ماجرای جدید یارانه‌ها در آستانه انتخابات!

قانون هدفمندی یارانه‌ها و پرداخت‌های نقدی آن در طول چند سال گذشته محل مناقشه دولت‌ها و منتقدان بوده است و هر‌ازگاهی این انتقادات شکل جدی‌تری پیدا می‌کند. طرح افزایش یارانه دریافتی مددجویان تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی، در مدت یک ماه مانده به انتخابات این تردید را ایجاد کرده که ممکن است این طرح شائبه انتخاباتی داشته است.
در حالی که پرداخت یارانه یکسان و شمول همه طبقات درآمدی جامعه در آن، موضوع مورد انتقاد همه گروه‌ها اعم از دولتمردان فعلی و کارشناسان بوده است و بر مساله افزایش رقم دریافتی طبقات کم‌درآمد جامعه اتفاق نظر وجود داشته است‌ اما اجرای آن در مدت یک ماه مانده تا انتخابات ریاست‌جمهوری، این تردید را ایجاد کرده که ممکن است طرح افزایش یارانه دریافتی مددجویان تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی شائبه انتخاباتی داشته باشد. این در حالی است که نباید فراموش شود که هدف از پرداخت یارانه در نظام‌های اقتصادی، تقویت اقشار ضعیف جامعه است.
ماجرای جدید یارانه‌ها که چند روزی است با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شده به این مساله برمی‌گردد که دولت اعلام کرد به مددجویان بهزیستی و کمیته امداد علاوه بر پرداخت یارانه مرسوم (۴۵ هزارتومان برای هر نفر)، از فروردین‌ماه سال‌جاری مبلغ مازادی نیز پرداخت خواهد شد. در همین راستا، محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت اعلام کرد در جلسه هیات وزیران، سازمان برنامه و بودجه موظف شد در راستاى احکام تبصره‌های ١٢ و ١۴ قانون بودجه ٩۶ نسبت به افزایش یارانه خانوارهاى تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستى اقدام کند. بر این اساس به خانوارهای تحت پوشش یک نفره ۹۵ هزار تومان، ۲ نفره ۱۸۹ هزار تومان، سه نفره ۲۵۳ هزار تومان، ۴ نفره ۳۳۷ هزار تومان و پنج نفره و بیشتر ۳۶۵ هزار تومان علاوه بر یارانه نقدی ماهانه پرداخت خواهد شد. بر همین اساس‌ با تصمیم دولت از شنبه‌شب، یارانه نقدی به‌صورت متنوع توزیع می‌شود‌ به‌نحوی‌که یارانه مستمری‌بگیران مددجو به‌طور متوسط سه برابر می‌شود.
با این حساب‌ در حال حاضر حدود دو میلیون و ١۵٠ هزار خانوار تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی قرار دارند و از این میان حدود ۵٢٨ هزار خانوار تحت پوشش بهزیستی و سایرین تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند. هم‌اکنون براساس این مصوبه جدید برای مثال یک خانواده تک‌نفره مبلغ ۵٣ هزار تومان از نهاد حمایتی (کمیته امداد یا سازمان بهزیستی) و ٩۵ هزار تومان از محل هدفمندی یارانه‌ها دریافت می‌کند که در نهایت دریافتی یک خانوار تک‌نفره با احتساب یارانه‌اش به ١٩٣ هزار تومان می‌رسد.
به طور کلی مساله یارانه‌ها یکی از پررنگ‌ترین مسایل اقتصاد ایران در طول چهار دهه گذشته بوده است؛ یارانه‌های فراگیری که در طول دهه‌ها و بر مبنای نظر کارشناسان منجر به شکل‌گیری انتظارات گسترده از سوی مردم، ایجاد فرهنگ نادرست مصرف، اتلاف منابع عمومی و بسیاری از معضلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور شده است. از همین رو مساله هدفمندسازی یارانه‌ها از مباحث همیشگی اقتصاد ایران به خصوص در مجامع علمی در طول چند دهه گذشته بوده است. اما با آغاز اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها در سال ۸۹ و در دولت دهم، مساله رنگ و بوی جدیدی گرفت. هدفمندسازی یارانه‌ها و طرح فراگیر پرداخت یارانه نقدی که قرار بود بخشی از معضلات اقتصاد ایران را حل کند، خود به بخشی از مشکل تبدیل شد. واقعیت این است که یارانه‌ها در اقتصاد شکل می‌گیرند تا رفاه اجتماعی را توسعه دهد و از آن مهم‌تر حامی بخش‌های آسیب‌پذیر جامعه باشد.
واقعیت این است که‌ افزایش مستمری مددجویان سازمان بهزیستی و کمیته امداد امری مثبت است که در راستای تقویت اقشار آسیپ‌پذیر جامعه بوده است و می‌تواند هدفمندی یارانه‌ها را به اهداف ذاتی خود نزدیک‌تر کند. اما از این مساله هم نباید عبور کرد که اجرای آن در یک ماه مانده تا انتخابات می‌تواند شائبه انتخاباتی بودن طرح را مطرح کند؛ شائبه‌ای که با واکنش وزیر اقتصاد و سخنگوی دولت روبه‌رو بوده است و در این باره اظهار کرده است که همیشه برای گروه‌های کم‌درآمد جامعه طرفدار افزایش یارانه بوده‌ایم. وی در پاسخ به این سوال که چرا چهار سال قبل چنین اقدامی انجام نشد، گفت: همیشه موافق این موضوع بودم؛ یک کار خوبی هم که می‌شود، شما آن را سیاسی جلوه می‌دهید. وزیر امور اقتصادی در پاسخ به سوال دیگر فارس مبنی بر اینکه ما موافق حمایت از فقرا و اقشار کم‌درآمد هستیم‌ اما توقع این بود که در سال‌های اخیر چنین حمایتی عملیاتی می‌شد، گفت: به هر حال این موضوع تصمیمی بوده که مجلس گرفته و اجرا می‌شود و طبق قانون بودجه منابع آن پیش‌بینی شده است. از طرف دیگر محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت نیز در همین زمینه گفت: برخی رسانه‌ها تصور می‌کنند انجام اقدام مزبور از سوی دولت مطابق با اهداف انتخاباتی است حال آنکه این یکی از اقداماتی بود که دولت قانونا باید انجام می‌داد.
واقعیت این است که همان قدر که افزایش رقم یارانه کم‌درآمدها می‌تواند اقدامی درست و بهینه در راستای حمایت از اقشار ضعیف جامعه قلمداد شود، حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی کشور نیز به همان میزان دارای اهمیت است و چه‌بسا اگر افزایش یارانه اقشار آسیپ‌پذیر با حذف یارانه پردرآمدها از سوی دولت همراه می‌شد، شائبه انتخاباتی بودن این طرح ایجاد نمی‌شد.