7 - 03 - 2018
لزوم نگهداشت توان تولید در صنعت نفت
شاهین زیدآباد*-نفت‌خام در دهه‌هایی که از اکتشاف و بهره‌برداری از آن می‌گذرد نه تنها به عنوان منبع درآمد ارزی کشور به شمار می‌رفته بلکه از حیث تقویت جایگاه ایران در نقش‌آفرینی در عرصه تعاملات بین‌المللی نیز حائز اهمیت بوده است. لذا هر استراتژی، سیاست و اقدامی که به تقویت این صنعت منتهی شود در نهایت قدرت اقتصادی، سیاسی و منطقه‌ای کشور را ارتقا خواهد داد.
اصولا کشورهای نفتخیز براساس توان تولید و تجارت خود از اوزان متفاوتی در تاثیرگذاری بر بازار جهانی و منطقه‌ای انرژی برخوردار هستند. لازمه این کار علاوه بر دسترسی به منابع طبیعی و خدادادی نفت‌خام، انجام سرمایه‌گذاری کافی و مداوم در ایجاد ظرفیت تولید و همچنین نگهداشت توان تولید مزبور است.
ظرفیت تولید نفت‌خام ایران در حال حاضر حدود چهار میلیون بشکه در روز است که با توجه به ذخایر نفت‌خام کشور و همچنین سوابق گذشته، امکان افزایش آن تا بیش از شش میلیون بشکه در روز وجود دارد.
در همین راستا در برنامه ششم توسعه صنعت نفت افزایش ظرفیت تولید نفت‌خام و میعانات گازی کشور تا سطح ۷/۵ میلیون بشکه در روزپیش‌بینی شده است. اما دستیابی به این هدف و تولید نفت‌خام و میعانات گازی به میزان بیش از ۵/۵ میلیون بشکه در افق مورد نظر مستلزم انجام سرمایه‌گذاری قابل توجه در دو حوزه «نگهداشت توان تولید» و «توسعه ظرفیت تولید» است.
در دهه‌های گذشته همواره قوانین و سیاست‌هایی در راستای تمهید سازوکار تسریع در توسعه تولید نفت در دستور کار دولت و سایر نهادهای بالادستی و قانونگذاری قرار گرفته است. با این وجود بخشی که در این میان کمتر مورد تاکید و توجه قرار می‌گیرد، سرمایه‌گذاری لازم برای حفظ توان تولید است که همواره به منابع محدود داخلی شرکت ملی نفت احاله داده می‌شود.
در برنامه ششم توسعه کل سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای نگهداشت توان تولید نفت‌خام حدود ۲۲ میلیارد دلار برآورد شده بود (سالانه حدود ۵/۴ میلیارد دلار). این در حالی است که با سطح فروش فعلی نفت‌خام و سهم ۵/۱۴ درصدی شرکت ملی نفت از این درآمدها، کل منابع داخلی این شرکت حدود هفت میلیارد دلار خواهد شد که از این محل باید کل هزینه‌های جاری، توسعه‌ای و بازپرداخت بدهی‌های انباشته پیشین، کارسازی و تامین شود.
در فرآیند توسعه ظرفیت تولید نفت، اساسا جلوگیری از کاهش سطح تولید موجود بر توسعه منابع جدید اولویت دارد (به دلیل سرمایه‌گذاری کمتر). امروزه عمر اکثر مخازن بزرگ نفتی کشور از نیمه گذشته و تولید نفت‌خام از آنها با روند کاهشی مواجه است و حفظ سطح تولید و جلوگیری از افت آن مستلزم به‌کارگیری روش‌های نوین ازدیاد برداشت و افزایش ضریب بازیافت نفت از مخازن خواهد بود.
در این میان هیچ شکی بابت تزریق منابع مالی در راستای سرمایه‌گذاری و به‌روزرسانی تجهیزات و تاسیسات نفت باقی نمی‌ماند. مبحث نگهداشت توان تولید به آن اندازه حائز اهمیت است که عدم توجه به آن می‌تواند خطر کاهش بیش از یک میلیون بشکه از ظرفیت تولید نفت‌خام را به دنبال داشته باشد که بدین ترتیب نتایج افزایش تولید از مخازن جدید را بی‌اثر خواهد کرد.
محدودیت منابع مالی داخلی و عدم جذب کافی سرمایه‌گذاری بین‌المللی در سال‌های گذشته، اقدام عاجل در این زمینه را در صنعت نفت گوشزد می‌کند. اهمال بیشتر در این خصوص زیان‌های جبران ناپذیری را برای کشور به دنبال خواهد داشت.
در گام نخست با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری در این صنعت در مقایسه با سایر صنایع، جذب منابع مالی بین‌المللی اولویت می‌یابد که لازمه آن اتخاذ سیاست کاهش در تنش روابط با کشورهای منطقه و جهان است.
همچنین در تکمیل سرمایه‌گذاری بین‌المللی، مقوله بهره‌‌مندی از منابع داخلی و ظرفیت بازارهای مالی و سرمایه‌ای کشور نیز حائز اهمیت فراوان است. موضوع تا آن درجه اهمیت دارد که وزیر محترم نفت در مصاحبه تلویزیونی به صراحت از لزوم استفاده از «منابع مردمی» جهت نگهداشت و افزایش تولید اشاره کرده است. در سال‌های گذشته توسعه میادین مشترک با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی تجربه موفقی را به ثبت رساند. در همین راستا می‌توان با بهره‌گیری از روش‌های نوین از ظرفیت بازارهای مالی داخلی و سرمایه‌های مردمی در توسعه صنعت استراتژیک نفت استفاده برد.
آن‌گونه که وزیر نفت اشاره کرده، در بودجه سال ۱۳۹۷ منابعی برای جلوگیری از افت تولید لحاظ نشده است. به همین خاطر، طرحی با حجم ۵/۵ میلیارد دلار با استفاده از منابع مشخصی (عمدتا مردمی) برای نگهداشت تولید و همچنین ارتقای تولید در دست اجراست که گویا طرح آن به شورای اقتصاد ارائه شده است و به زودی نتیجه آن اعلام خواهد شد.
ناگفته نماند که بهبود در مکانیسم رابطه مالی دولت و شرکت ملی نفت جهت انطباق بیشتر با شرایط جهانی، راهکاری است که در کوتاه‌مدت در رفع موانع صنعت نفت کارگشا خواهد بود.
* کارشناس حوزه انرژی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد