متاسفانه نتوانستیم مصرف گاز را مدیریت کنیم

مرتضی بهروزی‌فر*- مشکل گاز کشور ما مربوط به یک روز و دو روز یا شش ماه نبوده، از سال ۵۸ و زمان اشغال سفارت آمریکا که تحت تحریم قرار گرفتیم روز‌به‌روز مشکلات بیشتر شد و در دوره ترامپ به حداکثر خودش رسید. برجام یک فرصت برای تنفس داد اما نتوانستیم از آن استفاده کنیم و اکنون هم در دو بخش عرضه و تقاضا دچار مشکل اساسی هستیم. در بخش عرضه تحریم هستیم و نتوانستیم دانش فنی و تکنولوژی و تامین مالی داشته باشیم، نتوانستیم متناسب با عنوان دومین دارنده ذخایر گاز جهان حجم تولید را بالا ببریم، سومین تولیدکننده گاز جهانیم ولی در مقایسه با کشورهای اول و دوم اختلاف فوق‌العاده فاحشی بین تولید ما و روسیه و آمریکا وجود دارد، از سوی دیگر باتوجه به شرایطی که داشتیم در حوزه مصرف نیز برنامه‌ریزی مناسبی نداشته‌ایم و دنبال این بودیم که صنایع انرژی‌بر را در کشور توسعه دهیم، اما همزمان با توسعه صنایع و افزایش مصرف در بخش خانگی دنبال بهینه‌سازی مصرف نبودیم و متاسفانه نتوانستیم مصرف را مدیریت کنیم و دچار چالش شدیم.
امسال از این لحاظ که گاز بخش خانگی در زمستان قطع نشد یک موفقیت است. اما واقعیت این است که کشوری که دومین دارنده ذخایر گاز است و باید حضور قابل توجهی در بازارهای گازی می‌داشت برای مصرف داخل دچار مشکل است.
اکنون کشور نیاز به برنامه‌ریزی در حوزه افزایش تولید، بهینه‌سازی مصرف و اجرای پروژه‌های ذخیره‌سازی زیرزمینی دارد تا در پیک مصرف مشکل را حل کند، ما باید این مشکلات را حل کنیم و وقت زیادی هم نداریم زیرا زمستان سال بعد حتما سخت‌تر از امسال خواهد بود، ضمن اینکه پیش‌بینی می‌شود تابستان آینده یکی از سخت‌ترین تابستان‌هایی خواهد بود که تاکنون رکورد آن ثبت شده بنابراین علاوه بر گاز مشکل برق هم خواهیم داشت.
باتوجه به شرایط فعلی کشور که تحت تحریم هستیم و مشکل داریم تنها راه و اولین قدم حل مشکل برجام و بعد تعامل با دنیاست، باید بتوانیم سایه تحریم را از اقتصاد کشور حذف کنیم و تا این مشکلات رفع نشود اتفاق قابل ملاحظه‌ای رخ نخواهد داد که امیدوار باشیم برای سال‌های بعد مشکلات کمتر شود و بتوانیم وارد بازارهای جهانی گاز شویم.
فقط برای اینکه بتوانیم تولید پارس‌جنوبی را نه افزایش بلکه فقط در همین سطح تثبیت کنیم، ۵۰ میلیارد دلار سرمایه، تجهیزات و تکنولوژی نیاز داریم که فعلا در اختیار نداریم. اگر این اتفاق نیفتد هر سال یک تا ۲ فاز پارس‌جنوبی معادل ۲۵ تا ۵۰ میلیون مترمکعب را از دست خواهیم داد یعنی نه تنها وضعیت‌مان بهتر نخواهد شد بلکه مسلما بدتر خواهد شد. علاوه بر پارس‌جنوبی باید نسبت به جذب سرمایه برای بهره‌برداری از پارس شمالی، کیش و حوزه‌های داخلی نیز اقدام کنیم در غیر این صورت گریزی از چالش تامین انرژی نخواهیم داشت. موضوع دیگر اینکه ما سومین کشور از نظر سوزاندن گاز هستیم که جمع‌آوری اینها نیاز به پول و تکنولوژی و تجهیزات دارد که فعلا در اختیار نداریم.
اگر قرار است صنعت نفت سرپا بماند حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار پول لازم دارد. حتی اگر مشکل برجام هم حل شود و تصور کنیم فردا موانع برطرف می‌شود و ما می‌توانیم صادرات نفت داشته باشیم، این حجم از سرمایه مورد نیاز به هیچ عنوان از فروش نفت تامین نخواهد شد و فقط باید از مسیر سرمایه‌گذاری خارجی محقق شود. سرمایه‌گذاری خارجی هم زمانی جذب می‌شود که علاوه بر برجام ما بتوانیم با دنیا تعامل و سایه تحریم را حذف کنیم. مطمئنا اگر بعد از برجام تحریم روی اقتصاد ادامه داشته باشد هیچ شرکتی حاضر نخواهد بود سرمایه‌گذاری کند و در این صورت سال به سال مشکل گاز کشور بدتر، شدیدتر و عمیق‌تر می‌شود.
در حال حاضر حجمی از گاز را به عراق و ترکیه صادر می‌کنیم اما اگر روند تولید و مصرف به شکل امروز ادامه داشته باشد مسلما یک واردکننده خواهیم بود، اما این را هم در نظر داشته باشیم اگر حتی نیاز به واردات داشته و پول نداشته باشیم امکان واردات هم نخواهیم داشت. بنابراین اگر مسائل‌مان با دنیا حل نشود و نتوانیم نفت را بفروشیم، پولی نداریم که گاز را وارد کنیم، به‌عبارت دیگر صرف اینکه بخواهیم واردات هم داشته باشیم این امکان را نداریم، چون درآمد نفتی نداریم بنابراین به این سمت می‌رویم که هر سال اقتصاد کشور کوچک‌تر می‌شود.
* کارشناس انرژی
منبع: ایلنا