لاله‌زار جان ‌می‌گیرد؟

لاله‌زار، خیابان خاطره‌های تهران است. پاتوق روشنفکرها و فرنگ‌رفته‌های سال‌های دور و مرکز همنشینی اهل فرهنگ. کافه‌ها و سالن‌های تئاتر و سینماش روزی محل قرار هنرمندان بود و امروز خبری از یادهای گذشته نیست. مسوولان شهرداری و شورای شهر تهران در ادوار گذشته هر بار قول دادند این خیابان تاریخ‌ساز سر و سامان پیدا کند و دوباره به روزهای خوش گذشته بازگردد اما هر بار وعده‌ها فراموش شد.
حالا این‌بار محمد‌علی نجفی، شهردار تهران در مراسم اختتامیه تئاتر شهر گفته است: «حدود ۱۰ سال پیش استاد عزت‌الله انتظامی درخواست کردند تئاتر نصر دوباره به هنرمندان تئاتر برگردد و به عنوان موزه تئاتر تجهیز و آماده شود چرا‌که همه ما می‌توانیم رد پای تاریخ فرهنگی کشور را به نوعی در تئاتر نصر ببینیم؛ جایی که بسیاری از بزرگان هنر نمایش روی صحنه رفتند و در آنجا با هنر خودشان مردم را مسحور کردند. شهرداری تهران و بعضی نهادها و ارگان‌های دیگر از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از همان دوره تا امروز برای تحقق این خواسته تلاش کردند؛ در نتیجه عرض می‌کنم که بالاخره دیروز قرارداد واگذاری و خرید تئاتر نصر توسط شهرداری تهران به امضا رسید.»
حسرتی ۱۵ ساله
با تعطیلی کامل «تئاتر نصر» از حدود سال ۸۱، مسوولان و هنرمندان تئاتر تنها کسانی بودند که دغدغه حفاظت از این بنای تاریخی که از قضا در فهرست آثار ملی کشور نیز به ثبت رسیده را داشتند، در طول سال‌های نخست از زبان مسوولان اداره هنرهای نمایشی این درخواست شنیده می‌شد؛ «ساختمان تئاتر «نصر» که بخش مهمی از تاریخ تئاتر لاله‌زار را در خود جای داده است به موزه تئاتر تبدیل شود.» اما همچنان با بی‌توجهی مواجه بود.
نخستین تلنگر را بعد از سال‌ها بی‌توجهی، سرقتِ بخشی از صندلی‌ها و سقف کاذب «تئاتر نصر» به مسوولان هنری و شهری و به خصوص مالکان این بنای تاریخی وارد کرد؛ ۱۴ مرداد ۸۶ خبر سرقت ۱۳ ردیف- حدود ۱۸۰ صندلی از صندلی‌های این تئاتر- به همراه بخشی از سقف کاذب آن به مساحت حدود ۱۰۰ متر منتشر شد. در میان شلوغی آن سرقت، همچنان هنرمندان از نجات این بنای قدیمی که نخستین «تماشاخانه علمی ایران» محسوب می‌شد ناامید نبودند، آنها یک ماه بعد از این سرقت یعنی شهریور ۸۶ در این تئاتر قدیمی گردهم آمدند و مراسم افتتاحیه نمادینی برای سیزدهمین جشنواره تئاتر آیینی سنتی برگزار کردند و حتی تفاهمنامه‌‌ای بین مرکز هنرهای نمایشی و جهاد دانشگاهی برای تغییر کاربری از سالن نمایش به موزه امضا شد، تا اواسط بهمن همان سال و همزمان با برگزاری بیست‌و‌ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بود که معاون هنری، مدیر مرکز هنرهای نمایشی و جمعی از هنرمندان از گشایش فاز نخست بازسازی این تئاتر دیدن کردند.
در آن زمان علاقه‌مندان و هنرمندان تئاتر امیدوار بودند همان‌طور که بحث تغییر کاربری این تماشاخانه مطرح شده، طبقات سوم و چهارم آن در فاز سوم و چهارم بازسازی و به موزه ملی «تئاترایران» تبدیل شود. اوایل سال بعد یعنی اردیبهشت ۸۷ کار مرمت و بازسازی این بنای قدیمی آغاز شد تا تئاتر«نصر» برای قرار گرفتن یادگارها و خاطرات تئاتری‌ها بشود، در آن زمان انجام فاز نخست بازسازی‌ این ساختمان در دستور کار بود و حتی کیومرث مرادی مدیر وقت بازسازی تئاتر نصر اظهار می‌کرد؛ «امیدوار است تا فاز نخست تا آخر خرداد ماه -۱۳۸۷- به پایان برسد و پس از آن فاز دوم تعمیرات شامل بازسازی سالن اصلی و تقویت سازه‌های زیر سقف آن از تابستان آغاز شود.»
با وجود ادامه‌دار بودن پیگیری‌ها برای این تغییر کاربری یک ماه بعد از اعلام خبرهای خوش برای مرمت بنای تئاتر، اواخر خرداد ۸۷ خبر رسید «اجرای این پروژه متوقف شده است» حسین پارسایی، یکی از مدیران سابق اداره کل هنرهای نمایشی در آن زمان اعلام کرد: «به دلیل نرسیدن بودجه، کار بازسازی تئاتر نصر براساس برنامه پیش‌بینی شده به مرحله اجرایی نرسیده است. کار بازسازی به مرحله حساسی رسیده اما تاکنون نتوانسته‌ام تامین اعتبار کنم.» اما چند روز یعنی بعد چهارم تیر، محمد‌حسین ایمانی‌خوشخو، معاون هنری سابق وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد؛ «بازسازی و تغییر کاربری «تئاتر نصر» به عنوان موزه ملی تئاتر ایران همزمان با دهه فجر به پایان می‌رسد.»
تا ۲۳ دی ۸۷ که مرکز هنرهای نمایشی در ستون شفاف محض اطلاع سایت رسمی این مرکز، درباره تئاتر «نصر» نوشت؛ «نظر به مکاتبه مدیر امور مجامع و سهام مجتمع اقتصادی کمیته امام(ره) (مالک تئاتر نصر) با معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ادامه روند بازسازی تئاتر نصر متوقف و منوط به تفاهمنامه جدید با مجتمع مذکور است.»
هر چند هفتم اردیبهشت ۸۸ مجید سرسنگی، قائم مقام وقت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در نشست خبری خود با خبرنگاران اعلام کرد، «در حاشیه فستیوال نمایشنامه‌خوانی مولوی مذاکراتی با مدیر اداره کل هنرهای نمایشی و معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی داشتیم که در آنجا درخواست شد تا سازمان در این حوزه حمایت کند و ما هم آمادگی خود را برای حمایت از تئاتر نصر اعلام کردیم‌ اما امیدواریم این شانس را پیدا کنیم تا کمیته امام (ره) نیز همکاری مناسبی در جهت واگذاری این مجموعه با ما داشته باشد.»
اما همان «ستون شفاف» تیر خلاص برای ادامه بی‌توجهی‌ها به «تئاتر نصر» بود و آرزویی که می‌توانست ایجاد موزه ملی «تئاتر ایران» را به واقعیت نزدیک کند. حرف و حدیث‌های بعدی برای این ساختمان تاریخی از حدود چهار سال بعد آغاز شد، جمعه ۹ اسفند ۱۳۹۲، احمد مسجد‌جامعی، رییس وقت شورای شهر تهران، تهرانگردی‌اش را به خیابان لاله‌زار اختصاص داد و هفت ساعت از بناهای قدیمی و تاریخی قرار گرفته در این خیابان از جمله تئاتر نصر دیدن کرد. او در آن زمان با ابراز نارضایتی از وضعیت ساختمان تئاتر نصر در لاله‌زار تاکید کرد: باید هرچه سریعتر اقدامات لازم برای ساماندهی این فضا انجام شود. در آن بازدید در کنار هر بنا، حرف‌هایی زده شد و طرح‌هایی مطرح و نهادهایی نیز برای اجرای آنها قول و قرارهایی گذاشتند اما هیچ قولی به‌طور صددرصد از کسی گرفته نشد و خودکاری روی کاغذ حرکت نکرد تا طرحی رسمی و اجرایی شود. برخی از همین حرف‌ها با لبخند تلخ مسجدجامعی همراه شد، به خصوص هنگام حضور در تئاتر «نصر» که هر بخش آن، غم بازیگرانی را یادآوری می‌کرد که پیش از نابودی بخش‌های مختلف این تماشاخانه، در آن روزهای خوبی را گذرانده‌اند.
در آن زمان یکی از صحبت‌های مسجدجامعی بر نیاز لاله‌زار به داشتن یک طرح جامع تاکید شد، هر چند او نیز روند مشخصی را برای داشتن چنین طرحی نداشت اما متولی بناهای تاریخی در کشور را مقصر اصلی صادر شدن مجوز ساخت پاساژ در خیابان تاریخی لاله‌زار دانست. او در آن زمان و در بازدید از ساختمان تئاتر «نصر» اظهار کرد: «این بنا که مالکیت آن در اختیار کمیته امام خمینی است پس از مدتی در اختیار مرکز هنرهای نمایشی قرار گرفت تا دست‌اندرکاران بتوانند با ساماندهی فضا به انجام کارهای نمایشی در این مرکز تئاتر اقدام کنند. مدتی بعد جهاد دانشگاهی نیز خود را شریک بازسازی این مکان و انجام اقدامات هنری کرد اما متاسفانه به دلایل نامعلوم و پس از مدتی این پروژه متوقف شد و وضعیت ساختمان تئاتر نصر به حالت کنونی درآمده است.
نخست باید همه موارد در این محدوده جمع و جور شود و یک شکل حقوقی بگیرد تا بتوان کار شروع ایجاد موزه تئاتر را در این ساختمان کلید زد. حتی می‌توان ساختمان تئاتر پارس را برای ایجاد موزه تئاتر به ساختمان تئاتر نصر متصل کرد.» یکی از کارمندان مرکز هنرهای نمایشی در این بازدید خطاب به مسجد‌جامعی اظهار کرد: تا‌کنون ۳۳ نامه برای پیگیری هرچه سریع‌تر به مسوولانی که موظف به رسیدگی در این مرکز هستند ارسال کرده‌ایم اما متاسفانه هنوز هیچ جوابی نگرفته‌ایم.
آن حرف‌ها نیز در همان سالن تئاتر جا ماندند، تا ۱۲ مهر سال ۹۵ و برنامه تجلیل از حافظان میراث فرهنگی تهران برگزار شد و برخی حافظان خانه‌های تاریخی تهران تجلیل شدند و ۹ بنای پایتخت هم تذکر گرفتند، از جمله «تئاتر نصر» به دلیل وضعیت نامناسب‌اش از میراث فرهنگی و شورای شهر تهران یعنی دو عامل بی‌توجهی به این بنای تاریخی تذکر گرفت، تذکری که نخست باید به خود می‌دادند تا این بنا! و این بی‌توجهی و سکوت درباره وضعیت ساختمان «تئاتر نصر» ادامه داشت تا عصر پنج‌شنبه ۷ دی‌‌ماه ۹۶ که خبر رسید، «تئاتر نصر» شنبه تحویل شهرداری می‌شود.