مالیات بر عایدی سرمایه و شکستن سد سوداگری

هفته گذشته وزیر اقتصاد در نامه‌ای به شورای نگهبان خواستار تسریع در تایید قانون مالیات بر سرمایه شد و این قانون را برای مدیریت شرایط اقتصادی حیاتی دانست.
به گزارش مهر، سید احسان خاندوزی هفته گذشته با ارسال نامه‌ای به شورای نگهبان خواستار تسریع در تایید طرح مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی در شورای نگهبان شد. در نامه خاندوزی به شورای نگهبان آمده است: تصویب و اجرای طرح موسوم به مالیات بر عایدی سرمایه که دلالان و سفته‌بازان بازار مسکن، خودرو، طلا و سکه و ارزهای خارجی را هدف قرار می‌دهد، اقدامی بسیار ارزشمند است که در کشورهای دیگر نیز اجرا شده است.
به گفته خاندوزی، «فقدان این پایه مالیاتی که دست‌کم در ۱۰۰ سال گذشته در بیش از ۱۴۳ کشور در حال پیاده‌سازی بوده، موجب بروز مشکلات متعددی به‌خصوص در حوزه تولید شده است؛ به‌عنوان نمونه با توجه به بازدهی بالای خریدوفروش‌ها در بازارهای غیرمولد موازی تولید مانند بازار ملک، خودرو، طلا و ارز انگیزه سرمایه‌گذاری و کار در حوزه تولید را به‌شدت کاهش داده و یکی از موانع اصلی رونق تولید در کشور است.» آن‌گونه که خاندوزی ادعا کرده است: «طرح مالیات بر سفته‌بازی و سوداگری به‌گونه‌ای طراحی شده است که به‌دلیل معافیت‌های گسترده در طرح، حداکثر دو درصد از افراد جامعه مشمول آن می‌شوند. این طرح از نظر قانونی ذیل قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب ۱۳۹۸ قرار گرفته و به‌نوعی تکمیل‌کننده آن است.»
تمرکز ثروت ایران در املاک و مستغلات
در کشورهای پیشرفته، ثروت عمدتا به شکل اوراق بهادار یا سهام شرکت‌ها ت. به عنوان مثال، در آمریکا تخمین زده می‌شود که کل سرمایه‌گذاری توسط بخش خانوارها در املاک و مستغلات تنها ۲۸ درصد است، در مقابل ۲۹ درصد مردم در سهام سرمایه‌گذاری کرده‌اند، یعنی سرمایه‌گذاری مردم در بازار سرمایه در کشور آمریکا بیشتر از سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات است، اما در ایران بیشتر ثروت مردم از طریق املاک حاصل شده و در پرتفوی سرمایه‌گذاری مردم بیش از هر چیز املاک سنگینی می‌کند. شاید بتوان گفت ۷۰ تا ۹۰ درصد دارایی مردم ایران صرفا در ملک و زمین خلاصه شده و ۱۰ تا ۳۰ درصد به عنوان سرمایه‌گذاری در موارد دیگر مانند خودرو، سکه و طلا و بورس مصرف می‌شود.
یکی از راه‌های ثروتمند شدن در آمریکا سرمایه‌گذاری در بازار سهام است؛ این الگو در کشورهای شرق آسیا نیز اجرایی شده به‌طوری که در کشور فیلیپین ۲۳ درصد سرمایه‌گذاری‌ها از آن بازار سهام است و هر چقدر اقتصاد یک کشور پیشرفته‌تر باشد سرمایه‌گذاری در املاک کمتر است. به عنوان نمونه یکی از معضلات کشور هند نیز بخش املاک بوده و ۳۹ تا ۶۷ درصد ثروت مردم در املاک سرمایه‌گذاری شده است، اما در کشور فیلیپین تنها ۲۹ درصد از ثروت مردم در بخش املاک بوده و ۳۹ درصد به دارایی‌های فیزیکی اعم از خودرو، طلا و ارز اختصاص یافته اما باز هم درصد بالایی از مردم فیلیپین در بازار سهام سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
بررسی الگوی پس‌انداز شهری در شهر داکای پاکستان الگوی مشابهی از سرمایه‌گذاری‌ها را نشان داد، ۴/۳۹ درصد از کل سرمایه‌گذاری‌ها در املاک و مستغلات است در حالی که ۰۴/۰ درصد ناچیز در سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری شده است. سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات در کشورهای در حال توسعه با دلایل بنیادی متعددی از جمله فقدان بازارهای سرمایه توسعه یافته، نگهداری زمین به عنوان محافظ در برابر تورم و تمایل به دستیابی به ثبات بلندمدت، قدرت سیاسی و اعتبار اجتماعی توجیه می‌شود.
بازار سهام ایران بسیار کوچک است
سرمایه‌گذاری مردم در بازار سهام علاوه بر بازده خوب در میان‌مدت و بلند‌مدت برای مردم دارای منافع زیادی بر اقتصاد کشور است، زیرا شرکت‌های تولیدی بیشترین بهره را از سرمایه‌گذاری مردم در بازار سهام برده و این اقدام به نفع تولیدی‌هاست.
ارزش دلاری این روزهای بورس ایران نزدیک به عدد ۲۰۸ میلیارد دلار است، اما میزان دقیقی از ارزش ریالی و دلاری بازار مسکن وجود ندارد. امین بهمنش کارشناس اقتصادی و فعال بازارهای مالی در این باره به «مهر» گفت: عدد دقیقی از ارزش مسکن در ایران وجود ندارد و تمام آمارها به صورت تخمینی بوده زیرا فرآیندهای ثابت برای ارزش‌گذاری بازار مسکن وجود ندارد و ملک در یک محله و در یک شهر به قیمت‌های متفاوتی به فروش می‌رود.
برآیندهای تخمینی نشان می‌دهد، ثروت مردم و بخش‌های خصوصی و دولتی در بازار املاک بیش از چندین هزار میلیارد دلار است، بازار سرمایه هنوز به شدت کوچک است زیرا متاسفانه هنوز باور سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه وجود ندارد. البته اتفاقات ناخوشایند در سال ۹۹ و در سال‌های مختلف باعث شده مردم به این بازار سخت اعتماد کنند.
سرمایه‌گذاری در بازارهای غیرمولد راحت و پربازده
یکی از عواملی که باعث شده سالیان سال مردم علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری در بورس نداشته باشند، سرمایه‌گذاری بی‌دردسر در بازارهای موازی اعم از سکه و طلا، ملک و خودرو بوده که سودهای عجیب و غریب و بدون زحمتی را عاید بسیاری از سرمایه‌گذاران کرده، اما دولت سعی دارد با قانون مالیات بر عایدی سرمایه این باور را بشکند و پول را در بازار سرمایه جاری کند.
به گفته وزیر اقتصاد، طرح مالیات بر سفته‌بازی و سوداگری به‌گونه‌ای طراحی شده است که به‌دلیل معافیت‌های گسترده در طرح، حداکثر ۲ درصد از افراد جامعه مشمول آن می‌شوند. این طرح از نظر قانونی ذیل قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب ۱۳۹۸ قرار گرفته و به‌نوعی تکمیل‌کننده آن است.
از مواردی که شاید این طرح را موفق نکند تاثیر این قانون بر دو درصد از مردم است و شاید آنگونه که باید نتواند پول‌های بلوکه در بازار مسکن را به سمت تولید جاری کند، اما آغاز این راه در اقتصاد ایران مبارک بوده و قطعا در ادامه نیاز به بررسی و اصلاح هم خواهد داشت.
اقتصاد ایران از عوامل زیرساختی متعددی رنج می‌برد، اما مهم‌ترین مشکل نبودن آمار دقیق از دارایی‌ها و ثروت مردم و نهادهای عمومی، خصولتی و خصوصی است و این مشکل می‌تواند با ارزش‌گذاری دقیق در هر کالایی اعم از مسکن، خودرو و سایر دارایی‌ها اتفاق بیفتد. طرح مالیات بر عایدی سرمایه آغازی بر شناسایی دارایی‌ها در اقتصاد ایران است که می‌تواند در آینده دستاوردهای اساسی برای اقتصاد کشور و معیشت مردم داشته باشد.