قانون فرسوده شد

گروه صنعت- اسقاط وسایل نقلیه فرسوده یکی از موثرترین و اقتصادی‌ترین راهکارهای مدیریت کیفیت هوای کلانشهرهای کشور و البته مصرف بالای بنزین است؛ این در حالی است که طی چهار سال گذشته به دلایل مختلف از این امر به جد غفلت شده و از رده خارج کردن وسایل نقلیه فرسوده به امری حاشیه‌ای تبدیل شده است.
مطابق تجربیات جهانی اسقاط وسایل نقلیه مستلزم ایجاد و توسعه چرخه اسقاط خودرو است. محمود مشهدی‌شریف رییس انجمن صنفی مراکز اسقاط و بازیافت خودروهای فرسوده با بیان اینکه در حال حاضر ستاد نوسازی ناوگان ذیل سازمان گسترش مسوول اسقاط خودروهای فرسوده است، با اشاره به نقش وسایل حمل‌ونقل فرسوده در ایجاد آلودگی هوا و مصرف بالای بنزین به «جهان‌صنعت» گفت: ابتدا در مورد مصرف بنزین باید اعلام کنم که طبق برآوردها هر خودروی فرسوده تقریبا در روز ۱۳/۴صدم لیتر بنزین بیشتر مصرف می‌کند. با توجه به اینکه قیمت هر لیتر بنزین فوب خلیج‌فارس ۷۰ سنت (۳۵ هزار تومان) و قیمت بنزین آزاد در کشورمان ۳ هزار تومان است، بنابراین تفاوت قیمت هر لیتر بنزین فوب خلیج‌فارس با قیمت بنزین آزاد ۳۲ هزار تومان است و لذا روزانه یک خودروی فرسوده ۱۳۲ هزار و ۱۶۰ تومان بنزین بیشتری مصرف می‌کند و در سال این رقم به ۴۸ میلیون و ۲۳۸ هزار و ۴۰۰ تومان می‌رسد.
وی افزود: ۵۰ درصد از آلودگی هوا مربوط به منابع متحرک است و علاوه بر خودروهای فرسوده، خودروهای نو نیز استانداردهای آلایندگی را نمی‌تواند پاس کنند، خودروهای خارجی در هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش بین ۳ تا ۴ لیتر بنزین مصرف می‌کنند، اما بهترین خودروهای تولیدی ما در هر ۱۰۰ کیلومتر، ۷ لیتر بنزین مصرف می‌کنند.
مشهدی‌شریف تصریح کرد: کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، کاهش تصادفات جاده‌ای و مرگ‌ومیر ناشی از آن، افزایش اشتغال، بهبود وضعیت مبلمان شهری، تامین ضایعات کارخانجات فولاد کشور، تکمیل زنجیره خودرو از مزایای اسقاط خودروهای فرسوده است.
آیین‌نامه کجاست؟
قانون ساماندهی صنعت خودرو چهار پنج سال پیش در مجلس قبلی مورد بررسی قرار گرفت و بعد از سه سال این قانون در خرداد ماه سال ۱۴۰۱ به تصویب رسید. پس از تصویب، ۳ ماه به وزارت صنعت و دولت فرصت داده شد که آیین‌نامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را تصویب و ابلاغ کند، اما به جای اینکه آیین‌نامه تصویب شود ماده ۱۰ این قانون اصلاح شد و لذا نام آن به قانون اصلاح ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو تغییر کرد.
در ادامه قانون اصلاح ماده ۱۰ در اواخر آذرماه ۱۴۰۱ تصویب شد و پس از طی مراحل در ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ لازم‌الاجرا شد. بعد از آن نیز سه ماه دولت فرصت داشت تا آیین‌نامه خودروهای فرسوده را تصویب کند.
براساس قانون از هر ۴ خودرو که تولید می‌شود باید یک خودرو اسقاط تا یک گواهی اسقاط صادر شود و در صورتی که گواهی اسقاط نباشد خودروساز باید با پرداخت یک و نیم درصد قیمت خودرو به صندوق توسعه محیط‌زیست، برای خودروی تولیدی گواهی اسقاط دریافت کند و به این ترتیب خودروی تولیدی شماره‌گذاری شود.
در این باره رییس انجمن صنفی مراکز اسقاط و بازیافت خودرو گفت: متاسفانه تاکنون این آیین‌نامه تصویب نشده و معلوم نیست بعد از ۸ ماه تکلیف چیست. در این آیین‌نامه بسته‌های تشویقی و تنبیهی در نظر گرفته شده است، از جمله تنبیه‌ها این است که هر چقدر سن فرسودگی خودرو بالاتر رفت میزان بیمه خودرو نیز افزایش می‌یابد. همچنین وقتی خودرو به سن فرسودگی رسید، سهمیه سوخت قطع می‌شود و مورد سوم نیز عدم بخشودگی عوارض تاخیر است. بهره‌مندی از وام و تسهیلات نیز از جمله موارد تشویقی است.
مشهدی‌شریف تصریح کرد که قرار بود ستاد جدید نوسازی ناوگان خودروهای فرسوده تا ۱۰۰ هزار خودرو در سال اسقاط کند، اما با توجه به عدم تصویب آیین‌نامه خارج کردن خودروهای فرسوده بعید است که در سال جاری تعداد خودروهای اسقاط به ۴۰ هزار خودرو برسد. به گفته او با توجه به اینکه تصویب و ابلاغ آیین‌نامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده بیش از ۸ ماه است که به تاخیر افتاده حدود ۸۰ درصد اسقاط خودرو کاهش یافته است. این وضعیت در حالی است که مهران سالاریه رییس ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده، ضمن اشاره به برنامه هفتم توسعه، گفته است که براساس مصوبه مجلس، سالانه باید ۵۰۰ هزار خودرو فرسوده از رده خارج شود که این رقم با روند فعلی اسقاط خودروهای فرسوده قابل تحقق نیست.
منابعی که به صندوق توسعه صنعت واریز نشد
قیمت گواهی اسقاط خودرو ۳۵ میلیون تومان است، اگر قیمت یک خودرو ۶۰۰ میلیون تومان باشد خودروساز با پرداخت یک و نیم درصد قیمت خودرو باید ۳۶ میلیون تومان به صندوق توسعه پرداخت کند که نزدیک قیمت گواهی اسقاط است، اما اگر قیمت خودرو کمتر از ۶۰۰ میلیون تومان باشد باید مبلغ کمتری به صندوق توسعه بپردازد و زمانی که قیمت خودرو از ۶۰۰ میلیون تومان بیشتر می‌شود باید مبلغ بیشتری نسبت به مبلغ گواهی اسقاط خریداری کند که در آنجا هم ترجیح می‌دهند گواهی اسقاط خریداری کنند. قانونگذار اعلام کرده در صورتی که گواهی اسقاط موجود نبود ۵/۱ درصد قیمت خودرو به صندوق توسعه پرداخت شود.
رییس انجمن صنفی مراکز اسقاط و بازیافت در این رابطه اظهار کرد: از بهمن سال گذشته تاکنون باید ۸/۸ هزار میلیارد تومان به این صندوق واریز شده باشد در حالی که براساس شنیده‌ها حدود ۴ هزار میلیارد تومان در صندوق توسعه موجود است. این در حالی است که باید از محل درآمدهای صندوق توسعه صنعت و براساس قانون آیین‌نامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده باید وام به صاحبان خودروهای فرسوده با اولویت خودروهای عمومی و موتورسیکلت (طبق قانون) داده شود.
جزئیات اسقاط خودروهای فرسوده
مشهدی‌شدیف در مورد وضعیت اسقاط خودروهای فرسوده هم گفت: ۵/۲ میلیون خودرو فرسوده با سن فرسوده (۲۰ سال) در کشور موجود است، اما اگر مرز فرسودگی یعنی ۱۵ سال در در نظر بگیریم حدود ۵/۳ میلیون بیشتر می‌شود.
وی به سابقه اسقاط اشاره کرد و افزود: در سال ۹۸ در مجموع ۷ هزار دستگاه خودروی فرسوده اسقاط شده است. در سال ۹۹ نیز ۱۳ هزار دستگاه خودروی فرسوده اسقاط شده است. در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۸ هزار دستگاه خودروی فرسوده و در سال ۱۴۰۱ نیز کمی بیش از ۳۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده اسقاط شده است و در سال جاری در نیمه اول سال حدود ۳۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده اسقاط شده است.
رییس انجمن صنفی مراکز اسقاط و بازیافت خودرو با بیان اینکه قرار بود در سال جاری ۱۰۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده اسقاط شود، گفت: با به تاخیر افتادن تصویب آیین‌نامه شاید تا پایان سال به حدود ۴۰ هزار اسقاط خودرو دست یابیم.
سمیه رفیعی رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس اظهار کرد که براساس لایحه برنامه هفتم باید سالانه ۵۰۰ هزار خودرو فرسوده از رده خارج شود. اکنون ۴۵ درصد از ناوگان حمل‌ونقل کشور فرسوده است. براساس آمارها، از ۳۸ میلیون وسیله نقلیه کشور حدود ۱۷ میلیون معادل ۴۵ درصد فرسوده است. همچنین از ۱۲ میلیون موتورسیکلت در حال حرکت ۱۱ میلیون آن فرسوده است. در حوزه ناوگان عمومی کشور نیز ۸۰ درصد خودروهای این ناوگان فرسوده است. همه این آمارها در کنار آلایندگی بالا و مصرف سوخت وحشتناک خودروهای فرسوده و تلفات تصادفات رانندگی که ناشی از تردد خودروهای فرسوده است حکایت از ضرورت ورود جدی به جایگزینی خودروهای فرسوده دارد.
تاثیر فرسوده‌ها بر آلودگی هوا
آمارها حاکی از آن است که در مجموع سالانه حدود ۷۰۱ هزار تن آلودگی در تهران منتشر می‌شود که حدود ۵۷۸ هزار تن از آن مربوط به «منابع متحرک آلاینده» است.
منابع متحرک بیش از ۶۰ درصد ذرات معلق و ۸۲ درصد گازهای آلاینده را تولید می‌کنند. به این ترتیب سهم منابع آلاینده متحرک خودروهای سواری ۱۴ درصد، تاکسی‌ها حدود ۵/۲ درصد، موتورسیکلت‌های کاربراتوری بنزینی ۱۰ درصد، وانت‌ها ۲ درصد، مینی‌بوس‌های گازوییلی ۴ درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد نزدیک به ۶ درصد، سرویس‌های ادارات و اتوبوس‌های سرویس ۵/۷ درصد و کامیون‌ها هم نزدیک به ۱۶ درصد و جمعا حدود ۶۰ درصد آلودگی هوای شهر تهران ناشی از ذرات معلق منتشرشده از خودروهاست.
آلاینده‌های گازی همین خودروها هم ۸۲ درصد است که سهم خودروهای سواری نزدیک به ۳۸ درصد، تاکسی‌ها ۵/۹ درصد، موتورسیکلت ۲۱ درصد، وانت نزدیک به ۱۰ درصد، مینی‌بوس ۸/۰ درصد، اتوبوس ۵/۰ درصد، اتوبوس سرویس ۴/۰ درصد و کامیون‌ها ۵/۳ درصد برآورد می‌شود.
بنابراین کیفیت سوخت و کنترل آلاینده‌های متحرک مخصوصا آنهایی که در طول روز مسافت طولانی‌تری را طی می‌کنند (از قبیل اتوبوس‌های شرکت واحد، تاکسی‌های شهری و آنلاین و…) از طریق رعایت موضوع معاینه فنی و کنترل و جرائم معاینه فنی آنها در صورت آلایندگی، به شدت تاثیرگذار است.