قمار اقتصادی برلین روی پکن

گروه بین‌الملل- «جهان‌صنعت»- در حالی که شرکت BASF به عنوان غول اقتصادی آلمان از دهه‌ها قبل روی همکاری با روسیه حساب کرده و حالا با حمله روسیه به اوکراین، این همکاری اقتصادی به پایان خود رسیده است، اکنون به نظر می‌رسد که آلمانی‌ها در حال یک قمار اقتصادی مخاطره‌آمیز دیگر روی چین هستند؛ قماری که دقیقا در کشاکش میان آمریکا و چین قرار گرفته و هر لحظه در حال تشدید شدن است.
بنا بر گزارشی که نشنال‌اینترست منتشر کرده است، در سال ۱۹۹۰ شرکت BASF یک کنسرسیومی در کل آلمان ایجاد کرد که عرضه گاز طبیعی و ارزان‌قیمت روسیه را بر عهده گرفت. این شرکت بزرگ‌ترین مصرف‌کننده تجاری گاز روسیه در اروپاست و در سال ۲۰۲۱ در حدود ۳۷ تراوات ساعت گاز طبیعی وارد‌شده از سمت روسیه را مصرف می‌کرد؛ مصرفی که به گفته کارشناسان تقریبا ۴درصد از کل مصرف گاز طبیعی آلمان را دربر می‌گرفت. در واقع دریافت سوخت از سمت روسیه آنچنان برای این شرکت و اقتصاد آلمان ضروری بود که مدیرعامل آن از گاز روسیه به عنوان پایه رقابت صنعت در آلمان یاد کرده است.
در همین رابطه ماه‌ها بعد از شروع جنگ اوکراین و در حالی که اروپا شیر نفت و گاز روسیه را بست، این شرکت از انرژی و مواد اولیه مورد نیاز خود محروم شد. بنابراین با کاهش تولید مواجه شده و حالا قصد دارد عملیات اجرایی خود را به چین منتقل کند؛ به‌طوری که گفته می‌شود BASF اکنون در حال ساخت یک مجتمع کارخانه‌ای ۱۰ میلیارد یورویی در گوانگدونگ چین است. گفتنی است BASF تنها شرکت آلمانی نیست که با چنین چالشی مواجه است، زیرا توان اقتصادی و صنعتی آلمان به شدت به گاز روسیه وابسته بوده و حالا تحریم‌های روسیه و قیمت بالای انرژی بر بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کوچک آلمانی تاثیر گذاشته است. در این راستا گفته می‌شود در مواجهه با عدم قطعیت انرژی، ۹ درصد از شرکت‌های صنعتی کوچک و متوسط آلمان نیز به فکر انتقال عملیات به خارج از کشور هستند.
گذار وابستگی از روسیه به چین
به گفته کارشناسان پیدا کردن راهکار برای غول صنعتی آلمان نسبتا ساده بوده است. یعنی BASF که دیگر قادر به تکیه بر گاز طبیعی برای نیرو دادن به کارخانه‌های خود و ایجاد پیش‌سازهای شیمیایی مانند آمونیاک و استیلن نبود، مجبور شد مکان جدیدی را برای ادامه فعالیت‌های خود بیابد؛ مکانی که با توجه به وفور انرژی، چین انتخاب شده است.
به دلایل مشابه، برخی از سیاستمداران آلمانی اکنون به دنبال ایجاد روابط اقتصادی جدید با چین هستند. اولاف شولز، صدراعظم آلمان، در ماه نوامبر به منظور «توسعه بیشتر» همکاری‌ها بین دو کشور از چین بازدید کرد. یکی از نتایج چنین سفری، سفارش ۱۴۰ هواپیمای ایرباس از سوی چینی‌ها بود.
با این حال بسیاری از ناظران معتقدند که آلمان با گره زدن اقتصاد خود به چین، اشتباه گذشته را دوباره تکرار می‌کند. در واقع آلمان این کار را در زمانی انجام می‌دهد که تنش‌ها بین پکن و غرب در حال افزایش است. علاوه بر این، آلمان باید در همکاری بی‌سابقه ترانس آتلانتیک و وحدت پان‌دموکراتیک در پی تهاجم به اوکراین، اکنون با افزایش احتمال تهاجم نظامی چین به تایوان نیز مواجه شود. در همین رابطه است که گفته می‌شود، دلیل توقف عرضه گاز روسیه قابل پیش‌بینی بود اما اجتناب‌ناپذیر نبود، زیرا روسیه به عنوان نظامی فردگرا، به هیچ عنوان از اشتباهات ولادیمیر پوتین در امان نبوده است. به همین دلیل وابستگی به گاز و انرژی روسیه از همان ابتدا نیز برای کشورهای اروپایی و به خصوص آلمان اشتباه بود.
در این رابطه از هم اکنون برخی از تحلیلگران هشدار می‌دهند، مهاجرت و سرمایه‌گذاری شرکت‌های آلمانی به سمت چین، خطای محاسباتی از جنس همان اشتباه گذشته است، چرا که چین نیز اکنون مانند روسیه توسط شخص شی‌جین‌پینگ اداره می‌شود. بنابراین هجوم احتمالی چین به سمت تایوان، گزینه‌ای است که می‌تواند دوباره همان مشکل قدیمی آلمان با روسیه را به شکلی دیگر تکرار کند. این موضوع حتی می‌تواند عواقب به مراتب خسارت‌بارتری داشته باشد، زیرا اقتصاد چین با بسیاری از شرکت‌های غربی پیوند خورده است. در این میان هر چند غول‌های صنعتی آلمان مانند فولکس‌واگن (۴۰ درصد از درآمدش از چین تامین می‌شود) و BASF چین را فرصتی مناسب برای خروج از بن بست انرژی و نیز بهره‌وری می‌دانند، اما به گفته اقتصاددانان رفتن شرکت‌های تولیدی آلمان که محرک رشد اشتغال هستند به سمت چین، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی منفی برای آلمانی‌ها به همراه خواهد داشت.
به گفته برخی از ناظران اقتصادی، محاسبات BASF برای دو برابر کردن تولید در چین ممکن است به طرق دیگر برای این کشور نتیجه معکوس داشته باشد. یعنی در حالی که ایالات متحده و اروپا خطوط تامین حیاتی خود را بررسی می‌کنند، مسیریابی مواد شیمیایی صنعتی ضروری از طریق چین جذاب به نظر نمی‌رسد. BASF تنها نیست. بسیاری از کشورهای دیگر ممکن است در وضعیت مشابهی قرار بگیرند. با این حال، کشورهای غربی به طور فزاینده‌ای به این نتیجه می‌رسند که منافع اقتصادی و امنیت ملی مستلزم تغییر موقعیت خطوط تامین حیاتی خود از طریق شرکای دوستانه و دموکراتیک است.
به همین دلیل است که بسیاری از شرکت‌های چندملیتی اخیرا اتحادهای دو و چند جانبه را در غرب گسترش داده‌اند. این موضوع هر چند ممکن است در همه بازارها و برای همه صنایع حیاتی کارایی نداشته باشد، اما اروپا و آمریکا می‌دانند که باید برای کاهش آسیب‌پذیری‌ها به ائتلاف‌های اقتصادی روی بیاورند. به گزارش نشنال اینترست، گسست اتحاد صنعتی میان کشورهای غربی مخاطره‌آمیز است. به همین دلیل است که کارشناسان غربی تاکید دارند BASF ریسک بزرگی کرده؛ زیرا شرط‌بندی روی چین ممکن است فاجعه‌بارتر از شرط‌بندی روی روسیه در بیش از سی سال گذشته باشد.