لزوم ارتقای تاب‌آوری ساختمان‌های مهم پایتخت

گروه مسکن- افزایش جمعیت و تمرکز تعداد زیادی از مردم در کلانشهرها، سبب رشد روزافزون ساخت‌وسازهای بلندمرتبه شده است. این سازه‌ها به دلیل تراکم جمعیت و اهمیت کاربری، ازجمله مراکز درمانی، اداری، تجاری و مسکونی، در معرض خطرات متعددی مانند بلایای طبیعی (زلزله، سیل و طوفان) و حوادث غیرمترقبه (آتش‌سوزی و انفجار) قرار دارند، از این رو ارزیابی ایمنی و تاب‌آوری این سازه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. سازه‌های بلندمرتبه در صورت عدم ایمنی کافی می‌توانند در زمان وقوع حوادث، جان انسان‌های زیادی را به خطر بیندازند. ارزیابی ایمنی به شناسایی نقاط ضعف و نقص سازه کمک می‌کند تا با انجام اقدامات لازم، از بروز فاجعه‌های انسانی جلوگیری شود. حوادثی که در سازه‌های بلندمرتبه رخ می‌دهد، علاوه بر تلفات جانی می‌تواند خسارات مالی هنگفتی نیز به بار آورد. ارزیابی ایمنی و تاب‌آوری به ‌پیشگیری از بروز این خسارات و به حداقل رساندن آنها کمک می‌کند. ارزیابی و ارتقای ایمنی سازه‌های بلندمرتبه، اعتماد عمومی به کیفیت ساخت‌وسازها را افزایش می‌دهد و در نهایت به رونق بازار مسکن و سایر فعالیت‌های اقتصادی در کلانشهرها کمک می‌کند.
اصول ارزیابی ایمنی شامل مراحل مختلفی می‌شود. در مرحله بررسی طراحی و ساخت، نقشه‌ها و مشخصات فنی سازه مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از انطباق آنها با مقررات ملی ساختمان و استانداردهای بین‌المللی اطمینان حاصل شود.
گام بعدی بازرسی میدانی است. در این مرحله، کارشناسان با حضور در محل سازه به بررسی وضعیت ظاهری و عملکردی آن می‌پردازند.
برای بررسی دقیق‌تر وضعیت سازه، از آزمایش‌های غیر‌مخرب مانند تست‌های التراسونیک و رادار نفوذی استفاده می‌شود. با استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی، رفتار سازه در برابر بارهای مختلف (مانند بارهای زنده، بارهای مرده، بارهای باد و زلزله) شبیه‌سازی و تحلیل می‌شود.
باید توجه داشت راهکارهای مختلفی برای ارتقای تاب‌آوری سازه‌ها وجود دارد. با استفاده از روش‌های مختلف مقاوم‌سازی مانند اضافه کردن تیر و ستون، دیوار برشی و بادبند می‌توان مقاومت سازه را در برابر حوادث افزایش داد، همچنین نصب تجهیزات و سامانه‌های ایمنی مانند سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، سیستم‌های هشدار زلزله و پله‌های اضطراری می‌تواند در زمان وقوع حوادث به نجات جان انسان‌ها کمک کند.
نکته حائزاهمیت در این خصوص آن است که آموزش ساکنان و کارکنان شاغل در سازه‌های بلندمرتبه درخصوص نحوه مقابله با حوادث نیز می‌تواند نقش مهمی در کاهش تلفات و خسارات داشته باشد.
به طور کلی می‌توان گفت ارزیابی ایمنی و تاب‌آوری سازه‌های بلندمرتبه حساس و مهم در کلانشهرها، یک ضرورت انکارناپذیر است. با انجام این کار می‌توان از بروز فاجعه‌های انسانی و خسارات مالی هنگفت جلوگیری کرد و به ارتقای کیفیت زندگی در کلانشهرها کمک کرد.
در همین راستا رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی از تشکیل ۲۲ اکیپ برای ارزیابی ایمنی سازه‌های بلندمرتبه حساس و مهم در کلانشهر تهران خبر داد و گفت: این بررسی‌ها با اولویت کلانشهرهای کشور در دستور کار این مرکز قرار دارد.
محمد‌مهدی حیدری گفت: درخصوص ارتقای تاب‌آوری سازه‌ها و ساختمان‌ها ما هم از نظر تدوین قوانین و مقررات و هم از نظر تحقیقاتی و عملیاتی برنامه‌هایی را از گذشته در دستور کار داشتیم. در زمینه تدوین ضوابط و مقررات مهم‌ترین سندی که در زمینه تاب‌آوری سازه‌ها داریم، آیین‌نامه ۲۸۰۰ است که ویرایش ۵ این آیین‌نامه را از سال ۹۸ آغاز کردیم و تا دو ماه آینده نهایی می‌شود.
او با بیان اینکه ویرایش پنجم آیین‌نامه ۲۸۰۰ تا دو ماه دیگر از سوی وزارت راه‌و‌شهرسازی به جامعه مهندسی کشور ابلاغ خواهد شد، اظهار کرد: این ویرایش با توجه به بازخوردهایی بود که از ویرایش چهارم تاکنون برای ما ارسال می‌شد، چراکه دغدغه‌هایی مطرح شد، از این رو ویرایش پنجم را در دستور کار قرار دادیم.
حیدری اضافه کرد: علاوه بر آن در حوزه تاب‌آوری و ارتقای پایداری سازه‌ها نیز تدوین شده که از آن جمله می‌توان به مبحث ۳ مقررات ملی ساختمان در حوزه‌هایی چون حریق اشاره کرد.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد: در حوزه عملیات نیز جزء ۵ بند «ض» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران را در حوزه ارزیابی ایمنی سازه‌های بلند‌مرتبه، حساس و مهم با اولویت کلانشهرها در دستور کار داریم. اجرای این بند قانونی در تهران از یک سال گذشته آغاز شده است.
او با بیان اینکه این پروژه با مشارکت و همکاری شهرداری تهران و سازمان مدیریت بحران شهر تهران اجرایی شده است، اظهار کرد: برای این منظور در تهران ۲۲ اکیپ تشکیل شده است و به آنها طی دوره آموزشی، دستورالعمل‌های ارزیابی سازه‌ها را ارائه کردیم و این تیم در حال اجرای این طرح است و نتایج این ارزیابی‌ها در این مرکز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
حیدری تاکید کرد: در این پروژه تاکنون حدود ۱۲۰۰ سازه مورد ارزیابی قرار گرفته است. این سازه‌ها در ۴ دسته تقسیم‌بندی شده‌اند و بر این اساس دسته‌ای از سازه‌ها در گروه A هستند که هیچ مشکلی ندارند. دسته دیگر در گروه B قرار گرفته‌اند که در ساختار شهرداری، یکسری نقص مدارک فنی دارند، ولی پایداری سازه هیچ مشکلی ندارد.
او گروه دیگر سازه‌ها را ساختمان‌های دستهC دانست که نیاز به مشاوران مقاوم‌ساز دارند تا مشاوره‌های دقیق‌تری دریافت کنند و طرح مقاوم‌سازی برای آنها پیاده‌سازی شود.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه دسته دیگر سازه‌ها در گروه E قرار گرفته‌اند، افزود: این دسته از سازه‌ها دیگر ارزش مقاوم‌سازی ندارند و باید تخریب شوند. ما این ۴ دسته سازه را شناسایی و گزارش آن را به شهرداری تهران ارسال کردیم تا آنها از طریق مبادی قانونی، درخصوص ساختمان‌هایی که نیاز به بازسازی دارند، اقدام کنند.
او با بیان اینکه این مطالعات به طور پیوسته در حال اجرا است، گفت: سازه‌های مورد مطالعه در این مطالعات از ۳ طبقه به بالا بوده است.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در خصوص آتش‌سوزی نما به ایسنا گفت: از سال ۹۸ که مبحث ۳ مقررات ملی ساختمانی الزامی و ابلاغ شد، در زمینه نمای کامپوزیت بحث شد که نماهای کامپوزیتی که کندسوز نیستند و قابل اشتعال هستند، باید استفاده از آنها در سازه‌ها ممنوع شود و این ضوابط باید در حوزه اجرا رعایت شود.
او تاکید کرد: کشور از نظر دانش علمی مهندسی عمران و قوانین و ضوابط کمبودی ندارد و برخی از آنها مربوط به حوزه اجرا و نظارت هستند که باید رعایت شود.
حیدری یادآور شد: نمایی که در ساختمان بیمارستان گاندی استفاده شده بود، منطبق با قوانین مهندسی نبوده است. حتی اگر این بیمارستان قبل از مبحث ۳ مقررات ملی ساخته شده باشد، لازم بود سیستم‌های اطفای حریق در نما نصب می‌شد تا از اتفاقات ناگوار بعدی جلوگیری می‌شد.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد: لازم است نماهای موجود با نماهای جدید کندسوز جایگزین شوند که منطبق با مبحث ۳ باشد که شاید در وهله اول هزینه‌هایی را در پی دارد.
او افزود: مشاهده کردیم که شهرداری تهران در این زمینه مشوق‌هایی را برای بازسازی نماها در نظر گرفته بود و برای گام دوم نیاز است که نماها و سیستم‌های اطفای حریق
کنترل شوند.