محدودیت‌های یونسکو مانع پذیرش پرونده ثبت راه‌آهن ایران شد

چند روز پیش علیرضا رحیمی، عضو مجمع نمایندگان استان تهران گفته بود: متاسفانه در ثبت تاریخی خطوط ریلی راه‌آهن در سازمان یونسکو، وزارت راه و شهرسازی و وزارت علوم کوتاهی کردند و ثبت این اثر تاریخی به دلیل قصور در ارائه مدارک تا سال ۲۰۲۰ منتفی شد.
نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی‌در گفت‌وگو با سایت خانه ملت، با بیان اینکه قدمت خط آهن ایران که قطار ری از آن عبور می‌کند بیش از ۱۰۰ سال است، گفته بود: «به همین دلیل ثبت قدیمی‌ترین و طویل‌ترین خطوط ریلی به نام ایران از یونسکو درخواست شد که یونسکو برای تحویل مدارک مستند زمانی را مشخص می‌کند ولی نماینده ایران در یونسکو در زمان تعیین شده مدارک مورد نیاز را به یونسکو تحویل نداد و به همین دلیل ثبت تاریخی راه‌آهن ایران در یونسکو تا سال ۲۰۲۰ به تعویق افتاد. نقص مدارک از سوی یونسکو به وزارت علوم، تحقیقات فناوری که نماینده ایران در یونسکو از سوی این وزارتخانه تعیین می‌شود، اعلام شد ولی نماینده ایران در یونسکو در این باره تحرکی از خود نشان نداد. از سوی دیگر وزارت راه و شهرسازی اسناد تاریخی در این باره را در اختیار نماینده یونسکو قرار نداده است و این قصور از هر دو وزارتخانه صورت گرفته است.»
رحیمی ‌به همراه ۳۲ نماینده دیگر به وزیر راه و شهرسازی درباره علت عدم تکمیل پرونده ثبت تاریخی راه‌آهن ایران در یونسکو به رغم اعلام نواقص از سوی کمیته فرهنگی یونسکو به سفیر ایران در آن سازمان تذکری در صحن علنی مجلس داده است.
ماجرای ثبت جهانی پرونده راه‌آهن این طور است که این پرونده به دلیل نقص پرونده از سوی یونسکو برگشت خورد و به جای اینکه در سال ۲۰۱۹ در فهرست میراث جهانی قرار گیرد قرار است در صورت بررسی کارشناسان یونسکو و موافقت آنها در سال ۲۰۲۰ جهانی شود. به این ترتیب سهمیه ایران در ثبت یک پرونده تاریخی در سال ۲۰۱۹ از دست رفته است.
اما در کنار پرونده راه‌آهن، سازمان میراث فرهنگی پرونده‌های دیگری را نیز در فهرست میراث موقت یونسکو ارائه کرده است مانند دانشگاه تهران که گمان می‌رود با ارائه آنها این پرونده‌ها نیز به دلیل نداشتن شاخص مهم، هنگام بررسی پرونده به مشکل برخورد کرده و ثبت جهانی نشوند.
با وجود اینکه ایران سهمیه خود را برای ثبت یک اثر تاریخی در فهرست میراث فرهنگی یونسکو در سال ۲۰۱۹ از دست داد و تنها می‌تواند یک اثر طبیعی ارائه کند اما محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور تقصیر چنین اتفاقی را به گردن محدودیت‌های یونسکو می‌اندازد و به مهر می‌گوید: به تازگی یونسکو قانون‌های جدیدی گذاشته و برای کشورهایی که سه تا چند پرونده داده‌اند یا پرونده ندارد اولویت‌هایی را مشخص کرده است یا اینکه اعلام شده بیش از ۴۵ اثر را در جلسات یونسکو نمی‌پذیرند یا اینکه پرونده‌های ترکیبی یا طبیعی را در اولویت بررسی قرار می‌دهند یونسکو این محدودیت‌ها را به خاطر نداشتن بودجه و نیروی انسانی کافی ایجاد کرده است بنابراین هر پرونده‌ای را نمی‌پذیرد.
پرونده‌های دیگر هم مشکل داشتند
طالبیان بیان کرد: چرا فکر می‌کنید هر آنچه که به یونسکو می‌فرستیم باید ثبت شود؟ ما پرونده جنگل‌های ارسباران را هم فرستاده‌ایم اما کارشناسان یونسکو در بخش کشاورزی به آن اشکال اساسی گرفته‌اند. هیچ پرونده‌ای نبوده که اشکالی نداشته باشد. برخی از پرونده‌ها را اصلا ارجاع داده بودند و گفته بودند که اشکال اساسی دارد ولی ما دوباره آنها را برگرداندیم.
طالبیان بازهم درباره اینکه یونسکو در آخرین لحظات نقشه راه‌آهن را به‌صورت پرینت شده خواسته توضیح می‌دهد و می‌گوید: کار را راه‌آهن اتریش خراب کرد از آنها پرینت خواستند و ما هم باید می‌دادیم اما با این تفاوت که راه‌آهن اتریش صد کیلومتر است و راه‌آهن ایران ١۴٠٠ کیلومتر.
معاون میراث فرهنگی کشور در ادامه می‌گوید: کارشناسان یونسکو از اینکه هر سال ما یک پرونده میراثی داریم تعجب می‌کنند گاهی یک پرونده ۵ سال می‌رود و می‌آید جابه‌جایی پرونده‌ها از یک کمیته به کمیته دیگر برای ما اهمیت دارد نه برای آنها. هیچ سالی نبوده که از پرونده‌ها ایراد نگیرند پرونده قنات‌های ایران دیفر بود ارسباران هم همین طور به پرونده محور ساسانی هم ایراد گرفتند اگر یونسکو محدودیت‌هایی برای پذیرش پرونده‌ها نمی‌گذاشت با پاسخ‌هایی که درباره راه‌آهن دادیم پرونده آن را می‌پذیرفتند. کسی تا آخرین لحظه نمی‌داند که پرونده‌ها ثبت می‌شوند یا نه.
حفظ میراث راه‌آهن پس از تشکیل پرونده آن
او توضیح می‌دهد: باید فهرست موقت یونسکو جامع باشد از طرفی این فهرست برای خودمان هم سندی است که این پرونده‌ها را کامل و آماده کنیم منتها شرایط برای ثبت جهانی پرونده‌های میراثی هر سال سخت‌تر می‌شود‌ اما پرونده‌های زنجیره‌ای و بزرگ ما خوب است و شانس زیادی خواهند داشت. پرونده راه‌آهن هم ۱۴۰۰ کیلومتر را در‌بر می‌گیرد و استان‌ها را به هم متصل می‌کند این پرونده کمی ‌برای یک کشور نیست. تمام ایستگاه‌ها و … را می‌توان به عنوان مقصد جهانی معرفی کرد. از زمانی که پرونده راه‌آهن مطرح شد بسیاری از ساختمان‌های قدیمی ‌راه‌آهن حفظ شد درحالی که قصد تخریب آنها را داشتند حتی قرار است این ساختمان‌ها مرکز اقامتی شود یا موزه راه‌آهن ایجاد کنند.
طالبیان معتقد است که باید جلسه‌ای درباره پرونده راه‌آهن با مسوولان راه‌آهن ایران گذاشت و درباره اهمیت پرونده راه‌آهن گفت‌وگو کرد‌ چون بسیاری از افراد بر این تصور هستند که استارت راه‌آهن را ایرانی‌ها نزدند بلکه دانمارکی‌ها آن را ساختند. اما طالبیان می‌گوید باید پای حرف مهندسان قدیمی ‌راه‌آهن نشست و شنید که چگونه درباره ساخت تونل‌هایی مانند گدوک حرف می‌زنند. اتفاقا قرارداد راه‌آهن استعماری نیست و ایده آن برای دوره قاجار بوده است. برخی از کشورها مانند انگلیس و روسیه محکم ایستاده بودند که ایران به این صنعت استراتژیک دست پیدا نکند.