6 - 12 - 2019
ما نمی‌توانیم معجزه کنیم
«جهان صنعت»- بعد از خروج آمریکا از برجام بر همگان ثابت شد که دولت این کشور تابع سیاست واحدی نیست و در هر دوره‌ای به خصوص در بحث سیاست خارجی نظراتی متفاوت ارائه می‌دهند. البته که در دوره ترامپ پاره کردن توافق هسته‌ای از همان ورود او به کارزار انتخاباتی شعار اصلی بوده اما افکار عمومی در این مدت و با اتخاذ سیاست‌های متفاوت، شاهد تناقض کلامی و رفتاری نه در دولت‌های واشنگتن بلکه درون کابینه بوده‌اند به ویژه کابینه ترامپ که با افرادی جنگ‌طلب چیده شده است بولتون و پمپئو بارها در اظهارنظرهای عمومی خود و در یادداشت‌هایشان نشان دادند که خواستار اقدام نظامی علیه ایران هستند. اما این موضوع نه تنها نتوانست نظر دونالد ترامپ را جلب کند بلکه موجب شکاف میان ترامپ و مشاورانش شد تا حدی که در برهه‌ای بحث خروج آنها از کاخ سفید قوت گرفت و در نهایت ناچار به عقب‌نشینی از مواضع سرسخت خود شدند. واقعیت آن بود که ترامپ از تلاش این تیم برای آغاز درگیری نظامی با ایران ناخرسند بود و بارها بروز جنگ با ایران را برای وضعیت سیاسی خود ویرانگر توصیف کرده بود. رییس‌جمهور آمریکا در این یک‌سال خواستار مذاکره با ایران برای رسیدن به توافق جدید فراتر از برجام بود و می‌خواست طبق نگاه خودش در مورد مسائل مناقشه‌برانگیز دو کشور تصمیم گرفته شود اما برای اجابت خواسته خود رویکرد اشتباهی را در مورد ایران اتخاذ کرد؛ تصمیمی که مسبب اصلی‌اش تیم همراه ترامپ بود.
اکنون درست در زمانی که ایران واکنش جدی در مقابل سیاست‌های آمریکا و اروپا نشان داد و تصمیم جدیدی در مورد برجام اتخاذ کرد پالس‌های مثبتی هم از جانب آمریکا به سمت ایران روانه شد؛ درخواست واشنگتن برای مذاکره بدون پیش شرط، استفاده ترامپ از روش‌های دیپلماتیک، میزبانی سوییس از آمریکا که تنها مجاری ارتباطی ایران و واشنگتن بوده، خواسته ترامپ از نخست‌وزیر ژاپن برای میانجیگری میان ایران و آمریکا و حالا ورود وزیر خارجه آلمان به تهران. همه اینها نشان از عقب‌نشینی ترامپ از سیاست‌های سرسختانه‌اش نسبت به ایران دارد. رییس‌جمهور آمریکا حالا فهمیده که نه تنها ادامه تحریم‌ها علیه ایران کارساز نیست بلکه منجر به شکست سیاست خارجی واشنگتن شده. ترامپ طی یک‌سال گذشته تمام تلاشش را کرد تا با فشار و تحریم‌های سخت ایران را به ستوه آورد. حتی این اواخر نام «سپاه» را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داد و ناو هواپیمابر لینکلن را به منطقه اعزام کرد اما همه اینها جهت ارعاب ایران و وادار کردن دستگاه دیپلماسی برای بازگشت به میز مذاکره بود. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب مذاکره با آمریکا به خصوص دولت فعلی‌اش را سم تلقی کردند و دولت و دستگاه دیپلماسی هم تنها از مذاکره طبق شروط ایران و بارعایت احترام دو طرف سخن گفتند.
اکنون این هفته تهران میزبان وزیر خارجه آلمان و نخست‌وزیر ژاپن است؛ میزبانی از مقاماتی که با هدف کاهش تنش میان تهران و واشنگتن به ایران آمدند و حامل پیامی از جانب واشنگتن برای مقامات کشورمان هستند. اما آنچه مهم است واکنش تهران نسبت به میانجیگری و کوتاه آمدن آمریکا از مواضعش است. در این میان دستگاه دیپلماسی باید زیرک عمل کند چرا که اگر ایران واکنش مثبت نشان دهد از یک طرف موضع ژاپن و آلمان بیش از قبل به آمریکایی‌ها نزدیک می‌شود و از طرف دیگر در عرصه جهانی این ادعا از جانب واشنگتن مطرح می‌شود که ترامپ خواهان گفت‌وگو و مذاکره بود اما مقامات تهران از این موضوع استقبال نکردند.
اما همزمانی سفر هایکو ماس وزیر خارجه آلمان و نخست‌وزیر ژاپن به ایران گمانه‌زنی‌ها در‌باره میانجیگری کشورهای مختلف برای جلوگیری از بالا گرفتن تنش میان ایران و آمریکا را افزایش داده است.
البته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران پیش از ورود همتای آلمانی خود به تهران یادآور شده بود که وی حامل پیام خاصی برای مقامات ایرانی نیست و این سفر تنها مرتبط با توافق هسته‌ای وین و در راستای پیگیری «نقش سه کشور اروپایی» در برجام از سوی آلمان است.
اما حتی اگر وزیر خارجه آلمان با هدف میانجیگری به تهران نیامده باشد موضوع مهمی دیگری در میان است و آن بررسی مسائل مرتبط با چگونگی اجرای تعهدات برجامی از جانب اروپاست. سفر هایکو ماس در حالی صورت گرفت که طرف‌های اروپایی امضا‌‌کننده برجام هنوز نتوانسته‌اند به تعهدات خود برای فراهم کردن زمینه تجارت و معامله اقتصادی شرکت‌های تحت تابعیت خود با ایران اقدامی اساسی انجام دهند. فشار ایران به طرف‌های باقی مانده در برجام برای کنار گذاشتن انفعال در برابر تهدید‌های واشنگتن سبب شد تا زمینه تشکیل سازو‌‌کار تجاری موسوم به اینستکس برای تسهیل همکاری شرکت‌های اروپایی و ایران فراهم شود اما این ساز و کار هنوز عملا به صورتی که دو طرف از منافع آن بهره‌مند شوند، عملی نشده است.
این در حالی است که تهران ۱۸ اردیبهشت، همزمان با سالروز خروج یکجانبه آمریکا از برجام اعلام کرد دیگر نمی‌تواند به وعده‌های بی‌سرانجام طرف‌های اروپایی پایبند بماند و در اعتراض به رعایت نشدن تعهدات برجامی برخی اقدامات در چارچوب این توافقنامه از جمله فروش مازاد آب سنگین و اورانیوم غنی‌سازی شده به خارج از کشور را متوقف می‌کند. این تصمیم با نامه مستقیم حسن روحانی به اطلاع رهبران بریتانیا، فرانسه، آلمان، چین و روسیه رسیده و به آنها ۶۰ روز فرصت داده شد تا تعهدات خود در قبال توافق هسته‌ای را اجرا کنند در غیر این صورت، ایران محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد. البته در آن زمان اتحادیه اروپا اولتیماتوم ایران را رد و اعلام کرد که هیچ ضرب‌الاجلی را نمی‌پذیرد اما اکنون به نظر می‌رسد که با عقب‌نشینی ترامپ، اروپا نیز تمایل دارد که ایران را در خصوص بسته اینستکس همراهی کند از این رو شاید این سفر وزیر خارجه آلمان که همراه با رییس آلمانی اینستکس است بتواند ناجی و سفر نخست‌وزیر ژاپن میانجی برجام باشد.
نشست خبری ظریف و ماس
اما هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان که در قالب سفری یک روزه به تهران آمده، با حضور در ساختمان وزارت امور خارجه با محمدجواد ظریف همتای ایرانی خود دیدار و رایزنی کرد. محمدجواد ظریف در نشست خبری خود با هایکو ماس ضمن خوشامدگویی به هیات آلمانی گفت: گفت‌وگوهای جدی و صریح و طولانی داشتیم.
هدف مشترکی با آلمان و اتحادیه اروپا داریم که حفظ برجام و عدم تنش در منطقه و برخورداری مردم ایران از مزایای برجام است. وی ادامه داد: ایالات متحده جنگ اقتصادی علیه ایران اعلام کرده که برای نظم جهانی خطرناک است.
اقداماتی که ایالات متحده بعد خروج از برجام انجام داده هدف قرار دادن مردم ایران است که قرار بود بیشترین سود را از برجام ببرند. جمهوری اسلامی ثابت کرده که به تعهدات خود پایبند است و ١۵ گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این مساله را اثبات می‌کند.
ظریف افزود: اما ایران موظف است از منافع مردم خود نیز دفاع کند و یکی از این حقوق در ماده ٣۶ برجام به رسمیت شناخته شده است. اقدامات ایران کاملا منطبق بر همین ماده است و آمادگی داریم اقدامات را ادامه دهیم، متوقف کنیم یا براساس اقدامات شرکای خود به عقب برگردانیم. از شرکای برجامی انتظار داریم از حقوق ایران دفاع کنند.
وزیر امورخارجه گفت: ما همچنین در مورد مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو کردیم و امیدواریم تلاش‌های آلمان و ١+۴ به نتیجه برسد.
هیچ‌کس خواستار افزایش تنش نیست
هایکو ماس هم در این نشست گفت: ما در این منطقه شرایط حساس و جدی داریم و افزایش تنش در راستای منافع هیچ کشوری نیست.
وی ادامه داد: من با طرفینی که در سفر اخیر به امارات، اردن و عراق صحبت کردم هیچ‌کس خواستار افزایش تنش نبود.
ما امروز صحبت‌های فشرده در خصوص برجام داشتیم که موضع آلمان و دو کشور دیگر مشخص است که می‌خواهیم تعهدات خود را انجام دهیم اما نمی‌توانیم معجزه کنیم. می‌خواهیم اینستکس را در چارچوب سه کشور اروپایی و فراتر از آن اجرایی کنیم.
مسائل خاورمیانه راه‌حل سیاسی دارد
ماس افزود: ما همچنین در خصوص موضوعات منطقه‌ای شامل سوریه و یمن صحبت کردیم. آلمان از تلاش‌های سازمان ملل در این خصوص حمایت می‌کند. معتقد هستیم مسائل خاورمیانه راه‌حل سیاسی دارد و ایران هم نفوذ بالایی در منطقه دارد و از این نفوذ استفاده می‌کند.
حق ایران را به رسمیت می‌شناسیم
ماس همچنین در پاسخ به سوالی در خصوص کارشکنی آمریکا در همکاری شرکت‌های ایرانی و آلمانی گفت: آلمان همچنان از برجام حمایت می‌کند. ما این را به رسمیت می‌شناسیم که ایران خواستار دریافت حقوق خود از برجام است. خروج آمریکا از برجام منافع اقتصادی ایران را با مشکل مواجه کرد. ما در اروپا اینستکس را فراهم کردیم تا بتوانیم تبادلات مالی را حمایت کنیم. ما حق ایران را به رسمیت می‌شناسیم.
باید نشان دهند مذاکره با آمریکا فایده دارد
ظریف هم گفت: در دیدار با همکار خودم گفتم توقع ایران تنها اجرای برجام است. توجه دوستان اروپایی را به مواد ١ تا ٣ ضمیمه دو برجام و بیانیه‌های کمیسیون مشترک و تعهدات آنها جلب کردم.
در ادامه خبرنگار اشپیگل در این نشست از ظریف پرسید: از طرف ایالات متحده و اروپا درخواست می‌شود در خصوص اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه گفت‌وگو شود. شما تا چه میزان این درخواست را می‌پذیرید؟
ظریف پاسخ داد: در خصوص بحث‌هایی که آمریکا و اروپا مطرح می‌کنند دو نکته مطرح است. ما توافقی داریم که حاصل دو سال مذاکره و ١٢ سال کار دیپلماتیک است. آیا این توافق را اجرا کردند که خواهان گفت‌وگوی بیشتر هستند؟ اول باید نشان دهند مذاکره با آمریکا فایده دارد.
٧٠٠٠ سال است که در این منطقه هستیم، دیگران از کجا آمدند؟
وی گفت: اما موضوع دوم اینکه چه کسی باعث بی‌ثباتی در منطقه است؟ آیا ما به صدام حسین سلاح دادیم؟ آیا ما از القاعده حمایت کردیم؟ آیا ما نخست‌وزیر لبنان را زندانی کردیم؟ آیا ما هر روز غیرنظامیان یمن را بمباران می‌کنیم؟ آیا ما از داعش و جبهه‌النصره حمایت کردیم؟ آیا ما مناطق اشغالی یک کشور شامل قدس و جولان را به دیگری بخشیدیم؟ آیا ما در لیبی و سودان شر به پا می‌کنیم؟ اگر قرار باشد راجع به رفتار تنش‌آمیز صحبت شود دیگران باید پاسخگو باشند. ضمنا ما تفاوت دیگری هم داریم. ما هفت هزار سال است که در این منطقه هستیم. دیگران از کجا آمدند؟
ماس در ادامه گفت: در سفری که چند روز گذشته داشتم به این نتیجه رسیدم علاوه بر تاثیر کشورهای فرامنطقه‌ای کشورهای این منطقه نیز باید با هم صحبت کنند و این تاثیرپذیری تنها از خارج نیست. ما در جلسه همچنین در مورد برجام صحبت کردیم. انتظارات خود را مطرح و کارهای پیش رو را تشریح کردیم.
امیدواریم به گفت‌و‌گوی‌های جایگزین نیازی نباشد و همه به تعهدات خود عمل کنند. ما به هیچ عنوان البته نمی‌پذیریم وقتی یک طرف تعهدات خود را انجام نمی‌دهد دیگری هم انجام ندهد.
پیشنهاد ما برای گفت‌وگوی منطقه‌ای هنوز روی میز است
ظریف در پاسخ به سوال دیپلماسی ایرانی که پرسید برخی از تلاش آلمان برای میانجیگری میان ایران و ایالات متحده صحبت می‌کنند، گفت: با آقای ماس در مورد نحوه کاهش تنش گفت‌وگو کردیم. ما به گفت‌وگوی منطقه‌ای علاقه‌مند هستیم و خوشحالم آقای ماس هم این مساله را مطرح کردند. پیشنهاد ما برای گفت‌وگوی منطقه‌ای هنوز روی میز است اما تنش جدید در منطقه ما حاصل جنگ اقتصادی آمریکا علیه مردم ایران است. وی تاکید کرد: تنها راه کاهش تنش توقف این جنگ اقتصادی است. نمی‌شود توقع داشت جنگ علیه مردم عادی ایران در جریان باشد و حامیان این طرح در امان باشند. ما معتقدیم آلمان و اتحادیه اروپا می‌توانند نقش قابل توجهی در پایان این جنگ ایفا کنند.
هایکو ماس نیز در پاسخ به این سوال که شواهدی وجود دارد که آلمان به گروه‌های تروریستی سلاح می‌دهد و این یادآور حمایت تسلیحاتی این کشور از صدام در زمان جنگ هشت ساله است، گفت: در حال حاضر در سوریه و یمن جنگ است و ایران در صلح است و تلاش می‌کنیم این شرایط ادامه پیدا کند. البته هر اقدامی ممکن است باعث شروع تنش نظامی شود. آلمان در حال حاضر عضو شورای امنیت سازمان ملل است و من وقتی بازگردم در بروکسل نیز در این رابطه گفت‌وگو خواهم کرد.
جنگ اقتصادی علیه مردم باید متوقف شود
ظریف همچنین در زمان ترک سالن در پاسخ به سوال خبرنگار بلومبرگ در خصوص انتظار تهران از سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران گفت: جنگی اقتصادی علیه مردم ایران در جریان است که باید متوقف شود.
نگرانی اروپا از شرایط منطقه
در شرایطی که اروپایی‌ها هنوز در مدت مورد انتظار ایران اقدامات ملموسی برای حفظ برجام انجام نداده‌اند سفر هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان به تهران می‌تواند امیدواری مقامات را برای اقدام عملی اروپا در خصوص تعهدات برجامی به همراه داشته باشد چرا‌که طبق شنیده‌ها این سفر برای ارائه تضمینی جهت اجرایی شدن اینستکس صورت گرفته است. باید تاکید داشت که عملکرد اروپا تاکنون برای ایران قابل قبول و رضایت‌بخش نبوده و اگر به همین ترتیب ادامه یابد و اقدامات عملی از سوی طرف‌های برجام صورت نگیرد جمهوری اسلامی ایران اقدامات بعدی را انجام خواهد داد آن وقت معلوم نیست با پایان خویشتن‌داری ایران دیگر چگونه این توافقنامه نیم‌بند دوام می‌یابد. شاید حضور وزیر خارجه آلمان در این میان از ان جهت است که جمهوری اسلامی را از عدم پایبندی به الزامات پیش‌بینی‌شده در توافق هسته‌ای برحذر دارد چرا که ایران تهدید کرده است که در صورت عدم تامین خواست‌های خود، پس از پایان ضرب‌الاجل ۶۰ روزه، محدودیت غنی‌سازی اورانیوم را کنار بگذارد. از طرفی وزارت خارجه آلمان اوضاع حاکم بر خلیج‌فارس و منطقه را «بسیار حساس» ارزیابی کرده. بالا گرفتن تنش در منطقه خلیج‌فارس پیش‌تر هم با هشدار برخی کشورهای اروپایی همچون آلمان و بریتانیا نسبت به خطر وقوع یک «جنگ ناخواسته» همراه شده بود.
اما نگرانی از اقدام بعدی ایران و شرایط منطقه، مدیر‌کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به واکنش واداشت. آمانو تاکید کرد که من نسبت به افزایش تنش‌ها پیرامون موضوع هسته‌ای ایران نگران هستم. من به‌طور جدی تاکید کرده‌ام که اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران یک دستاورد مهم برای راستی‌آزمایی هسته‌ای است. بنابراین، امیدوارم راه‌هایی برای کاهش تنش‌های کنونی از طریق گفت‌وگو به دست آید. ضروری است که ایران به‌طور کامل تعهدات مرتبط هسته‌ای‌اش ذیل برجام را اجرا کند.
مدیر‌کل آژانس تصریح کرد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به راستی‌آزمایی عدم انحراف در مواد هسته‌ای اعلام شده از سوی ایران طبق توافقات پادمانی ادامه می‌دهد. ارزیابی‌ها درخصوص نبود مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده از سوی ایران نیز ادامه خواهد یافت.با وجود نگرانی از شرایط منطقه توسط کشورهای اروپایی و مدیر‌کل آژانس و اصرار رییس‌جمهوری ایالات متحده بر مذاکره با ایران اما مقام‌های جمهوری اسلامی تاکنون گفت‌وگو با واشنگتن را رد کرده‌اند. رهبر انقلاب اسلامی، هم بروز جنگ میان ایران و آمریکا را منتفی دانسته و هم در عین حال مذاکره با ایالات متحده را به عنوان «سم مضاعف» تلقی کرده است. این در حالی است که دولت و دستگاه دیپلماسی همچنان از مذاکره با رعایت احترام استقبال می‌کنند. در این شرایط باید منتظر اقدام اروپا برای اجرای تضمینی اینستکس، دستاورد سفر وزیر خارجه آلمان و نخست‌وزیر ژاپن بود تا راه نجات برجام هموار شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد