قاتلان هوای پاک

گروه صنعت- این روزها که هوای اکثر استان‌های کشور مثل سال‌های قبل با آلودگی شدیدی دست و پنجه نرم می‌کند، در زیر سایه غفلت مسوولان از علل اصلی آلودگی هوا، خودروهایی در خیابان‌های کشور در حال تردد هستند که هر ساعت به شدت این آلایندگی می‌افزایند.
بر همین مبنا بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ایران به ازای هر نفر روزانه حدود ۹۵/۰ لیتر بنزین و حدود ۸۸/۰ لیتر گازوییل مصرف می‌شود؛ این گزاره به معنای این است که مصرف روزانه بنزین و گازوییل در ایران به ازای هر نفر تقریبا ۲ برابر متوسط جهانی است که در ۳۰ سال گذشته ۲۶۵ درصد رشد کرده که علت نخست بروز این مساله پرمصرف بودن خودروهای تولید ایران است. متاسفانه اگرچه دولت‌های مختلف بر ایجاد تحول در صنعت خودروسازی و بهبود فرآیند تولید تاکید کرده‌اند، اما این وعده‌ها روی کاغذ مانده و با تشدید تحریم‌ها و دسترسی سخت‌تر به تکنولوژی روز دنیا، مشکلات در مصرف سوخت چالشی‌تر از قبل شده است.
بررسی‌ها حاکی از آن است که خودروهای داخلی در هر ۱۰۰ کیلومتر ۱۰ تا ۱۲ لیتر بنزین مصرف می‌کنند که این عدد در دنیا ۴ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است؛ بنابراین اگر گفته می‌شود که مصرف بنزین در کشورهای خارجی همچون ترکیه، آلمان و فرانسه رشد منفی داشته است، ناشی از این است که خودروهای خارجی مصرف بنزین پایینی دارند، در حالی که مصرف بنزین خودروهای داخلی تقریبا ۳ برابر مصرف استاندارد جهانی است.
علت دوم بالا بودن مصرف بنزین که متاسفانه طی سال‌های اخیر به حاشیه رانده شده، اسقاط خودروهای فرسوده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که هر یک از خودروهای فرسوده نسبت به یک خودروی غیر فرسوده ۳/۱۴ درصد مصرف بنزین بیشتری دارد. بنابراین اسقاط هر خودروی فرسوده در شرایط فعلی سبب کاهش مصرف ۲۰۰۰ لیتر بنزین در سال می‌شود.
نکته قابل توجه آنکه برآوردها نشان می‌دهد در حال حاضر بین ۹ تا ۱۰ میلیون دستگاه موتور‌سیکلت فرسوده، ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودروی سواری فرسوده، ۲۵۰ هزار کامیون فرسوده و ۲۰۰ هزار اتوبوس، مینی‌بوس و وسایل حمل‌و‌نقل عمومی فرسوده در سطح کشور در حال تردد هستند. بنابراین از مجموع ۲۸ میلیون خودرو و موتور در حال تردد در کشور، ۱۴ میلیون دستگاه یعنی نیمی از آنها فرسوده هستند.
آمار چه می‌گوید؟
براساس آمارها، در مجموع سالانه حدود ۷۰۱ هزار تن آلودگی در تهران منتشر می‌شود که حدود ۵۷۸ هزار تن از آن مربوط به «منابع متحرک آلاینده» است.
منابع متحرک بیش از ۶۰ درصد ذرات معلق و ۸۲ درصد گازهای آلاینده را تولید می‌کنند. به این ترتیب سهم منابع آلاینده متحرک خودروهای سواری ۱۴ درصد، تاکسی‌ها حدود ۵/۲ درصد، موتورسیکلت‌های کاربراتوری بنزینی ۱۰ درصد، وانت‌ها ۲ درصد، مینی‌بوس‌های گازوییلی ۴ درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد نزدیک به ۶ درصد، سرویس‌های ادارات و اتوبوس‌های سرویس ۵/۷ درصد و کامیون‌ها هم نزدیک به ۱۶ درصد و جمعا حدود ۶۰ درصد آلودگی هوای شهر تهران ناشی از ذرات معلق منتشر‌شده از خودروهاست.
آلاینده‌های گازی همین خودروها هم ۸۲ درصد است که سهم خودروهای سواری نزدیک به ۳۸ درصد، تاکسی‌ها ۵/۹ درصد، موتورسیکلت ۲۱ درصد، وانت نزدیک به ۱۰ درصد، مینی‌بوس ۸/۰ درصد، اتوبوس ۵/۰ درصد، اتوبوس سرویس ۴/۰ درصد و کامیون‌ها ۵/۳ درصد برآورد می‌شود.
بنابراین کیفیت سوخت و کنترل آلاینده‌های متحرک مخصوصا آنهایی که در طول روز مسافت طولانی‌تری را طی می‌کنند (از قبیل اتوبوس‌های شرکت واحد، تاکسی‌های شهری و آنلاین و…) از طریق رعایت موضوع معاینه فنی و کنترل و جرائم معاینه فنی آنها در صورت آلایندگی، به شدت تاثیرگذار است.
تردد فرسوده‌ها در کلانشهرها ممنوع است
محمود مشهدی‌شریف رییس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو با بیان اینکه خودروی فرسوده برای کاهش تصادفات، اشتعالزایی و کاهش آلودگی هوا باید اسقاط شود به «جهان‌صنعت» گفت: ما باید برای اسقاط خودروهای فرسوده تسهیلات در نظر بگیریم تا آنها تشویق به اسقاط شوند، چراکه خودروی فرسوده نسبت به خودروی نو روزانه ۱۳۲ هزار تومان بنزین بیشتری مصرف می‌کند که بر همین اساس در طول سال خودروی فرسوده ۵۰ میلیون تومان بیشتر بنزین می‌سوزاند.
مشهدی‌شریف به سن فرسودگی خودروها اشاره کرد و افزود: براساس قانون هر وسیله نقلیه‌ای که سن فرسودگی آن گذشته باشد ترددشان در کلانشهر‌ها ممنوع است که بر همین مبنا سن فرسودگی در خودرو‌های سواری ۲۰ سال، تاکسی بنزینی ۱۰ پایه گازسوز ۱۲ سال، وانت بنزینی ۱۴ پایه گازسوز ۱۵ سال، اتوبوس دیزلی ۱۰ پایه گازسوز ۱۲ سال و سواری‌های دولتی هم ۱۵ سال است.
وی اضافه کرد: همچنین سن فرسودگی مینی‌بوس دیزلی ۱۰، پایه گازسوز ۱۲ سال، اتوبوس برون‌شهری ۱۵، کشنده کامیون ۲۳ سال و موتور‌سیکلت کاربراتور هم ۶ سال است.
مشهدی‌شریف گفت: بنابراین طبق ساماندهی صنعت خودرو، تردد خودرو‌های فرسوده در کلانشهر‌ها ممنوع است و طبیعتا پلیس باید این خودرو‌ها را جریمه کند. این در حالی است که براساس نظر پلیس هر وقت قانون ساماندهی خودرو‌های فرسوده اجرایی شود ما اقدام به جریمه می‌کنیم. وی با بیان اینکه براساس برنامه هفتم توسعه، سالانه باید ۵۰۰ هزار خودروی فرسوده از رده خارج شود، یادآور شد: در حال حاضر ۳۰ هزار خودروی فرسوده در کشور از رده خارج شده‌اند به طوری که در ۶ ماهه اول امسال نسبت به ۶ ماهه سال گذشته حدود ۳ برابر خودروی فرسوده از رده خارج شده‌اند.
برقی‌ها چاره‌سازند؟
در این بین متولیان کشور که با صورت مساله کاری ندارند، به کارگیری خودروهای برقی را ابزاری برای مقابله با افزایش مصرف سوخت می‌دانند که با ورود عباس علی‌آبادی به وزارت صمت این بحث‌ها جدی‌تر شد. علی‌آبادی از همان زمان دریافت رای ‌اعتماد از مجلس شورای اسلامی برای تصدی وزارت صمت، وعده واردات خودروهای برقی و اولویت داشتن واردات این محصولات سخن به میان آورده و مدعی شده این وزارتخانه به‌دنبال توسعه زیرساخت‌های عملیاتی شدن این اقدام مهم است. وی ‌چندی پیش گفته بود که احتمالا در همین هفته‌های اول آذرماه تاکسی‌های برقی به ‌تدریج وارد تهران می‌شوند. در‌مجموع مقرر شده تا آخر سال ۱۰۰هزار تاکسی برقی در شهرهای بزرگ داشته باشیم.
این در‌حالی است که آمارها نشان می‌دهد واردات خودرو در کشورمان تا پایان هشت ماهه نخست سال جاری تنها ۶۰۰۰‌ خودرو و مجری طرح واردات خودروهای برقی نیز از هرگونه آماردهی درخصوص میزان واردات این نوع خودروها طفره می‌رود.
مشکلات واردات خودروهای برقی
مانند بسیاری از طرح‌های دولت، واردات خودروهای برقی و تولید داخلی آن با مشکلاتی همراه است به ‌طوری‌ که در وهله اول این امر نیازمند بودجه مناسبی است که باید از طریق صرفه‌جویی در مصرف بنزین محقق شود. بد نیست بدانیم نخ تسبیح عدم توسعه کافی طرح‌هایی مانند نوسازی خودروهای فرسوده سبک و سنگین، گازسوز کردن خودروهای بنزینی و استفاده از بنزین یورو۵ برای خودروها به عدم پیش‌بینی و تخصیص بودجه مناسب برای آنها بر‌می‌گردد.
ازطرف دیگر واردات خودروهای برقی باید توجیه اقتصادی برای شرکت‌های تولید‌کننده داشته باشد تا روند تولید آنها متوقف نشود. شارژ برقی این خودروها، تامین باتری مناسب و فاصله زیاد شهرهای ایران با هم را می‌توان از مشکلات دیگر این طرح دانست.
درکشورهای دیگر میزان تولید برق از انرژی‌های طبیعی با پیشرفت زیادی همراه بوده است به‌ طوری‌ که ایسلند توانسته صد‌درصد کل برق خود و ۸۵درصد کل انرژی مصرفی‌اش را از منابع انرژی تجدیدپذیر به‌دست آورد، اما تنها کمتر از یک درصد برق کشورمان از انرژی‌های تجدیدپذیر تولید می‌شود بنابراین به نظر می‌رسد تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر باید در دستور کار مسوولان قرار گرفته و بودجه مناسبی به آن تخصیص داده شود. بنابراین با وجود آنکه کشورهای مختلف دنیا توجه ‌زیادی به برقی‌ کردن خودروها دارند ولی در ایران به این امرمهم توجه‌ شایانی ‌نشده است.
روند تدریجی برقی کردن خودروها در دنیا
روند برقی کردن خودروها در جهان به ‌صورت مرحله‌ای و کارشناسی انجام خواهد شد و به ‌نظر می‌رسد دلیل اصلی این امر نیز ممانعت از افزایش آلودگی هوا و اقتصادی بودن آن باشد. تحقیقات جدید دانشمندان نشان داده که خودروهای برقی به‌دلیل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و گازهای آلوده‌کننده هوا به نسبت خودروهایی با سوخت فسیلی برای محیط ‌زیست مفیدتر است.
تاریخچه تولید خودروهای برقی در جهان به سال۱۸۳۲ میلادی برمی‌گردد. با این ‌حال برخلاف انتظارات در قرن بیستم شاهد توسعه تولید و مصرف این خودروها به‌دلیل هزینه بالای آن و سرعت کم این خودروها و همچنین عرضه ارزان‌قیمت بنزین نبودیم. هم‌اکنون کشورهای جهان از‌جمله آمریکا و چین به‌شدت برای تولید خودروهای برقی و تامین قطعات آن رقابت شدیدی دارند، به‌طوری‌که صنعت سوخت‌های فسیلی در این کشورها با یک تجدیدنظر گسترده به‌سوی صنعت تولید و عرضه برق گام برداشته است.
از طرف دیگر دولت چین اواخر دهه۲۰۰۰ با اعمال سیاست‌های تشویقی برای ورود به عرصه تولید خودروهای برقی، شروع به اعطای مشوق‌هایی به میزان ۶۰هزار یوان (۸۴۰۰ دلار) برای هر خودروی ‌برقی ‌کرده و در راستای حمایت از تولید و عرضه خودروهای برقی، میزان تردد خودروهای بنزینی را در چند شهر بزرگ خود محدود کرد.