهن تدوین کنیم و حتی نیم‌نگاهی به کشور‌های اطراف برای سرمایه‌گذاری داشته باشیم. از طرف دیگر باتوجه به مشکلات کنونی برق و گاز صنایع معدنی اگر فرض کنیم ۱۰ درصد ظرفیت قابلیت تولید داشته باشد، مهم‌ترین برنامه اکتشاف باید سنگ‌آهن باشد، چراکه ذخیره موجود بین ۱۲ تا ۱۵ سال آینده تمام خواهد شد.
در ادامه کارشناسان به لزوم به کار بستن راهکارهای مناسب بر اقتصادی شدن معادن سنگ‌آهن تاکید دارند. در این بین ارتقای بهره‌وری در بنگاه‌های صنعتی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از این موارد مورد توجه است.
لزوم تدوین برنامه‌ای مدون
در این خصوص یک فعال معدنی گفت: با سرمایه‌گذاری مناسب بهتر است برنامه مدونی برای اکتشاف ذخایر سنگ‌آهن تدوین کنیم.
اردشیر سعدمحمدی افزود: اگر در این برهه از زمان، از تکنولوژی روز دنیا و دانش فنی لازم استفاده نکنیم به لحاظ اقتصادی به مسائلی برخورد خواهیم کرد که شاید برای حل آن دچار تنش شویم.
وی با اشاره به میزان سرمایه‌گذاری گفت: در آهن اسفنجی بیش از ۱۰۵ یورو و در فولاد بیش از ۲۱۰ یورو به ازای هر تن سرمایه‌گذاری شده است. مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به بحث سرمایه‌گذاری‌ها اشاره کرد و افزود: نیاز است که برنامه مدونی برای اکتشاف ذخایر سنگ‌آهن تدوین کنیم و حتی نیم‌نگاهی به کشور‌های اطراف برای سرمایه‌گذاری داشته باشیم.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون حدود ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تن ذخیره قطعی سنگ‌آهن در کشور ما موجود است، گفت: امروز میزان سرمایه‌گذاری کشور در بخش فولاد نزدیک به ۴۹ میلیون تن و ظرفیت ایجاد شده نزدیک به ۷۵ میلیون تن فولاد است که در واقع چیزی بالاتر از ۵۵ میلیون تن مطرح است.
سعدمحمدی ادامه داد: باتوجه به مشکلات کنونی برق و گاز اگر فرض کنیم ۱۰ درصد ظرفیت قابلیت تولید داشته باشد، مهم‌ترین برنامه برای کشور، اکتشاف سنگ‌آهن است، چون ذخیره موجود بیش از ۱۲ تا ۱۵ سال آینده را کفاف نخواهد داد.
این فعال معدنی افزود: میزان بهره‌وری کارخانه‌های روز دنیا در بخش کنسانتره با شرایط فعلی ما، حتی در بهترین معادن کشور فاصله زیادی دارد.
سرگروه‌های سنگ‌آهن
سعدمحمدی با بیان اینکه هم‌اکنون ۱۸۰ میلیارد تن ذخایر سنگ‌آهن جهان است، گفت: حدود ۵/۲ میلیارد تن سنگ‌آهن استخراجی سالانه دنیاست و ۴ کشور به عنوان سرگروه استخراج سنگ‌آهن در دنیا مطرح هستند که استرالیا در سال گذشته ۹۰۰ میلیون تن، برزیل ۳۸۰ میلیون تن، چین ۳۶۰ میلیون تن و هندوستان ۲۴۰ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج داشته‌اند.
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (ومعادن) گفت: ما در بخش سنگ‌آهن با هماهنگی‌های بخش خصوصی و وزارت صمت می‌توانیم میزگرد‌هایی برای تدوین برنامه‌های هدفمند تشکیل داده و برای رسیدن به آن برنامه‌ها استراتژی‌های مناسب را در دستور کار قرار دهیم تا پایش آن با همکاری سیستم‌های نظارتی شکل بگیرد.
اکتشاف معادن، راه مقابله با کاهش ذخایر سنگ‌آهن
امین صفری دیگر کارشناس معدنی در این خصوص گفته است: با توجه به ذخایر سنگ‌آهن کشور، برای تحقق افق ۱۴۰۴ با کاهش ذخایر مواجه هستیم.
وی افزود: متاسفانه در بحث اکتشاف، معضلات قانونی و محدودیت‌های مهندسی در کشور وجود دارد که از جمله این چالش‌ها می‌توان به بلوکه شدن محدوده‌های معدنی توسط برخی از بخش‌ها مثل سازمان انرژی اتمی، سازمان زمین‌شناسی و حتی ایمیدرو به دلایل قانونی اشاره کرد.
وی ادامه داد: با این محدودیت‌ها و بلوکه شدن حتی اگر خود سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز بخواهند کار اکتشافی انجام دهند با مشکلات قانونی مواجه می‌شوند چون فرآیندها خیلی کند و سخت پیش می‌رود.
معاون امور معادن و صنایع معدنی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات با بیان اینکه بخش عمده‌ای از صفحه‌ها و محدوده‌های کشور به دلایل محیط‌زیستی و منابع طبیعی و سازمان انرژی اتمی قابل کار نیست، گفت: از طرفی به لحاظ فناوری و دانش فنی در حوزه اکتشاف فاصله ما با دنیا به مرور زیاد می‌شود و واقعیت این است که روش‌های نوین در اکتشاف آمده است. از ابزار و تجهیزات بسیار جدید چه در حوزه ژئوفیزیک، حفاری یا در حوزه آنالیزهای مواد معدنی، یا در حوزه تحلیل‌های زمین‌شناسی استفاده می‌شود.
وی افزود: این فاصله دانش فنی وقتی زیاد می‌شود، امکان کشف ذخایر کاهش پیدا می‌کند و ریسک سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف بالا می‌رود و در مجموع آن اتفاقی که باید به عنوان انقلاب معدنی در کشور بیفتد، محقق نمی‌شود.
ایران در اکتشاف همتراز با کشورهای مطرح است
در حالی که به موضوع اکتشاف انتقادات زیادی در ایران وارد است اما به تازگی مدیر اکتشاف سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران گفته است: ایران در اکتشاف همتراز با کشورهای مطرح است؛ با توجه به پتانسیل بالای منابع معدنی در کشور، علاوه بر تکمیل اکتشافات سطحی، توسعه اکتشافات عمیق در کشور امری ضروری است.
احمد فتاحی مجلج، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) را به عنوان بازوی اجرایی وزارت صمت دانست و گفت: بیش از ۹۱ پهنه به مساحت ۵۳۵ هزار کیلومترمربع در اختیار سازمان ایمیدور و شرکت‌های تابعه است. در حال حاضر، نتایج اجرای فعالیت‌های اکتشافی در ۹۱ پهنه، منجر به ثبت ۴۹۲ محدوده و صدور ۱۶۲ پروانه اکتشاف شده است.
مدیر اکتشاف ایمیدرو معتقد است: ایران در اکتشاف همتراز با کشورهای مطرح است؛ با توجه به پتانسیل بالای منابع معدنی در کشور، علاوه بر تکمیل اکتشافات سطحی، توسعه اکتشافات عمیق در کشور امری ضروری است.
وی ادامه داد: با توسعه اکتشافات عمیق در پروژه‌های چند سال اخیر کشور، متوسط عمق اکتشاف در ایران به ۲۰۰ متر رسیده، اگرچه متوسط عمق معدنکاری در ایران کمتر از ۱۰ متر است. به عنوان مثال در برنامه اجرایی پروژه‌های اکتشافی شرکت‌های بزرگ زیر‌مجموعه ایمیدرو مانند شرکت تهیه و تولید مواد معدنی، شرکت ملی صنایع مس ایران و مجتمع سنگ‌آهن سنگان، اکتشافات عمیق بیش از ۱۰۰۰ متر در دستور کار قرار دارد.
فتاحی‌مجلج با اشاره به کاهش ذخایر سنگ‌آهن در کشور عنوان کرد: معادن‌ بزرگ سنگ‌آهن ایران مانند چادرملو، گل‌گهر، چغارت و… با ذخایر چندصد میلیون تنی، تا ده‌ها سال پاسخگوی نیاز صنایع فولادی کشور بودند؛ اما با توسعه معدنکاری و صنایع معدنی، ذخایر سنگ‌آهن کشور رو به کاهش رفت. این امر باعث شده تا اکتشافات عمیق در دستور کار قرار گیرد و معدنکاری نیز به سطوح عمیق‌تر پیش برود.
وی از کشف معادن جدید و پرعیار سنگ‌آهن ابراز امیدواری کرد و گفت: امیدواریم بتوان معادن بزرگ و عمیقی که دارای ذخایر چند ده یا چند صد میلیون تنی باشد، کشف و استخراج شود. در حال حاضر، آنومالی سنگ‌آهن ۲۱A واقع در استان یزد که از سال ۹۳ در دستور اکتشاف ایمیدرو قرار گرفت و وجود پتانسیل توده آهن‌دار پرعیار عمیق(بیش از ۱۵۰۰ متر) که با گمانه‌های اولیه به اثبات رسیده، به دلیل عدم وجود دستگاه حفاری و تجهیزات مناسب برای حفر بیش از ۲۰۰۰ متر، اکتشاف سیستماتیک در محدوده این آنومالی انجام نشده است. اخیرا با ورود دستگاه‌های حفاری عمیق زن به کشور، امیدواریم اکتشافات را در این آنومالی تکمیل و به مرحله معدنکاری برسانیم.