ماهواره‌های ایرانی در مدار افتخار

در چهارونیم دهه گذشته، جمهوری اسلامی ایران، با وجود فشارهای گسترده بین‌المللی و تحریم‌های فلج‌کننده، مسیر توسعه فناوری فضایی را با شتابی چشمگیر طی کرده است. این پیشرفت، تنها محدود به پرتاب ماهواره‌های بومی نبوده بلکه در حوزه‌هایی نظیر ارتباطات، سنجش از دور، امنیت ملی و توسعه فناوری‌های نوین، ایران را به یکی از بازیگران تاثیرگذار در عرصه فضایی جهان بدل کرده است. ورود ایران به جمع ۹ کشور مستقل صاحب فناوری پرتاب ماهواره، گواهی بر عزم ملی و تعمیق دانش فضایی در کشور است. از نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، ایران توسعه صنعت فضایی را به‌عنوان یکی از اولویت‌های کلان خود در نظر گرفت. با وجود موانع بین‌المللی و محدودیت‌های شدید در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، کشور با تکیه بر دانش بومی و نیروی متخصص داخلی، موفق به عبور از بسیاری از چالش‌ها شد. برنامه فضایی ایران، فراتر از یک پروژه علمی، به ابزاری راهبردی برای تقویت استقلال فناوری، بهبود زیرساخت‌های ارتباطی و افزایش توانمندی‌های امنیتی و دفاعی کشور تبدیل شده است.
ایران طی سال‌های اخیر، موفق به طراحی، ساخت و پرتاب چندین ماهواره با کاربردهای متنوع شده است. این ماهواره‌ها که با فناوری‌های بومی توسعه یافته‌اند، در حوزه‌هایی همچون مخابرات، پایش محیط‌زیست، مدیریت بلایای طبیعی و تحقیقات علمی نقش‌آفرینی کرده‌اند. از نخستین تلاش‌های ایران برای قرار دادن ماهواره در مدار تا پروژه‌های پیشرفته‌تر در حوزه سنجش از دور و مخابرات، کشور توانسته است زیرساخت‌های خود را به شکلی پایدار توسعه دهد. برنامه فضایی ایران، در کنار موفقیت‌های چشمگیر، با موانع متعددی نیز روبه‌رو بوده است. تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت در دسترسی به قطعات و تجهیزات پیشرفته و فشارهای سیاسی برای توقف برنامه‌های فضایی، از جمله چالش‌هایی هستند که کشور با آنها دست‌وپنجه نرم کرده است. بااین‌حال، ایران با اتخاذ راهبرد خودکفایی و توسعه بومی فناوری‌ها، این تهدیدها را به فرصتی برای رشد و پیشرفت تبدیل کرده است. ایران، با تکیه بر دستاوردهای گذشته، چشم‌انداز روشنی را نیز برای آینده صنعت فضایی خود ترسیم کرده است. توسعه ماهواره‌های مخابراتی و سنجش از دور پیشرفته‌تر، ارتقای توانمندی‌های پرتاب، از جمله اهداف کلان کشور در این حوزه به‌شمار می‌روند. این دستاوردها، نه‌تنها جایگاه ایران را در عرصه بین‌المللی تقویت خواهد کرد بلکه به افزایش غرور ملی و خودباوری در میان مردم نیز منجر خواهد شد. در ادامه، نگاهی دقیق‌تر به مهم‌ترین ماهواره‌های ساخته‌شده در ایران خواهیم داشت.
ماهواره «مصباح»
ماهواره «مصباح» اولین پروژه ایران برای ساخت ماهواره پس از انقلاب اسلامی بود. پروژه این ماهواره در سال۱۳۷۵ توسط سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران آغاز شد و در آن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و یک شرکت ایتالیایی مشارکت داشتند. موافقتنامه ساخت ماهواره «مصباح» در سال۱۳۷۶ میان وزارتخانه‌های علوم و ارتباطات به امضا رسید و ساخت نمونه آزمایشگاهی این ماهواره طی سال‌های۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ با همکاری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و مرکز تحقیقات مخابرات و ساخت مدل مهندسی و فضایی ماهواره با همکاری شرکت ایتالیایی توسط نیرو‌های متخصص داخلی انجام شد. موافقتنامه ساخت ماهواره «مصباح» در سال۱۳۷۶ میان وزارتخانه‌های علوم و ارتباطات به امضا رسید و ساخت نمونه آزمایشگاهی این ماهواره طی سال‌های۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ با همکاری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و مرکز تحقیقات مخابرات انجام شد. ساخت مدل مهندسی و فضایی ماهواره مصباح نیز با همکاری یک شرکت ایتالیایی توسط نیرو‌های متخصص داخلی انجام شد.
پرتاب «سفیر»
در تاریخ ۱۵بهمن۱۳۸۶ موشک ماهواره‌بر فضایی ایران به‌نام «سفیر» برای پروازی زیرمداری به فضا پرتاب شد. به گزارش برخی منابع غربی موشک ماهواره‌بر سفیر گونه‌ای تغییریافته از موشک «شهاب-۳» بود. گونه تکامل‌یافته‌تر این موشک برای پرتاب ماهواره ایرانی «امید» به مدار زمین در بامداد ۳فوریه۲۰۰۹ میلادی(۱۴بهمن۱۳۸۷) و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب۱۳۵۷ استفاده شد. پرتابگر «سفیر» تاکنون ۱۰برنامه پرتاب عملیاتی داشته که دو برنامه آن لغو شده و ۸ پرتاب از سوی مراجع رسمی اعلام شده است که از این بین ۴پرتاب موفق بوده و توانسته ماهواره‌های «امید»، «رصد»، «نوید» و «فجر» را در مدار قرار دهد.
«سیمرغ»
موشک ماهواره‌بر «سیمرغ»، ماهواره‌بر چند مرحله‌ای ساخت صنایع هوافضای جمهوری اسلامی ایران که در ۱۴بهمن۱۳۸۸ روز ملی فناوری فضایی رونمایی شده ‌است. این ماهواره‌بر می‌تواند توان لازم را برای قرار دادن ماهواره‌ها با وزن حداکثر ۲۵۰ کیلوگرم در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین با زاویه میل مداری ۵۵درجه تامین کند. قطر بخش مرحله اول سیمرغ 5/2 متر و قطر مرحله دوم آن 5/‏1متر است، موتور ماهواره‌بر سیمرغ از ترکیب ۴ موتور ۳۲ تن ماهواره‌بر «سفیر» تشکیل شده که با کلاستر شدن این ۴موتور، نیروی پیش‌برنده ایجاد شده به میزان ۱۲۸تن افزایش می‌یابد. می‌توان از آن در ماهواره‌بر‌هایی با قدرت زیادتر در آینده استفاده کرد. این موتور می‌تواند ماهواره‌هایی با وزن ۷۰۰ کیلوگرم را در مدار ۱۰۰۰کیلومتری زمین قرار دهد. «سیمرغ» در واقع گام نخست ایران برای انتقال ماهواره‌ها در مدار بیش از ۱۰۰۰ کیلومتری است که علاوه‌بر عمر طولانی برای ماهواره‌ها، مدت زمان پوشش‌دهی بر کشور را نیز به نحو چشمگیری ارتقا خواهد داد. سیمرغ قادر است به سرعتی نزدیک به ۷۵۰۰متر بر ثانیه برسد که به‌سرعت فرار از جاذبه زمین یعنی ۱۱۲۰۰متر بر ثانیه نزدیک شده است. رسیدن به این سرعت گلوگاه مهمی برای ورود به مرحله ساخت ماهواره بر با هدف مدار زمین ثابت است.
ماهواره «سینا-۱»
ماهواره «سینا -۱» نخستین ماهواره ایرانی است که با مشارکت شرکت‌های روسی ساخته شده، ماهواره‌ای مطالعاتی که در بررسی منابع زیرزمینی و عواقب ناشی از حوادث غیرمترقبه به کار می‌رود. پروژه ساخت ماهواره «سینا- ۱» طی قراردادی با موسسه هواپیمایی روسیه، با همکاری شرکت‌های روسی «پالیوت» و «آپتک» و مشارکت کارشناسانی از شرکت صنایع الکترونیک ایران (صاایران)، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و موسسه مهندسی نقشه‌برداری انجام شده است. عمر مفید ماهواره سینا-۱ که در مدار دایره‌ای (خورشید آهنگ) در ارتفاع ۷۰۰ کیلومتری زمین قرار گرفته، سه‌سال اعلام شده است.
ماهواره «امید»
با توجه به تاکید مقام معظم رهبری مبنی‌بر بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی و در راستای تحقق جنبش نرم‌افزاری، پروژه امید در صاایران ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌به‌عنوان اولین گام عملی کشور در عرصه بومی‌سازی فناوری فضایی از اسفند۸۴ آغاز شد. این پروژه حاصل یک کار جمعی و با بسیج امکانات داخلی کشور شامل بخش‌های مختلف صاایران، وزارت دفاع و پشتیبانی، شرکت‌های خصوصی و امکانات دانشگاه‌ها به ثمر نشست. از آنجایی که پروژه امید اولین گام علمی در عرصه بومی‌سازی فناوری ماهواره بوده است بنابراین مهم‌تر و پیچیده‌تر از دستیابی به یک محصول بومی، ایجاد بستر‌های لازم برای این صنعت خواهد بود. بر این اساس شناسایی صنایع داخلی و ظرفیت‌های موجود در خصوص تجهیزات ساخت، مونتاژ و تست ماهواره و ایجاد بستر فعالیت‌های فضایی در شرکت‌های خصوصی به‌عنوان اهداف بسیار مهم این پروژه بوده است. ماهواره امید با هدف برقراری ارتباط متقابل ماهواره و ایستگاه زمینی، تعیین مشخصات مداری و تله متری مشخصات زیر سامانه‌ها در مدار زمین قرار گرفت. این ماهواره هر 2۴ساعت 1۵بار به دور زمین می‌چرخید و در هر دور، دوبار به‌وسیله ایستگاه‌های زمینی دورسنجی و بردسنجی کنترل و هدایت می‌شد. پرتاب ماهواره امید باعث شد نام ایران در بین کشور‌های دارای فناوری ماهواره‌ای در جهان ثبت شود.
«رصد»
ماهواره رصد دومین ماهواره ایرانی است که توسط موشک‌های حامل ایرانی به فضا فرستاده شد و نخستین ماهواره تصویربرداری این کشور است. این ماهواره در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۹۰ به فضا پرتاب شد. توپولوژی و ساخت ایستگاه‌های زمینی ماهواره «رصد» به‌گونه‌ای طراحی شده که بیشترین دسترسی به ماهواره را جهت دریافت اطلاعات و ارسال فرامین کنترل فراهم می‌کند. برقراری ارتباط با ایستگاه‌های زمینی، تصویربرداری از زمین و ارسال تصاویر به همراه اطلاعات تله‌متری به ایستگاه‌های زمینی از مهم‌ترین ماموریت‌های این ماهواره است. اغلب زیرسیستم‌های اصلی یک ماهواره بزرگ در رصد وجود دارد که از جمله می‌توان به سیستم‌های مدیریت توان، پانل‌های خورشیدی، کنترل وضعیت، محموله اکتیکی، GPS، مدیریت داده و فرامین روی بورد، گیرنده و فرستنده روی بورد، فرستنده رنجینگ و کنترل دما اشاره کرد. رصد 3/15 کیلوگرم وزن داشته که برای تزریق در مداری با ارتفاع ۲۶۰ کیلومتر طراحی شده و می‌توانست در هر شبانه‌روز 1۵بار به دور زمین بچرخد.
«نوید»
ماهواره «نوید علم و صنعت» که به اختصار ماهواره «نوید» نیز نامیده می‌شود، سومین ماهواره پرتاب‌شده ایرانی و نخستین ماهواره ساخت مرکز تحقیقات ماهواره‌ای دانشگاه علم و صنعت است که در ۱۴بهمن۱۳۸۸ مصادف با روز فناوری فضایی رونمایی شده بود. ماموریت این ماهواره تصویربرداری از زمین با وضوح تصویر ۷۵۰ متر مبتنی‌بر روش جاروبی و به‌صورت تک‌باند است. این ماهواره در ساعت سه‌ونیم بامداد (به وقت محلی) روز جمعه، ۱۴‌بهمن۱۳۹۰ از پایگاه فضایی سمنان به فضا پرتاب شد. ماهواره‌بر «سفیر» این ماهواره را با خود به فضا حمل کرد. این ماهواره که وزنی معادل ۵۰کیلو داشت و از کلاس ماهواره‌های میکرو به‌شمار می‌رفت، در مدار بیضوی و در ارتفاع ۲۵۰ تا ۳۷۵ کیلومتری قرار گرفت. این ماهواره کاملا بومی و دارای زیرسیستم‌های تامین توان، زیرسیستم تعیین و کنترل وضعیت با استفاده از حسگر‌ها و عملگر‌های دینامیکی بود و در آن حسگرهایی چون حسگر خورشیدی، مغناطیسی و عملگر مغناطیسی نصب شده بود. ماهواره «نوید» فعالیت فضایی خود را با موفقیت سپری کرد و تصاویر دریافتی آن با کاربرد‌های عملیاتی در حوزه‌های جو و علوم هواشناسی، منابع و بلایای طبیعی و اطلاعاتی، چون رطوبت و دمای هوا و مواد شیمیایی جو، بادها، برف و باران و اقیانوس به زمین مخابره شد. این ماهواره ۱۴فروردین۹۱ به کار خود پایان داد. این ماهواره ۵۰دور گرد زمین چرخید.
«فجر»
طراحی و ساخت ماهواره فجر، محصول همکاری متخصصان سازمان هوافضای وزارت دفاع و شرکت صنایع الکترونیک ایران و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی از جمله شرکت دیده‌پرداز صبا بوده است. این ماهواره نخستین ماهواره ساخت این کشور است که قابلیت تغییر مدار دارد و عمر آن بیشتر از ماهواره‌های قبلی است. ماهواره فجر به کمک رانشگر گاز سرد می‌تواند ارتفاع خود را افزایش دهد و در مدار بالاتری مستقر شود. ماهواره ملی «فجر» با موفقیت به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت. ماهواره فجر با سه ماهواره‌ای که قبلا در مدار قرار گرفته (ماهواره‌های امید، رصد و نوید) تفاوت اساسی دارد، چون با استفاده از این میکروموتور‌ها می‌تواند مدار خود را تغییر دهد و از مدار ۲۵۰ تا ۴۵۰کیلومتر بیضوی به مدار ۴۵۰ کیلومتر دایره‌ای برود. ماهواره فجر که مدل پیشرفته‌تر ماهواره امید است، ۵۰کیلوگرم وزن و قابلیت‌های یک «رادار حرفه‌ای» را دارد و از سلول‌های خورشیدی برای شارژ باتری و تولید توان و قرار‌گیری در مدار‌های بالاتر استفاده می‌کند.
«مهدا و همراهان»
«مهدا» از سری ماهواره‌های مخابراتی بوده و در پژوهشگاه فضایی ایران ساخته شده است. ۲ریزماهواره‌هاتف۱ و کیهان ۲ که همزمان با مهدا در مدار قرار گرفتند به سفارش سازمان فضایی و توسط صنایع الکترونیک ایران (صاایران) طراحی و ساخته شده‌اند. براساس اعلام سازمان فضایی ایران، ماهواره‌بر سیمرغ توانسته ماهواره مهدا و دو نانوماهواره کیهان۲ و‌ هاتف۱ را با موفقیت در مدار بیضوی با ارتفاع کمینه ۴۵۰کیلومتر و ارتفاع بیشینه۱۱۰۰ کیلومتری زمین تزریق کند و این برای نخستین‌بار است که متخصصان فضایی سه ماهواره داخلی را همزمان با ماهواره‌بر بومی در مدار قرار می‌دهند.
«دوستی»
پروژه‌های توسعه فناوری با هدف تولید دانش فنی و کسب تجربه در زمینه‌های مرتبط با فناوری فضایی و نیز ورود دانشگاه‌ها به این حوزه همراه با تربیت نیروی متخصص، تعریف و اجرا می‌شوند. در این راستا، ماهواره دوستی به‌صورت خاص، با هدف توسعه و دستیابی به فناوری‌هایی که برای اولین‌بار در ماهواره‌های بومی نصب و مورد استفاده قرار می‌گیرد، طراحی و ساخته شد. ماهواره «دوستی» دارای جرم ۵۲کیلوگرم است و با توجه به دسته‌بندی مرسوم ماهواره‌ها از منظر جرم، یک میکرو ماهواره محسوب می‌شود. مدار این ماهواره بیضوی و در دسته مدار‌های کم‌ارتفاع (LEO)، با ارتفاع اوج و حضیض به ترتیب برابر با ۳۱۰ و ۲۵۰کیلومتر و شیب مداری ۵۵درجه خواهد بود. ماهواره دوستی تقریبا مکعبی‌شکل و با ابعادی در محدوده نیم‌متر طراحی و ساخته شده است و فاقد نیروی پیشرانش به‌منظور انجام مانور مداری و تغییر مدار است بنابراین پس از استقرار در مدار از پیش تعیین‌شده، اقدام به انجام ماموریت‌های محوله در دوره عمر خود کرده و پس از سپری‌شدن عمر عملیاتی، با استهلاک انرژی جنبشی و نزول به مدار‌های پایین‌تر، وارد اتمسفر شده و عمر آن پایان می‌یابد. انرژی مورد نیاز ماهواره دوستی با بهر‌ه‌مندی از باتری و پانل‌های خورشیدی حاصل می‌شود.
«ظفر»
تلاش محققان دانشگاه علم و صنعت ایران برای طراحی و ساخت ماهواره «ظفر» به بار نشست و این ماهواره یکشنبه ۲۹دی۱۳۹۸ برای قرارگیری در مدار زمین، به سازمان فضایی کشور تحویل داده شد. ماهواره ظفر با سه ماموریت اصلی تصویربرداری، ذخیره و ارسال داده و اندازه‌گیری تشعشعات فضایی در دانشگاه علم و صنعت ایران در مدت زمان سه‌سال در دو نمونه طراحی و ساخته شده است. این ماهواره در رده ماهواره‌های LEO با ارتفاع مداری ۵۳۵کیلومتر و شیب ۵۶ درجه و جرم ۱۱۵ کیلوگرم می‌باشد. گفتنی است «ظفرـ۱» در 2۰ بهمن ۱۳۹۸ با ماهواره‌بر «سیمرغ» به مدار ۵۳۰کیلومتری پرتاب شد و در مرحله سوم پرتاب به‌دلیل نرسیدن به سرعت لازم سقوط کرد.
«نور۱»
«نور۱» یک ماهواره چند منظوره ساخت ایران است که چهارشنبه ۳اردیبهشت‌ماه۱۳۹۹ توسط سپاه پاسداران و به‌وسیله ماهواره‌بر قاصد از کویر مرکزی ایران با موفقیت در مدار ۴۲۵کیلومتری زمین قرار گرفت. این پرتاب از پایگاه پرتاب فضایی سپاه در منطقه شاهرود و در کویر مرکزی ایران به انجام رسید. پایگاهی که سال‌ها پیش آماده شده بود تا پرتابگر‌های فضایی سنگین سپاه از جمله ماهواره‌بر قائم از آن به فضا پرتاب شود. مداری که ماهواره «نور» در آن قرار گرفته است، ۴۲۵کیلومتر اعلام شده که احتمالا مدار دایروی است یعنی در تمام مدت حرکت، ماهواره ارتفاع ثابتی نسبت‌به زمین خواهد داشت. پیش از این ماهواره‌های امید، رصد، نوید و فجر در مدار بیضوی ۲۵۰ در ۳۷۵ کیلومتر قرار گرفته بودند. در این نوع مدار، ماهواره روی یک مسیر بیضوی به دور زمین گردش می‌کند در نتیجه طی حرکت خود در کمترین فاصله ۲۵۰ کیلومتر و بیشترین فاصله ۳۷۵کیلومتر در حال جابه‌جایی است. همین عبور از ارتفاعات کمتر سبب کاهش عمر مداری ماهواره می‌شود به‌طوری‌که تمام چهار ماهواره فوق طول عمر سه‌ماه یا کمتر داشتند.
ماهواره «خیام»
ماهواره خیام که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده‌های دقیق در طیف‌های مختلف، زیرساختی مناسب برای هوشمندسازی بخش‌های گوناگون کشور دارد. ماهواره خیام یک ماهواره سنجش از دور است و تمامی فرامین مربوط به کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک جمهوری اسلامی ایران انجام و صادر خواهد شد. ماهواره خیام یک ماهواره ۶۰۰کیلوگرمی است که در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار می‌گیرد تا به‌مدت پنج‌سال از داده‌ها و تصاویر ارسالی آن در حوزه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرز‌ها و مدیریت حوادث غیرمترقبه استفاده شود.
پرتاب موفق «نور ۳»
سومین ماهواره بومی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام «نور۳» توسط ماهواره‌بر ترکیبی سه مرحله‌ای قاصد به فضا پرتاب شد و با موفقیت در مدار ۴۵۰کیلومتری زمین قرار گرفت. با عملی شدن پرتاب ماهواره نور ۳ نیروی هوافضای سپاه پاسداران ایران توانست سومین ماهواره «سنجشی و شناسایی» خود را با موفقیت به مدار زمین بفرستد. ماموریت این ماهواره سنجشی و شناسایی است و دوربینی که در آن استفاده شده نسبت‌به نور ۲ تا دو و نیم برابر دقت عکسبرداری بیشتری دارد و یک‌سری سنسور‌های سیگنالی روی ماهواره نصب شده که متفاوت از ماهواره‌های نور ۱ و ۲ است.
«هدهد»
ماهواره هدهد ماهواره‌ای مخابراتی است که توسط جوانان با‌استعداد، کوشا و توانمند کشورمان در شرکت امید فضا ساخته شده است. مدار ماهواره هدهد، مدار خوشید آهنگ در ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین است. مدار خورشید آهنگ یک نوع مدار خاص است که به ماهواره اجازه می‌دهد تا در هر بار گذر از بالای یک نقطه خاص روی زمین، در یک زمان و با نور روشنایی خورشید مشابه قرار گیرد. این ویژگی برای ماهواره‌هایی که در زمینه‌های نقشه‌برداری، کشاورزی، جنگلداری و مطالعات زمین‌شناسی فعالیت می‌کنند، بسیار مفید است. ارتفاع ۵۰۰کیلومتری از سطح زمین به ماهواره کمک می‌کند تا از تاثیرات جوی کمتری مانند کشش جوی و فشار هوا متاثر شود که می‌تواند عمر ماهواره را افزایش دهد و دقت ماموریت‌های آن را بهبود بخشد. عمر مداری ماهواره هدهد نیز ۴ تا ۵ سال خواهد بود.
«کوثر»
ماهواره کوثر اولین محصول فضایی شرکت امیدفضاست که طراحی آن در تابستان ۱۳۹۸ آغاز شد. این ماهواره از استاندارد ماهواره‌های مکعبی پیروی می‌کند که باعث کاهش زمان و هزینه فرآیند ساخت می‌شود. این ماهواره مجهز به دوربین‌هایی در طیف NIR و RGB است. کوثر اولین ماهواره ایرانی با وضوح متوسط 45/‏3متر GSD است که به معنای پیشرفته‌ترین ماهواره تاکنون در ایران است. ماموریت آن کشاورزی دقیق و نقشه‌برداری است.
«ناوک»
ماهواره ناوک ماهواره‌ای مخابراتی است که به کمک پلتفرم ماهواره‌های کلاس۲۰ تا۵۰کیلوگرم پژوهشگاه فضایی توسعه یافته است. هدف اصلی ماهواره ناوک آزمون عملکرد صحیح پرتابگر سیم بهینه است که در آینده نزدیک پرتاب خواهد شد. پرتابگر سیمرغ بهینه، ماهواره ناوک را به مدار بیضوی کشیده تزریق خواهد کرد. ماهواره ناوک وزنی حدودا ۳۴ کیلوگرم و ابعاد۴۰ در۴۰ در ۶۰سانتیمتر دارد. این ماهواره دارای محموله دوزیمتری برای اندازه‌گیری میزان تشعشعات فضایی است. ارتباط مخابراتی این ماهواره با ایستگاه‌های زمینی در باند فرکانسی Sبرقرار خواهد شد. ماهواره ناوک دارای سنسور مگنتومتر برای سنجش میدان مغناطیسی زمین و عملگرهای تورکر برای کنترل جهت‌گیری ماهواره در فضاست.
ارتقا یافته ماهواره «پارس‌۱»
نمونه ارتقا یافته ماهواره پارس‌۱، یک ماهواره سنجشی تصویربرداری است که با استفاده از پلتفرم کلاس بین ۱۰۰ تا ۱۵۰کیلوگرم ماهواره‌های سنجشی پژوهشگاه فضایی ایران توسعه یافته است. نمونه اول این ماهواره در سال گذشته با موفقیت با پرتابگر سایوز پرتاب شد و مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این پرتاب در بهبود نمونه دوم ماهواره پارس‌۱ مورد استفاده قرار گرفت و اصلاحات لازم در نمونه دوم ماهواره نسبت به نمونه اول پارس‌۱ انجام شده است. نمونه دوم ماهواره پارس‌۱ به ارتفاع حدود ۵۰۰کیلومتری و در مدار نزدیک به زمین پرتاب خواهد شد. وزن این ماهواره کمتر از ۱۵۰ کیلوگرم است. این ماهواره دارای سیستم تعیین موقعیت و کنترل وضعیت سه‌محوره با دقت بهتر از نیم‌درجه است. انرژی این ماهواره از طریق سلول‌های خورشیدی گالیم آرسناید تامین می‌شود که روی پانل‌های بازشونده قرار دارند.
«پارس‌۲»
ماهواره پارس‌۲ با وزن ۱۵۰کیلوگرم، مجهز به دو محموله تصویربرداری با دو نوع سنجنده متفاوت خطی با قدرت دقت ۳ متر رنگی و سنجنده دوبعدی با قدرت تفکیک ۴ متر تک‌رنگ و ۸ متر چندطیفی است که با ترکیب تصاویر به‌دست‌آمده از محموله‌ها و تکنیک‌های نرم‌افزاری به قدرت تفکیک بهتر از 5/2متر خواهد رسید. هر دو محموله به‌صورت کاملا بومی در داخل کشور طراحی و ساخته شده‌اند. این ماهواره مجهز به پیشرانه بوده و امکان اصلاح مشخصه‌های مداری جهت حصول شرایط بهینه تصویربرداری را خواهد داشت. ماهواره پارس‌۲ قادر به برآورده‌سازی طیف متنوعی از کاربردها در بخش‌های مختلف محیط‌زیست، جنگلداری، حوادث غیرمترقبه و مدیریت شهری خواهد بود.