فقدان توازن در زنجیره فولاد

گروه معدن- یکی از مزیت‌های کشور ما بحث تامین مواد اولیه صنعت فولاد بوده است، اما مساله این است که صنعت فولاد به موازات مواد اولیه که به آن نیاز دارد، رشد نکرده است. بنابراین متاسفانه تامین مواد اولیه متناسب با تولید فولاد نبوده و در این عرصه ضعف وجود داشته است. به این ترتیب با اینکه اکنون کارخانه‌‌های بزرگی در این حوزه داریم، اما در تامین مواد اولیه دچار مشکل شده‌ایم و نتوانسته‌ایم در این میان توازن برقرار کنیم.
از طرفی هم در برخی مواد شاهد کمبود مواد اولیه هستیم که این موضوع را می‌شود در سنگ‌آهن مشاهده کرد.
با نزدیک شدن به افق ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد و برخی پیش‌بینی‌ها برای کمبود سنگ‌آهن، همچنین پیش‌بینی اینکه تا حدود ۱۵ سال بعد از سال ۱۴۰۴، تقریبا ذخایر معدنی کشور به اتمام می‌رسد. این مساله موجب شده تا موضوع اکتشافات در معادن دنبال شود. البته حرکت به این سمت با یک تاخیر چندساله آغاز شده است؛ یعنی از زمانی که موضوع ورود معدنی‌ها به تولید فولاد پیش آمد. متاسفانه حوزه اکتشاف به نوعی مغفول ماند، تاجایی که اکنون با کمبود مواد معدنی مورد نیاز فولادسازان مواجه هستیم.
برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد دو موضوع وجود دارد؛ یکی روی کاغذ و دیگری موضوعی عینی و واقعی است. روی کاغذ برای تولید این میزان فولاد به استخراج بیش از ۲۰۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است که در حال حاضر میزان استخراج از معادن کشور کمتر از میزان فعلی و حدود ۹۰ میلیون تن است، بنابراین رسیدن به این اعداد با توجه به ذخایر معدنی، تکنولوژی و ماشین‌آلات موجود معدنی و همچنین موانع دریافت پروانه‌های بهره‌برداری و هزینه‌های بالای اکتشاف و استخراج، شاید نتوانیم در افق ۱۴۰۴ به اعدادی از جهت استخراج مواد معدنی برسیم. در واقعیت با توجه به مصرف فولاد در کشور، تولید فولاد نمی‌تواند از ۳۰ میلیون تن تجاوز کند و در نهایت کشور توان تولید ۳۰ تا ۳۵ میلیون تن فولاد در کشور را خواهد داشت که این میزان نیز به حدود ۱۳۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز دارد. همچنین تاثیر سنگ‌آهن در تولید فولاد مانعی بزرگ است و مجموعه این عوامل موجب می‌شود تا تولید فولاد از ۳۵ میلیون تن در کشور تجاوز کند، بنابراین حوزه اکتشاف در معادن باید به‌جد دنبال شود. موضوع دیگر بحث زغال‌سنگ به عنوان مواد اولیه کوره‌های بلند است.
تامین مواد اولیه با تولید متناسب نیست
در این خصوص یک فعال معدنی گفت: بین صنعت فولاد کشور و تامین مواد اولیه نتوانستیم توازن ایجاد کنیم و تامین مواد اولیه متناسب با تولید فولاد نبوده است.
بیتا بصیرانی درباره تامین مواد اولیه مورد نیاز افزود: یکی از مزیت‌های کشور ما بحث تامین مواد اولیه صنعت فولاد است، اما اکنون صنعت فولاد به موازات مواد اولیه‌ای که به آن نیاز دارد، رشد نکرده است.
وی با بیان اینکه اکنون صنعت فولاد، جلوتر از تامین مواد اولیه حرکت کرده است، گفت: اکنون کارخانه‌های بزرگ و فناوری‌های خوبی در این حوزه داریم، اما در تامین مواد اولیه دچار مشکل شده‌ایم، چون نتوانستیم در این میان توازن برقرار کنیم.
این فعال معدنی افزود: بحث سنگ‌آهن و نبود توازن در زنجیره تامین مواد اولیه در مواد آهن‌دار موضعی بوده که در چند سال گذشته دغدغه خیلی‌ها شده است. وی در ادامه به بحث زغال‌سنگ به عنوان مواد اولیه کوره‌های بلند ذوب‌آهن اشاره کرد و گفت: به صورت خاص در کوره‌های بلند، زغال‌سنگ و کک مصرف می‌شود که یکی دیگر از چالش‌های پیش روست.
بصیرانی افزود: در بحث زغال‌سنگ ذخایر خوبی در خاورمیانه داریم و کوره بلند ذوب‌آهن اصفهان بر مبنای همین زغال‌سنگ طراحی شده است، اما متاسفانه نسبت به سایر مواد معدنی، کم‌لطفی بیشتری شده است، چون سرمایه‌گذاری زغال‌سنگ هزینه بالاتری دارد و غالبا معادن زغال‌سنگ ما در کشور زیرزمینی هستند و اقبال سرمایه‌گذاران در این بخش کم است. وی گفت: ضمن اینکه وصل کردن قیمت زغال‌سنگ به درصدی از شمش فولاد، یکی دیگر از معضلاتی است که هم‌اکنون گریبان تولید‌کنندگان زغال‌سنگ را گرفته که نیاز است در این خصوص راه‌حلی اندیشیده شود.
بصیرانی درباره فولاد‌های پیشرفته افزود: در بحث فولاد‌های پیشرفته هم نیاز به یک‌سری آلیاژ‌های خاص است که باید بررسی شود که هم‌اکنون این مزیت را داریم یا باید در آینده وارد‌کننده این آلیاژ‌ها باشیم.
جای خالی مطالعه بازار در تولید فولادهای آلیاژی
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در ادامه عنوان کرد: در کشور سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در راستای ایجاد ظرفیت مازاد تولید فولاد انجام گرفته اما متاسفانه به نظر می‌رسد برای این سرمایه‌گذاری‌ها، مطالعه و بررسی بازار انجام نمی‌شود و تاثیر توسعه سرمایه بر صادرات و فروش داخلی نیز ارزیابی نمی‌شود. بهادر احرامیان ادامه داد: برای مثال بررسی بازار کلاف در سال ۱۳۹۸ نشان داد کل ظرفیت این بازار در ایران ۸۵۰ هزار تن بوده که گریدهای کششی، کم کربن و پرکربن را نیز دربرمی‌گرفت. این پتانسیل وچود دارد که ظرفیت ۸۵۰ هزار تنی کلاف را با هدف صادرات به ۲ میلیون تن رساند. وی در این باره گفت: امروز در راستای ایجاد توسعه نیازمند بازنگری و تغییر دیدگاه و جهت‌گیری سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت فولاد هستیم تا بتوانیم با بررسی مسیر توسعه با مازاد ظرفیت روبه‌رو نشویم.
زنگ خطر توسعه فولادی کشورهای همسایه
یک بحث دیگر این است که کشورهای دیگر همه در راستای توسعه معدنکاری تلاش می‌کنند اما ایران مسیر دیگری را می‌رود. به طور مثال کشور ترکیه با حمایت‌های خود از صنعت فولاد، امروزه به بزرگ‌ترین صادرکننده میلگرد تبدیل شده است. ترکیه برخی سیاست‌های حمایتی را در حوزه کاهش قیمت‌های انرژی و افزایش تاب‌آوری اجرایی کرده و در صورتی که در ایران سیاست‌هایی مشابه آن نداشته باشیم، در کوتاه‌ترین زمان حتی صادرات به کشورهای عراق و افغانستان را از دست خواهیم داد. با توجه به اینکه کشورهای دیگر به توسعه اقتصادی و معادن خود توجه کرده و هر روز توسعه‌های فولادی خود را اجرا می‌کنند؛ در نتیجه می‌توان گفت چنین اتفاقی قطعا زنگ خطری برای بازار فولاد ایران محسوب می‌شود. امروزه سرمایه‌گذاری بسیار سنگینی در صنعت فولاد ایران انجام شده که به توجه بیشتری برای رفع موانع نیاز دارد. بر همین اساس، می‌توان گفت تا چند سال آینده به طور مثال در حوزه نورد، این کشورها که امروز در صنعت فولاد هستند و حرفی برای گفتن ندارند، راه را برای صادرات محصولات نهایی ایران خواهند بست. بنابراین باید در بخش تاب‌آوری و رقابت‌پذیری فولاد ایران به شدت کار کنیم تا با بهبود وضعیت، به نتیجه مطلوبی برسیم.