قطار استراتژی تهران- مسکو در ایستگاه پکن

گروه سیاسی- نگاهی به استراتژی و فعالیت‌های سازمان شانگهای طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد رویکردهای منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران با اهداف و سیاست‌های سازمان شانگهای کاملا منطبق است و با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ایران، مسایل مربوط به حوزه انرژی و قدرت ایران به عنوان صادرکننده نفت و گاز، نقش ایران در مبارزه با تروریسم و توان اقتصادی این کشور، عضویت ایران در این سازمان علاوه بر منافع ایران، برای تقویت منافع دیگر اعضای شانگهای نیز هست. اما حالا یکی از مسایل مهم دیگر اجلاس سازمان همکاری شانگهای، برجام است که در این نشست درباره آن رایزنی و از آن حمایت می‌شود. کشورهایی مانند چین و هند عمدتا با مسایل مرتبط با انرژی دست به گریبان هستند و نقض برجام از سوی آمریکا می‌تواند مشکلاتی را برای آنها در تعامل با ایران فراهم کند و برای همین این کشورها می‌خواهند به هر شکل از توافق هسته‌ای پشتیبانی کنند. همچنین در این حال شبکه خبری فرانس ۲۴ در گزارشی از قول خبرنگاران خود اعلام کرد که احتمال تبدیل عضویت ایران از عضویت ناظر به عضویت دائم در این نشست بیشتر شده است.
این شبکه با اشاره به دیدار پوتین و روحانی با بیان اینکه محور روسیه- ایران تقویت شده و تهران- مسکو همکاری‌های عمیق‌تری در خاورمیانه در دستور کار خود قرار داده‌اند احتمال داد که در این نشست، عضویت ایران در سازمان شانگهای رسمیت یابد.
از این رو رییس‌جمهور‌ ایران به دعوت رسمی شی جین‌پینگ‌ رییس‌جمهور‌ چین با هدف شرکت در نشست سازمان همکاری شانگهای، جلب حمایت اعضای این سازمان در حمایت از برجام و تعمیق روابط دو کشور شامگاه جمعه به شهر ساحلی ‌چیندائو‌ سفر کرده است. رییس‌جمهور ایران در این سفر با برخی همتایانش از جمله روسای‌جمهور روسیه، پاکستان، افغانستان و بلاروس دیدار کرد. دیدار پوتین و روحانی نخستین دیدار در این سطح بین روسای کشورهای ۱+۴ پس از خروج آمریکا از برجام است. حسن روحانی پیش از سفر به پکن گفته بود در اجلاس شانگهای از یکجانبه‎گرایی آمریکا و تضعیف معاهدات بین‌المللی از سوی این کشور سخن خواهد گفت و به دیگر کشورها تاکید کرد که نباید در این باره سکوت کنند. روسای جمهور ایران و روسیه در این دیدار بر توسعه و تقویت روابط سیاسی و اقتصادی تاکید و در مورد موضوعات مورد علاقه دو طرف بحث و گفت‌وگو کردند. برخی از مسایل منطقه‌ای و همچنین آخرین وضعیت حول محور برجام در دیدار روحانی و پوتین بررسی شد. رییس‌جمهور روسیه در دیدار با روحانی اعلام کرد مسکو و تهران همکاری موفقیت‌آمیزی در راستای حل و فصل بحران سوریه داشتند.
رییس‌جمهور در این دیدار که در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در شهر چیندائو چین برگزار شد، گفت: «روابط دو کشور در تمام ابعاد در حال توسعه است و دو کشور در حوزه سوآپ انرژی‌، دفاعی و بخش ترانزیت، ظرفیت‌های فراوانی برای توسعه همکاری دارند و تهران از سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و بخش خصوصی روسیه استقبال می‌کند. روحانی سازمان همکاری شانگهای را مجموعه موثری برای امنیت و توسعه منطقه دانست و بیان کرد: «ایران به مشارکت موثر خود در این سازمان ادامه خواهد داد.» روحانی با بیان اینکه ایران از توسعه روابط اقتصادی با منطقه اوراسیا در چارچوب تجارت آزاد استقبال می‌کند، گفت: «در موضوع ترانزیت، پیوستن روسیه به کریدور ریلی شمال- جنوب فرصت‌های بزرگی برای همکاری اقتصادی با شرق ایجاد خواهد کرد.» رییس‌جمهور همچنین با اشاره به نقش مهم روسیه در توافقنامه برجام‌، تصریح کرد: «ایران طبق گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تعهداتش در چارچوب برجام عمل کرده و بعد از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا، مسکو نقش مهمی در استحکام برجام و اجرای تعهدات طرف‌های مقابل دارد.»
روحانی‌ تداوم روابط و همکاری‌های چند‌جانبه ایران و روسیه در حوزه امنیت و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای را حائز اهمیت برشمرد و گفت: «همکاری ایران و روسیه در مبارزه با داعش و سایر گروه‌های تروریستی در منطقه موثر و نتیجه‌بخش بوده است و این همکاری‌ها ادامه خواهد یافت.»
رییس‌جمهور همچنین در این دیدار از برنامه‌ریزی خوب روسیه برای برگزاری جام جهانی فوتبال تشکر و ابراز امیدواری کرد این دوره از بازی‌ها به خوبی و با موفقیت برگزار شود. رییس‌جمهور روسیه نیز در این دیدار با تاکید بر اینکه مسکو به همکاری با ایران در حوزه‌های اقتصادی‌، سوآپ انرژی و دفاعی ادامه خواهد داد، روابط دو کشور را در همه عرصه‌های مورد توافق رو به توسعه خواند و بیان کرد: «چشم‌انداز خوبی در همکاری‌های دو کشور در همه عرصه‌ها و از جمله اقتصادی وجود دارد.»
ولادیمیر پوتین با بیان اینکه کمیسیون مشترک همکاری‌ها در همه جهت‌ها مقدمات نشست آتی را برنامه‌ریزی می‌کند، علاقه‌مندی مسکو به مشارکت در پروژه ترانزیتی راه کریدور شمال- جنوب را مورد تاکید قرار داد و افزود: «مسکو همچنین از عضویت و دائمی شدن موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اوراسیا حمایت می‌کند.» او در ادامه خروج آمریکا از برجام را اقدامی یکجانبه و غیرقانونی برشمرد و تاکید کرد: «مسکو به گفت‌و‌گو با سایر طرف‌ها برای حمایت از برجام ادامه می‌دهد.» رییس‌جمهور روسیه همچنین به موضوع عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای اشاره کرد و گفت: «ایران سال‌ها به عنوان عضو ناظر مشارکت خوبی در سازمان همکاری شانگهای داشته و موضع روسیه حمایت از عضویت کامل تهران در این سازمان است.» پوتین همفکری و همکاری روسیه با ایران برای تحکیم ثبات در منطقه را مورد تاکید قرار داد و بیان کرد: «این همکاری‌های منطقه‌ای از جمله در موضوع حل و فصل بحران سوریه‌، ادامه خواهد یافت.»
ایران می‌تواند منبع مطمئنی برای تامین انرژی پاکستان باشد
اما روحانی در دیدار ممنون حسین رییس‌جمهور پاکستان که در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در شهر چیندائو چین برگزار شد، ضمن ابراز خرسندی از عضویت پاکستان در سازمان همکاری شانگهای، تاکید کرد که ایران از نقش موثر اسلام‌آباد در این سازمان حمایت می‌کند.
روحانی با بیان اینکه ایران، پاکستان را کشوری مهم در منطقه می‌داند و امیدواریم همواره شاهد تعمیق و توسعه روابط باشیم، به همکاری‌های تهران- اسلام‌آباد در حوزه انرژی اشاره کرد و گفت: «ایران می‌تواند منبع مطمئنی برای تامین انرژی پاکستان باشد.» رییس‌جمهور همچنین با اشاره به گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بیان کرد: «ایران در چارچوب برجام به تعهداتش پایبند بوده است و یکجانبه‌گرایی دولت آمریکا و خروج از برجام به عنوان یک توافق مهم بین‌المللی، خلاف مقررات و عرف روابط بین‌الملل و نیز مصوبات شورای امنیت است که لازم است اعضای جامعه جهانی در برابر آن واکنش نشان دهند.»
روحانی در ادامه با ابراز رضایت از تقویت امنیت در مرزهای دو کشور طی سال‌های گذشته، به سفر اخیر رییس ستاد و فرمانده ارتش پاکستان به تهران اشاره کرد و افزود: «از همکاری‌های دفاعی ایران و پاکستان استقبال می‌کنیم و مرزهای مشترک ما باید پیوسته مرزهای امن برای هر دو کشور باشد.» رییس‌جمهور‌ توسعه منطقه را در گرو ثبات و امنیت کامل دانست و با تاکید بر اینکه «تا تروریست‌ها فعال هستند، منطقه به اهداف توسعه‌ای خود نخواهد رسید»، گفت: «مبارزه با تروریسم نیازمند هماهنگی و همکاری تمام کشورهای منطقه است.» روحانی حفظ ثبات و امنیت منطقه را برای ایران بسیار مهم برشمرد و تاکید کرد: «می‌خواهیم شاهد افغانستانی امن و باثبات باشیم و هماهنگی ایران، پاکستان و افغانستان برای امنیت و توسعه منطقه بسیار حائز اهمیت است.»
رییس‌جمهور مواضع واحد ایران و پاکستان در خصوص مسایل منطقه و جهان اسلام را بسیار نزدیک و با‌اهمیت خواند و گفت: «ایران و پاکستان در نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله در نشست اخیر سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در محکومیت انتقال سفارت آمریکا به قدس شریف و همچنین تظاهرات مردم دو کشور در حمایت از فلسطین در روز قدس همصدا بوده و هستند.» ممنون حسین رییس‌جمهور پاکستان نیز در این دیدار با اشاره به اشتراکات عمیق فرهنگی و تاریخی دو ملت ایران و پاکستان تاکید کرد که پاکستان به عنوان یک کشور دوست و همسایه، همواره در کنار ایران خواهد ایستاد و ما مصمم به توسعه روابط در همه زمینه‌ها هستیم. رییس‌جمهور پاکستان‌، با بیان اینکه کشورش توسعه بندر چابهار را به نفع کل منطقه می‌داند، گفت: «باید با همکاری یکدیگر و بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌ها، میزان مبادلات تجاری دو کشور را با رفع تمامی موانع از جمله موانع تعرفه‌ای، بیش از پیش افزایش دهیم.» او همچنین با اعلام مجدد حمایت پاکستان از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای افزود: «نقش مثبت ایران به عنوان عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای را ستایش می‌کنیم و امیدواریم هر چه سریع‌تر ایران به جمع اعضای دائم این سازمان بپیوندد.» ممنون حسین، در ادامه برجام را الگویی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز بحران‌ها از طریق مذاکره دانست و با اعلام حمایت قاطع کشورش از برجام گفت: «پاکستان از برجام حمایت می‌کند و از همه طرف‌ها می‌خواهد به آن پایبند بمانند.» رییس‌جمهور پاکستان همچنین همکاری‌های منطقه‌ای ایران و پاکستان را با اهمیت خواند و با بیان اینکه صلح و ثبات در افغانستان برای هر دو کشور همسایه مهم است، افزود: «همکاری‌های مرزی دو کشور در سال‌های اخیر ارتقا یافته است و این روند همکاری‌ها همچنان باید تداوم یابد.»
توسعه بندر چابهار، گام بزرگی در تقویت راه‌های ترانزیتی منطقه است
رییس‌جمهور کشورمان در ادامه دیدارها در حاشیه اجلاس شانگهای با محمد اشرف غنی رییس‌جمهور افغانستان دیدار و گفت‌وگو کرد. حسن روحانی در این دیدار اظهار داشت: ایران مصمم به توسعه روابط با همسایگان به ویژه افغانستان و سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های مختلف توسعه‌ای از جمله زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل ترانزیتی است. روحانی با استقبال از تعمیق همکاری‌های دو کشور در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی گفت: ترانزیت و اتصال کشورهای منطقه و از جمله کشورهای آسیای مرکزی به خلیج فارس دارای اهمیت است و موجب توسعه کل منطقه و فراتر از آن خواهد بود و طرح بزرگ بندر چابهار که به اتفاق هند و افغانستان در حال اجراست، گام بزرگی در مسیر تقویت راه‌های ترانزیتی منطقه است. رییس‌جمهور حمایت دو دولت ایران و افغانستان از استمرار و توسعه روابط اقتصادی و کمک به بخش خصوصی دو کشور را ضروری خواند و افزود: راه‌آهن خواف- هرات و پروژه‌های توسعه دیگری در این منطقه پیش رو است که باید با زمینه‌سازی‌های سیاسی و اقتصادی برای پیشبرد آنها تلاش شود.روحانی همچنین به مخالفت گسترده کشورها با اقدام آمریکا در خروج از برجام اشاره کرد و اظهار داشت: اقدام خلاف مقررات آمریکا در خروج از برجام، صرفا خروج از یک توافق ۷ جانبه نیست، بلکه مخالفت و نقض قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد است. وی با استقبال از ابتکارعمل رییس‌جمهور افغانستان برای اعلام آتش‌بس، گفت: امیدواریم با پیشبرد گفت‌و‌گوهای داخلی، شاهد توسعه و ثبات بیش از پیش افغانستان باشیم.
روحانی مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر را ضروری دانست و افزود: باید با همکاری یکدیگر و سایر کشورهای منطقه با تولید و قاچاق مواد مخدر که معضلی برای کل منطقه است، مبارزه کنیم. رییس‌جمهور‌ افغانستان نیز در این دیدار با تاکید بر اینکه «افغانستان تداوم و توسعه همکاری با ایران را در راستای منافع ملی خود می‌داند»، پایان سریع‌تر کار تدوین سند جامع همکاری دو کشور را ضروری خواند و گفت: روابط اقتصادی دو ملت همسایه همچنان باید با شتاب ادامه یابد. ‌محمد اشرف غنی‌ با بیان اینکه با هندوستان در موضوع توسعه بندر چابهار همکاری می‌کنیم، اظهار داشت: توسعه بندر چابهار نه تنها برای ایران، افغانستان و هند بلکه برای توسعه مناسبات چین با آسیای میانه دارای اهمیت است.
ایستادگی جامعه جهانی دربرابر واشنگتن حمایت از حقوق بین المللی است
همچنین حسن روحانی در ادامه دیدارهایش با مقامات و روسای‌جمهور‌ کشورهای مختلف در محل اقامت خود پذیرای‌ الکساندر لوکاشنکو رییس‌جمهور بلاروس بود.
حسن روحانی با بیان اینکه ایران خواهان روابط نزدیکتر با بلاروس است، اظهار داشت: همکاری‌های ایران با اوراسیا به روابط دو کشور بیش از پیش شتاب می‌دهد. وی به اهمیت تقویت راه‌های ترانزیتی در منطقه اشاره کرد و گفت: در موضوع ترانزیت شمال- جنوب ایران بهترین مسیر برای آسیای مرکزی و قفقاز و جنوب شرق اروپا به خلیج فارس و آب‌های جنوب است. رییس‌جمهور در ادامه با اشاره به خروج دولت جدید آمریکا از عمده توافقات بین‌المللی آن کشور از جمله توافق پاریس و برجام‌ گفت: ایستادگی جامعه جهانی در برابر این‌گونه اقدامات یکجانبه واشنگتن، حمایت از قانون و حقوق بین‌المللی است. رییس‌جمهور بلاروس نیز در این دیدار با تاکید بر اینکه کشورش مصمم به توسعه روابط خود با تهران است، گفت: ایران برای ما یک شریک کلیدی در منطقه است و مصمم هستیم در تمامی زمینه‌های سیاسی و اقتصادی روابط خود را با ایران بیش از پیش ارتقا‌ دهیم. الکساندر لوکاشنکو موضع دولت ایران را در موضوع خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام خردمندانه توصیف کرد و گفت: اقدامات یکجانبه و زیرپا گذاشتن تعهدات بین‌المللی، حقوق بین‌الملل را به پرتگاه می‌کشاند و جامعه جهانی باید برای ایجاد توازن جدید در دنیا تلاش کند. وی همچنین خواهان تسریع در پیشبرد طرح‌های مشترک و اجرای توافقات میان دو کشور شد.