لزوم اصلاح نگاه وجهی به دارو

دکتر علی‌اکبر برندگی در زمره معدود داروسازان پیشکسوتی است که تمامی بخش‌های مرتبط با مدیریت صنایع دارویی را تجربه کرده است. وی سال‌ها‌ معاونت غذا و دارو دانشگاه اصفهان، چند سالی مدیرکلی داروی وزارت بهداشت، نایب رییسی سندیکای تولیدکنندگان داروهای انسانی و مدیرعاملی شرکت‌ها و گروه‌های بزرگ دارویی را در کارنامه خود دارد. از این رو می‌توان گفت که نگاه وی به صورت عملیاتی بر میز مدیریت صنایع دارویی، نگاهی همه‌جانبه‌گراست.
براساس همین تجربیات، وی در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» به موضوع مهمی اشاره کرد که شاید تاکنون کمتر مورد توجه بوده است.
وی از لزوم اصلاح نگاه چند‌وجهی بر دارو سخن گفت.
آنچه در پی می‌آید حاصل همین گفت و شنود اختصاصی است.
نگاه راهبردی‌
دکتر برندگی ابتدا با بیان تجربیات جنگ‌های مختلف جهانی و منطقه‌ای می‌گوید: اینکه دارو یک کالای راهبردی و استراتژیک است، نکته‌ غیرقابل انکاری است.
وی ادامه می‌دهد: از قرن‌ها قبل و در بسیاری از جنگ‌ها، بیماری‌ها بیش از ادوات جنگی، تلفات بر جای گذا‌شته‌اند.دکتر برندگی افزود: به همین دلیل است که با ایجاد انقلاب صنعتی و صنعتی شدن تولیدات دارویی، داروها در جنگ‌ها، به اندازه سربازان و مهمات مهم شدند.
وی به جنگ جهانی دوم اشاره کرده و می‌گوید: تجربه کشور چین در جنگ با ژاپن یا نبرد معروف بین آلمان و بریتانیا در صحرای ‌العلمین، نشان داد که چقدر داروها در جنگ‌ها اثربخش و مهم هستند.وی افزود: در سال‌های اخیر‌ نیز بر اساس صریح اعترافات مقامات (خصوصا قضایی ادوار قبل) آمریکا، طی حملات آمریکا به عراق و افغانستان، کمبود دارو، کشته‌های به مراتب بیشتری از خود بر جای گذاشت. دکتر برندگی ادامه داد: به عنوان نمونه در جنگ دوم آمریکا و عراق، «رمزی کلارک» دادستان وقت آمریکا در کتاب معروف خود‌ اعتراف می‌کند که کمبود دارو، به خصوص آنتی‌بیوتیک‌ها، موجب کشته شدن صدها هزار انسان بی‌گناه عراقی شد. وی نتیجه می‌گیرد: پس اینکه گفته می‌شود‌ دارو یک کالای حیاتی، راهبردی و استراتژیک‌ (حتی در دفاع غیرعامل) است، کاملا نکته د‌رستی است که ریشه در حقایق به وقوع پیوسته تاریخی دارد.
نگاه حاکمیتی
مدیرعامل گروه دارویی برکت که دومین هلدینگ بزرگ دارویی ایران (به جهت سهم از بازار داروی کشور) محسوب می‌شود، سپس به موضوع وظایف حاکمیتی در قبال دارو اشاره کرده و می‌گوید: دولت‌ها به معنای کل حاکمیت‌ها، وظیفه تامین نیازهای حیاتی شهروندان خود را برعهده دارند.
وی در تبیین کلام خود ادامه می‌دهد: مواردی چون غذا، آب، انرژی، آموزش، مسکن، بهداشت و درمان و امنیت همگی وظایف حاکمیتی است و در تمام دنیا‌ دولت‌ها جهت ایفای این وظایف برنامه‌های ویژه‌ای در تامین بهداشت و درمان مردم خود‌ به خصوص برای امنیت دارویی دارند‌ چرا که دارو در واقع حلقه‌‌ آخر درمان محسوب می‌شود.
وی تاکید می‌کند: بنابراین نگاه حاکمیتی به تامین دارو نیز‌ نگاه درستی است.
قوانین برآمده از نگاه تامینی
دکتر برندگی در ادامه با اشاره به لزوم تداوم و جریان داشتن تامین دارو برای مردم و دسترسی آسان و ممکن تمامی شهروندان به داروی مورد نیاز خـود می‌گوید: چنانچه به سیاست‌ها و مقررات توجه کنیم در‌می‌یابیم که تامین دارو بر هر موضوع دیگری در تدوین آنها تقدم داشته است.
وی در همین حال ادامه می‌دهد: البته این مساله حاصل وظیفه‌گرایی و مسوولیت‌پذیری بوده است.این مدیر صنایع دارویی می‌افزاید: با این وجود حاصل این نگاه شکل‌دهی به ساختار اقتصادی دارو نیز بوده است و موضوع دقیقا همین جا‌ست. وی می‌افزاید: همچنین براساس همین رویکرد تامین دارو، شاهد صدور مجوزهای موازی برای محصولات مشابه و قیمت‌های کنترل شده یکسان برای این داروها بوده و هستیم.
نگاه رقابت در فضای غیررقابتی
دکتر برندگی که خود چند سالی عهده‌دار مدیریت بخش دارویی وزارت بهداشت بوده است، در ادامه می‌گوید: وجود ظرفیت‌های موازی و قیمت‌های یکسان و حواشی سودی تاحد ممکن حداقلی (که با همان نگاه‌های راهبردی و سهولت و استمرار تامین دارو لاجرم باید در کمترین حد ممکن هم باشد)، موجب شده است که رقابت‌های دارویی از عرصه‌‌‌ کیفیت به حوزه‌‌ کمیت سوق یابد.
وی ادامه داد: همین مساله یعنی محدودیت فضای رقابت کیفیتی، همچنین باعث شده رقابت مالکیتی نیز شکل گیرد!
وی در تشریح رقابت مالکیتی می‌گوید: در شرایطی که در تمام دنیا، حتی کشورهای سرمایه‌داری غربی، بخش‌های غیرخصوصی (در قالب بخش‌های تعاونی و عام‌المنفعه)، دارای صنایع دارویی هستند، ما شاهدیم که بسیاری از مشکلات صنایع دارویی را به حضور بخش‌‌های غیردولتی مرتبط می‌کنند، حال آنکه این بخش‌ها تحت همان نظارت‌ها و قوانینی فعال هستند که صنایع خصوصی داروسازی قرار دارند و مالکیت نمی‌تواند در وضعیت هیچ‌کدام آنها نقشی داشته باشد.
حقیقت بنگاه‌داری در بخش خصوصی و غیرخصوصی
دکتر برندگی سپس با جمع‌بندی نگاه‌های موجود می‌گوید: در بین تمام این نگاه‌ها آن نگاهی که به مرور کم‌سوتر شده است، نگاه لزوم بنگاه‌داری و صنعتی بودن داروسازی‌هاست.
وی ادامه می‌دهد: چه شرکت‌های غیرخصوصی و چه بخش خصوصی، همگی در یک فضا، تابع یک نوع نظارت‌ها و قوانین هستند، با این تفاوت که واقعا دست و پای مدیران بخش‌های غیرخصوصی به مراتب به نسبت همکاران‌شان در بخش خصوصی‌ بسته‌تر است.
عدم وجود نگاه اقتصادی
دکتر برندگی تاکید می‌کند: فارغ از موضوع خصوصی و غیرخصوصی بودن (که فقط در بحث مالکیتی مطرح است و هیچ تفاوتی را در حقیقت الزامات بنگاه‌داری ایجاد نمی‌کند)، آنچه بر کلیت صنایع دارویی حاکم است، عدم وجود نگاه اقتصادی در سطح کلان به بنگاه‌داری داروسازی است.
وی به عنوان فردی دارای تجربه کلان دولتی در بخش دارو، ادامه می‌دهد: به دلیل نگاه‌های غیراقتصادی، اینک فضایی وجود دارد که گویی صنایع دارویی قبل از سودآوری، مکلف به تامین داروها با حداقل قیمت و حداکثر کیفیت هستند!
وی افزود: من به مانند قاطبه مدیران صنعت دارو قبول داریم که صنایع دارویی مسوولیت‌های اجتماعی ملی دارند، می‌دانیم که این بر پایه واقعیت‌های علمی بعد راهبردی و لزوم تامین دارو ایجاب می‌کند که صنایع دارویی بیش از سایر صنایع مسوولیت‌پذیر باشند، اما نباید فراموش نمود که صنایع دارویی قبل از هر چیز دیگری، بنگاه تولیدی هستند و باید بر مبنای قواعد بنگاه‌داری هم‌ اداره شوند.
دکتر برندگی در همین حال تصریح کرد: با وجود این واقعیت محض‌ اما در کنار تمامی نگاه‌های که از وجوه مهم به دارو می‌شود، کمتر از بعد بنگاه‌داری و اقتصاد صنعتی به آن نگریسته شده است.
چالش‌های مدیران از تنوع نگاه‌ها
دکتر برندگی ادامه داد: تعمیم‌دهی نگاه‌های غیراقتصادی به اقتصاد صنعت دارو، موجب شده است که مدیران صنایع دارویی، اینک برای حفظ بنگاه‌های خود مجبور باشند که در جبهه‌های مختلفی با چالش مختلف دست به گریبان باشند.وی ادامه داد: در این میان مدیران بخش‌های غیرخصوصی به توان دو، باید با این مشکلات رو در رو شوند.
او با بیان یک مثال‌ افزود: اگر در یک بنگاه خصوصی، مدیران برای خروج محصولی از دامنه‌‌ زیان به حاشیه سود، برخی پارامترهای تولید را به سرعت مدیریت می‌کنند، (به عنوان نمونه منابع خرید ارزان‌تری را سریعا جایگزین منابع قبلی می‌کنند)، مدیران بخش‌های غیرخصوصی به علت نظام سیستمی که در آن قرار دارند، باید برای هر اقدام خود از مراجع بالادستی نزدیک‌تر یا دورتر به پست مدیریتی خود، مجوز بگیرند یا مراحلی را به صورت اداری طی کنند.
وی تاکید کرد: یکی از الزامات عبور از چالش، سرعت عمل است که همین بوروکراسی موجود در بخش غیرخصوصی‌ باعث از میان رفتن این الزام می‌شود.
نابرابری رقابت
دکتر برندگی ادامه داد: ضمن اینکه گروه غیرخصوصی اخلاق‌مندی مثل برکت، بیش از سایرین باید کدهای اخلاقی و ماموریت‌های سازمانی را رعایت کند و انتظارات بسیار بالاتری را برآورده کند.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه دائما به ما تاکید می‌شود که نباید در رقابت با بخش‌خصوصی قرار گیریم و هر جا احساس کردیم بخش خصوصی می‌تواند کاری را به سرانجام برساند، اجازه دهیم که همکاران بخش خصوصی آن کار را به انجام رسانده و خود را رقیب آنان قرار ندهیم.
وی در همین حال تصریح می‌کند: برای هر سال شرکت‌های غیرخصوصی و حتی شرکت‌های سهامی عام (حتی با سهامداران عمدتا خصوصی)، اهداف سختگیرانه‌ای به خصوص در ابعاد مالی فروش و سود تعریف می‌شود و با وجود تمام این چالش‌ها، مدیران موظف به تحقق این اهداف در دستگاه‌های بالادستی یا مجامع هستند.
نتیجه:
دکتر برندگی در پایان با اشاره به هفته دفاع مقدس تاکید دارد: توسعه بسیار درخشان صنایع دارویی کشور (چه در بُعد کمی و چه در ابعاد دانشی و کیفی)، امانت نسل‌های بعد از انقلاب اسلامی این عرصه است و باید براساس بنگاه‌داری اقتصادی و قبول و رعایت مسوولیت‌ها، صیانت شود.
وی در پایان تصریح کرد: لذا باید چشم‌ها را شست، نگاه را اصلاح کرد و با یک رویکرد تامین‌کننده تمامی جوانب به صنایع دارویی نگریست، باید درک کرد که یک کارخانه داروسازی یک بنگاه است که با سود مشروع پابرجا می‌ماند و توسعه می‌یابد، ضمن آنکه باید به اهمیت راهبردی و تامین مستمر این کالای حیاتی هم توجه داشت.