قدیمی‌ترین سکونتگاه همدان،پاتوق معتادها

برخی کشاورزان از خاک تپه تاریخی «پیسا» برای کود استفاده می‌کنند، برخی دیگر با مسطح کردن محوطه، به زمین‌های خود اضافه کرده‌اند. عبور لوله‌های آب‌رسانی به همدان نیز یکی دیگر از این تهدیدهاست‌. حالا دو روایت از نشست خبری «شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر استان همدان»، وضعیت محوطه‌ تاریخی «پیسا» در همدان را در شرایطی کاملا متغیر قرار داده است‌. یک روایت خبر از تخریب احتمالی محوطه تاریخی «پیسا» دارد و روایت دوم این محوطه تاریخی را در بهترین شرایط ممکن قرار می‌دهد‌.
استفاده از کلماتی توسط محمدناصر نیکبخت، استاندار همدان با این مضمون که «قصد گودبرداری نداریم، تپه را مسطح کرده و ساخت‌وساز می‌کنیم»، باعث انتشار این خبر شد: «استاندار همدان دستور تبدیل تپه پیسا به پارک را صادر کرد»؛ تپه‌ای تاریخی در ضلع شمال غربی شهر و در حاشیه بلوار آیت‌الله نجفی در همدان‌.
این جمله‌ها در حالی روز شنبه – دوم دی ماه – ازسوی نیکبخت در نشستی خبری کاملا غیرمرتبط با میراث فرهنگی مطرح شدند که از چند روز قبل از برگزاری این نشست، بار دیگر خبرهایی از هجوم معتادان به تپه تاریخی مطرح شده بود، که البته دوستداران میراث فرهنگی آن اتفاق را تایید نکردند‌.
اما دومین روایت از صحبت‌های استاندار همدان‌، این‌گونه بود: «تملک و تغییر کاربری محدوده اطراف تپه پیسا و تبدیل به پارک و فضای سبز پیگیری شود، یک‌سوم هزینه این کار را استانداری تقبل می‌کند.»
انتشار روایت دوم از این صحبت‌های استاندار همدان از اهمیت محوطه‌ تاریخی یادشده نمی‌کاهد؛ محوطه‌ای تاریخی که حتی برخی از باستان‌شناسان در نخستین فصل‌های کاوش‌هایش تا امروز این احتمال را مطرح می‌کنند که امکان دارد شهر باستانی هگمتانه در همین نقطه از شهر باشد‌.
تپه‌ای تاریخی که هرچند تاکنون سه فصل کاوش به خود دیده، اما هنوز آن‌قدر نسبت به آن بی‌توجهی می‌شود که دیگر تهدیدهای از بین رفتن این محوطه‌ تاریخی را می‌توان به اندازه انگشتان دو دست دانست‌.
معتادان بخش کوچکی از عوامل تهدید تخریب تپه
حسین زندی، فعال میراث فرهنگی استان همدان در این زمینه می‌گوید: بعد از انتشار خبرهایی مبنی بر تخریب محوطه تاریخی پیسا با تجمع معتادان در حدود یک سال قبل و پاکسازی محوطه توسط نیروی انتظامی، معتادان حدود ۵۰۰ متر از این تپه تاریخی فاصله گرفتند و با ایجاد گودالی و ساخت اتاقک درون آن، در آن نقطه زندگی کردند، که احتمالا منظور آقای نیکبخت از ایجاد پارک در این نقطه است‌. او با اشاره به صحبت‌های پیشین استاندار همدان مبنی بر لزوم حفاظت از ۱۸۰۰ محوطه استانی همدان ادامه می‌دهد: از کسی که این صحبت‌ها را مطرح می‌کند و بر حفاظت این تعداد از تپه‌های تاریخی تاکید دارد، بیان چنین حرفی که تپه تاریخی پیسا به پارک تبدیل شود، عجیب است‌.
وی با اشاره به پیگیری‌هایی که براساس صحبت‌های استاندار همدان انجام داده، بیان می‌کند: در صحبت‌هایی که با نماینده شهردار، میراث فرهنگی و دیگر دستگاه‌های متولی داشتم، گفتند هر کدام از این دستگاه‌ها پیشنهادهایی داشته‌اند که یکی از پیشنهادها نیز تبدیل محوطه قرار گرفته در اطراف تپه باستانی «پیسا» (جایی که امروز معتادان زندگی می‌کنند) به پارک بود که استاندار آن را قبول کرد، اما هنوز هیچ چیز نهایی نشده است‌.
زندی در ادامه با تاکید بر این نکته که فقط یک اتفاق تپه پیسا را تهدید نمی‌کند، می‌گوید: تهدید اصلی این است که در طول سال غیر از زمستان، عشایر یا عشایرنماها مدتی روی تپه تاریخی چادر می‌زنند و بعد از رفتن از منطقه، نشانه‌هایی از حفاری‌های غیرمجاز به وضوح مشاهده می‌شود‌. او «تپه‌خواری» را از دیگر تهدیدهای «پیسا» می‌داند و ادامه می‌دهد: برخی کشاورزان از خاک منطقه به عنوان کود استفاده می‌کنند و برخی دیگر از کشاورزان که در نزدیکی تپه هستند، با تسطیح محوطه، به زمین‌های خود اضافه می‌کنند‌. همچنین عبور لوله‌های سیستم آب‌رسانی به شهر همدان که از دشت بهار منتقل می‌شود یکی دیگر از این تهدیدهاست‌.
وی ایجاد سازه‌های گردشگری در نزدیکی حریم تپه پیسا را تهدید دیگر می‌داند و بیان می‌کند: مراکز صنعتی و ساختمانی فعال، از جمله کارگاه بلوک‌زنی دقیقا در عرصه تپه پیسا قرار گرفته‌اند، همچنین کشاورزان عامل دیگری در تخریب این محوطه‌ تاریخی هستند‌.
۲۰۱۸ پایتخت گردشگری کشورهای آسیایی، عامل حفاظت از تپه تاریخی
این فعال میراث فرهنگی تجمع معتادان در این منطقه را آخرین موردی می‌داند که به واسطه‌ تمرکز آنها در ۵۰۰ متری این تپه تاریخی می‌تواند این محوطه‌ تاریخی را تهدید کند و ادامه می‌دهد: «معتقدم باید همه‌جانبه به وضعیت این محوطه نگاه کرد‌. سال آینده یعنی ۲۰۱۸ همدان پایتخت گردشگری کشورهای آسیایی است، بنابراین قطعا همه مدیران شهری دوست دارند همه آثار و محوطه‌های تاریخی این استان حفاظت و ساماندهی شوند و در بهترین وضعیت ممکن باشند‌.» به گزارش ایسنا، او با اشاره به وضعیت مناسب این محوطه تاریخی در حال حاضر اظهار می‌کند: این محوطه اکنون در وضعیت خوبی به سر می‌برد، از سوی دیگر در صورتی که محدوده اطراف تپه تاریخی پیسا به پارک تبدیل شود، قطعا دور آن را فنس‌کشی و حفاظت می‌کنند‌.
تپه پیسا، درگاه ورودی شهر سفال ایران
زندی همچنین به پیشنهادی که دوستداران میراث فرهنگی استان همدان درباره توجه به این محوطه تاریخی به زهرا احمدی‌پور، رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری داشته‌اند اشاره کرد، که «تپه پیسا درگاه یا ورودی جاده شهر سفال لالجین است و سفال‌هایی که در این تپه به دست آمده‌اند به اعتقاد باستان‌شناسان بین پنج تا هفت‌هزار سال قدمت دارند»، حال اگر یک موزه سفال در حاشیه این تپه ایجاد شود، علاوه بر حفظ سفال‌های به دست آمده از این تپه، یک نشانی و تبلیغ برای شهر لالجین نیز رخ می‌دهد، یعنی می‌توان در کنار این پارک، یک موزه نیز در نظر گرفت‌.
تپه پیسا، پتانسیل تبدیل به محور گردشگری همدان را دارد
عباس مترجم، باستان‌شناسی که سه فصل کاوش باستان‌شناسی در تپه پیسا انجام داده است، نیز به ایسنا توضیح می‌دهد: سال ۸۳ یک کار لایه‌نگاری با همکاری میراث‌فرهنگی در این محوطه انجام شد، پس از آن در سال ۸۶ و ۸۷ یک فصل کاوش گسترده در محوطه رخ داد، سال ۸۹ نیز فصل سوم کاوش در این محوطه انجام شد‌. در واقع سه فصل کاوش در این منطقه حدود هفت هکتاری با دوبخش تاریخی غربی و شرقی انجام شد‌.
او با تاکید بر اینکه تپه تاریخی پیسا از دوره مفرغ قدیم تا دوره اشکانی به طور مداوم مورد سکونت بوده است، ادامه می‌دهد: در دوره اسلامی و حتی در اواخر دوره قاجار نیز یکسری استقرارهای پراکنده روی این بخش از محوطه انجام شده است، تا دوره قاجار نیز به این محوطه «باغ روسی» گفته می‌شد اما در اواخر قاجار با ایجاد کمپ‌هایی برای افرادی جذامی، تپه به «تپه پیسا» تغییر نام می‌دهد‌.
این باستان‌شناس با اشاره به تاریخچه این محوطه تاریخی نیز توضیح می‌دهد: برای نخستین‌بار و در جنگ جهانی اول «شارل دوفوسه» در این محوطه کاوش می‌کند، او در آن زمان فکر می‌کند آنجا همان تپه باستانی هگمتانه – پایتخت مادها- است که هرودوت در کتاب تاریخ خود از آن نام برده است، حتی جای ترانشه آن هنوز در عکس‌های ماهواراه‌ای مشخص است، اما فوسه بعد از مدتی کاوش چون چیز زیادی در این منطقه پیدا نمی‌کند، کار را ادامه نمی‌دهد‌.
به گفته‌ او براساس کاوش‌ها، مشخص شد از سه دوره مفرغ قدیم، میانه و جدید بدون هیچ وقفه‌ای، برای مدت حدود ۱۲۵۰ سال حکومت دائم وجود داشته است‌.