مالیات بر تورم: دست نامرئی دولت‌ها در جیب مردم

احمد یزدان‌پناه*
شما اگر به فرض الان ۱۰۰ هزار تومان دارید با آن چه می‌خرید؟ اگر سال آینده ۱۰۰ هزار تومان دیگر به شما بدهند، آیا قادر خواهید بود همان چیز را دوباره بخرید؟ خیر تجربه تلخ یارانه ۴۵ هزار تومانی که رییس دولت گفت معادل ۷ هزار تومان «قدرت خرید» پیدا کرده هر دو مثال‌های خوبی برای تصور «تورم» یا افزایش سطح عمومی قیمت‌ها هستند. شوربختانه، تورم همیشه با اقتصاد همراه بوده و به قول آنچه از ابن‌سینا نقل شده مثل هر چیز کمش دوا، متوسط آن غذا و زیادش سم است! ولی آنچه از ابعاد پنهان آن شخص است این است که مردم تورم‌زده محکوم به پرداخت یک «مالیات تورمی» بدون آنکه خود متوجه آن باشند هستند. همان چیزی را که شما الان می‌توانید بخرید، در محیط تورمی، با گران شدن آن سال بعد یا حتی چند ماه دیگر و یا هفته دیگر نخواهید توانست خریداری کنند. چطور چنین چیزی ممکن است؟ برای پاسخ بدین پرسش باید به علل، و اینکه «مالیات تورمی» (inflation tax) بیشترین اثر را بر چه گروه‌هایی از جامعه دارد اشاره کنیم.
تعریف مالیات‌تورمی
به عنوان یکی از نتایج و پیامدهای عمده تورم، هزینه کالاها و خدمات افزایش یافته ولی ارزش پول شما کاهش می‌یابد و تورم مزبور به همراه خود مالیات‌ستانی غیرقانونی و پنهانی را بر جامعه تحمیل می‌کند. روشن‌تر آنکه، مالیات بر تورم مثل سایر مالیات‌ها همچون مالیات بر درآمد نیست و وصول آن نیاز به سازمان عریض و طویل و ترس از «فرار مالیاتی» تصویب و آقابالاسری چون قوه مقننه ندارد. در واقع مالیات تورمی قابل دیدن و مرئی و آشکار نیست. به همین دلیل است که آماده‌سازی و برنامه‌ریزی مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در برابر آن کاری به شدت مشکل است و از ابعاد ابهام‌زایی و نااطمینانی در تصمیمات مردم به شمار می‌رود. پس می‌توان تعریفی ساده برای «مالیات‌تورمی» اینچنین به دست داد که: «مالیات‌تورمی» جریمه‌ای است که دولت‌ها از دارندگان پول نقد در جیب یا کیف پول یا صندوق امانات آنها در شرایط تورمی اخذ می‌کنند.
با بالا رفتن نرخ تورم و شتاب آن (از حالت نوع خزنده به دونده و در نهایت چهار نعل) پول نقد قدرت خرید خود را از دست می‌دهد و کسانی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند با سرمایه‌گذاری مناسب و سپس ضدتورمی، قدرت خرید خود را تا حدی حفظ کنند آسیب‌پذیری شدیدی خواهند داشت.
ادامه در صفحه ۳