لاریجانی رقیب فینال نیست

آرزو فرشید- حداکثر ۱۰ روز دیگر تکلیف نامزدهای تایید صلاحیت‌شده روشن می‌شود و رقابت‌های انتخاباتی به صورت جدی کلید خواهد خورد. این درحالی است که برخی تصور می‌کنند رقابت اصلی بین علی لاریجانی و ابراهیم رییسی باشد. بعضا هم لاریجانی را بازنده این بازی می‌دانند. استدلالشان این است که از یک سو اصلاح‌طلبان دست خالی بعد از آنکه نامزدی برای اجماع نداشته باشند، پشت لاریجانی می‌ایستند و از سوی دیگر رییسی با این رویه که در پیش گرفته و خود را بی‌نیاز از حمایت طیف‌های اصولگرایی می‌داند، موجب شکل‌‌گیری دوقطبی با لاریجانی و تضعیف خود می‌شود.
برخی دیگر از تحلیلگران اما نظر دیگری داشته و معتقدند که اولا اصولگرایان تا قبل از مرحله آخر به نفع رییسی کنار می‌کشند، دوما اصلاح‌طلبان لاریجانی را به عنوان سهم خود از این انتخابات نمی‌پذیرند. این طیف لاریجانی را بازنده بازی انتخابات می‌دانند. احمدشیرزاد، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و نماینده پیشین مجلس یکی از این افراد است.
– استقبال زیادی از انتخابات در مرحله ثبت‌نام‌ها شد، مخصوصا اصولگراها با تمام توان آمدند؛ این رویکرد را چطور تحلیل می‌کنید؟
البته از اصلاح‌طلبان و میانه‌رو‌ها هم آمدند. ضمن اینکه اصولگرای مدل ۱۴۰۰ با اصولگرای مدل مثلا ۱۳۸۰ خیلی فرق دارد.
– این استقبال که می‌فرمایید از سوی هم‌جریان‌ها بوده از کجا ناشی می‌شود؟
به هر حال جامعه ما در آستانه یک پوست‌اندازی است. نسلی از رجال سیاسی اول انقلاب به پیری و بازنشستگی رسیده‌اند و به همین خاطر افراد دیگری به خود جرات داده‌اند که وارد صحنه شوند. این مطلب از یک جنبه امیدوارکننده است و نشان می‌دهد که با وجود نظارت استصوابی امید به امکان ایفای نقش موثر هنوز وجود دارد. ضمن اینکه تعدادی از این نامزدها کنار خواهند رفت و فقط خواسته‌اند اینکه تایید صلاحیت می‌شوند یا خیر را آزموده و با فرصت تبلیغاتی که وجود دارد، برای آینده سرمایه‌گذاری کنند.از سوی دیگر این وضعیت حاکی از یک روند نامتعارف در انتخابات است که منحصر به کشور ما است. احزاب سیاسی و نهادهایی که کارشان حضور در انتخابات است، در هر نوع امکان برنامه‌ریزی فلج هستند. در کشورهای مختلف یک نوع رقابت درون‌جریانی انجام و کاندیداها پالایش می‌شوند که ما این امکان را نداریم زیرا هیچ حزبی نمی‌تواند مطمئن باشد که نامزدی برآمده از رقابت درونی او نهایتا از فیلتر شورای نگهبان عبور می‌کند یا خیر.
– رویکرد شورای نگهبان در این دوره را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
یک حدس خیلی ضعیف این است که این بار تحولی رخ داده و تعداد تایید صلاحیت‌شد‌‌گان به حدود ۲۰ یا ۳۰ نفر برسد.
دقت داشته باشید که یک تحلیل جدی در سطح سران کشور این است که این انتخابات باید باشکوه و متفاوت بوده و پیام برای جامعه و جهان داشته باشد. بنابراین ممکن است شاهد تغییراتی باشیم. ناگفته نماند که در این صورت نیز با رایزنی‌های درون‌جریانی تعداد داوطلبان کاهش خواهد یافت. امیدواریم که این اتفاق رخ دهد و این کار را بر عهده الیت‌های سیاسی بگذارند و بپذیرند که جامعه ما امکان این کار را دارد.
– به وضعیت جریان‌های سیاسی و نیروهایشان بپردازیم. فکر می‌کنید اصلاح‌طلبان نهایتا روی کدام گزینه خود اجماع می‌کنند.
افراد مختلفی مطرح هستند اما به نظر من آقای جهانگیری می‌تواند وجه مشترک همه باشد. یک زمانی است که ما احساس می‌کنیم حتما باید گزینه اجماعی یک فرد کاریزما باشد تا همه به خاطر او کنار بروند اما اکنون زمانی است که نمی‌توان بر مبنای کاریزما بودن یک شخصیت تصمیم گرفت. خیلی‌ وقت‌ها فرد کاریزماتیکی نیست و باید به نحوی توافق کرد. امکان توافق بین بخش‌های مختلف روی جهانگیری وجود دارد، اگرچه برخی به خاطر مسائل و مشکلات موجود نگران اقبال جامعه به او هستند.
– اگر این نگرانی‌ها موجب عدم توافق روی جهانگیری باشد، گزینه بعدی کیست.
به نظر من فرقی ندارد. چه آقای شریعتمداری و چه جهانگیری یا پزشکیان. ما باید این را بدانیم که اگر با هر کدام از اینها وارد رقابت شده و ببازیم، یک فاجعه ملی رخ نداده است. اتفاقا باید از اینکه روند انتخابات دموکراتیک و سالم باشد استقبال کنیم حتی اگر برنده نهایی اصولگرایان باشند. زیرا اگر این طور شود، اصولگرایان هم به این نتیجه می‌رسند که بدون رانت سیاسی و اعمال نفود هم می‌توان از مردم رای گرفت.
طبیعتا بین عملکرد آن اصولگرایی که مرهون و مدیون رای مردم است با آن اصولگرایی که با رانت سیاسی بالا آمده باشد، تفاوت وجود دارد.
– اگر آقای جهانگیری ردصلاحیت بشود، احتمال حمایت از لاریجانی چقدر است؟
اکنون اصلا زمان مناسبی برای چنین تصمیمی نیست. دو سناریو وجود دارد. اول اینکه ممکن است جهانگیری ردصلاحیت شود اما چهره‌های اصلاح‌طلب دیگری باقی باشند. در این شرایط ما نباید فکر کنیم که حتما یک رییس جمهور کاریزماتیک باید بیاید. به خصوص که هر کدام از این اصلاح‌طلبان که رییس جمهور شود باید با کل مجموعه کار کند و یک تیم گسترده در اختیار ندارد. فقط جهانگیری است که شاید یک تیم گسترده داشته باشد.
سناریو دوم و بدبینانه این است که همه نامزدهای اصلاح‌طلبان از جمله جهانگیری ردصلاحیت شوند و شورای نگهبان لاریجانی را به عنوان سهم اصلاح‌طلبان قرار دهد. در این شرایط او حتی اگر مورد حمایت برخی اصلاح‌طلبان قرار بگیرد، حمایت کمرنگی خواهد بود و برد رییسی یا هر فرد دیگری در این شرایط یک برد بی‌رمق و بی‌معنا خواهد بود. در واقع چیزی شبیه انتخابات مجلس فعلی بر سر انتخابات ریاست‌جمهوی خواهد آمد. امیدوارم این سناریو محقق نشود، اما اگر هم شد همان موقع باید تصمیم گرفت زیرا در شرایط فعلی کمترین ابراز تمایل نسبت به حمایت از لاریجانی یا محتمل‌ دانستن آن موجب است سبب شود که شورای نگهبان لاریجانی را به عنوان نامزد اصلاح‌طلبان در نظر بگیرد.
– اگر لاریجانی در هیچ شرایطی از حمایت اصلاح‌طلبان برخوردار نشود، در این انتخابات چه سرنوشتی خواهد داشت؟
من شخصا فکر می‌کنم که لاریجانی موقعیتی مثل مرحوم‌ هاشمی رفسنجانی در انتخابات ۸۴ یا بلاتشبیه شبیه خانم کلینتون در انتخابات قبلی آمریکا خواهد داشت. شاید محسن‌هاشمی نیز چنین موقعیتی را داشته باشد. مساله این است که وقتی یک خانواده به عنوان یک خانواده پرنفوذ در جامعه مطرح باشند و عضوی از آن نامزد بشود، کار برای نامزد مقابل او خیلی راحت خواهد بود. باید به این نکته خیلی توجه داشت که اگر کسی به عنوان جناح قدرتمند و همیشه حاکم وارد عرصه شود، رقیب خود را به عنوان نامزد مردمی معرفی کرده و رای می‌گیرد. این بلا به سر آقای‌هاشمی در انتخابات ۸۴ و سر خانم کلینتون در مقابل ترامپ آمد.
– پس لاریجانی را بازنده تلقی می‌کنید؟
ممکن است آقای لاریجانی درصد قابل توجهی رای داشته باشد اما بعید است که رای اصلاح‌طلبان یا حمایت ضمنی آنها از وی در دور نهایی به او کمک کند. من برای او در دور نهایی شانسی نمی‌بینم. ممکن است که در مراحل مقدماتی بالا بیاید اما در دور نهایی این مشکل را دارد. مگر اینکه یک تغییر گفتمانی عمیقی را دنبال کند. مثل کاری که روحانی در انتخابات سال ۹۲ کرد. ضمن اینکه لاریجانی بیان خوبی دارد و در مناظرات حتما دست بالا را نسبت به همه خواهد داشت.
– برخی از شکل‌گیری دوقطبی رییسی- لاریجانی می‌گویند.
بعید می‌دانم. اگر هم احتمالا کار به اینجا برسد که لاریجانی رقیب بازی فینال باشد، همه به نفع رییسی کنار می‌روند. خیلی‌ها در همین روزهای اول کنار می‌روند اما برخی مثل آقای زاکانی که از مناظره‌کننده‌های قوی جریان اصولگرا هستند، می‌مانند و در روزهای آخر به نفع او کنار می‌روند.بر این اساس بعید می‌دانم که در روزهای آخر صحنه انتخابات خیلی شلوغ باشد. با این حال باید ببینیم که در این مرحله نظر شورای نگهبان چه خواهد بود.
– آقای رییسی اما در روز ثبت نام از در تبختر درآمده و گفت که گزینه اصولگرایان نیست یا اینکه حضور او نافی حضور سایرین نیست. این رویکرد به نظر شما وضعیت را پیچیده نکرده و به نفع لاریجانی تغییر نمی‌دهد؟
به نظرم این حرف‌ها را از موضع قدرت گفته نه اینکه قصدش تعارف با دیگران و اینکه شما هم بفرمایید، نبوده است. اما این رویه که خودش را بی‌نیاز از حمایت اصولگرایان بداند یک اشتباه محض است. در همین دوره انتخابات برای اینکه ستادهای انتخاباتی فعال شود، هر کاندیدایی نیاز به تشکیلات دارد و رییسی هم نمی‌تواند فقط روی صداوسیما حساب کند. باید کسانی از بطن جامعه از او حمایت کنند و بعد از انتخابات هم باید با مجموعه‌های سیاسی کار کند. البته این نگاه قلبا هم در مجموعه اصولگراها حاکم بوده است که افرادی از بطن جریان سیاسی بالا آمده و احترامی برای این جریان قائل نباشند؛ نمونه آن هم آقای احمدی‌نژاد است.
در مجموع ممکن است که ادامه این رویکرد موجب تکرار این اتفاق شود و این اشتباه محض رییسی است.