محرومیت هنرمندان از نمایشگاه صنایع‌دستی تهران

نادر نینوایی- امسال بر‌خلاف دو سال گذشته نمایشگاه صنایع‌دستی همزمان با نمایشگاه گردشگری برگزار نشد و به این ترتیب هنرمندان و فعالان صنایع‌دستی که انتظار داشتند در ماه‌های انتهایی سال از این موضوع بهره‌مند شوند، از این ظرفیت بالقوه محروم ماندند.
اگرچه پیش از این اعلام شد که نمایشگاه صنایع‌دستی تهران امسال جدای از نمایشگاه گردشگری و از سوم تا ششم اسفند‌ماه برگزار شود، اما با تعویق این نمایشگاه، عملا هنرمندان صنایع‌دستی از فرصت مناسبی که برای معرفی و فروش محصولات‌شان در ماه‌های پایانی سال داشتند بهره‌ای نبردند.
این اتفاق و بی‌برنامگی در برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی تهران در حالی به وقوع می‌پیوندد که باتوجه به کاهش قدرت خرید مردم، میزان فروش صنایع‌دستی کاهش داشته و در این شرایط چشم تولیدکنندگان صنایع‌دستی خصوصا گردانندگان کارگاه‌های کوچک که محلی برای فروش ندارند به حصول کوچک‌ترین فرصت‌ها برای عرضه تولیدات هنری‌شان است.
در اولویت نبودن صنایع‌دستی
اگرچه تاکنون علت برگزار نشدن نمایشگاه صنایع‌دستی تهران اعلام نشده است، اما برخی صاحب‌نظران ریشه این موضوع را کم اهمیت دانستن هنرهای سنتی در نگاه مسوولان می‌دانند.
حجت‌الله مرادخانی پژوهشگر و مدرس دانشگاه در مورد تعلل انجام‌شده در برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی به «جهان‌صنعت» گفت: این لغو شدن‌ها و موارد فراوان دیگری از این دست، نشان می‌دهد که صنایع‌دستی به عنوان یک بخش از سه‌گانه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چندان در اولویت نیست. در واقع به نظر می‌رسد صنایع‌دستی برای وزیر و در ساختار بودجه‌ای وزارتخانه اولویت ندارد. توجه داشته باشید که حرمت یک امامزاده به متولی آن است و زمانی که خود وزارت میراث فرهنگی چندان اولویتی برای صنایع‌دستی قائل نیست، نمی‌توان توقع داشت که در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی یا نهادهای متناظر یا بالادستی برای این حوزه اولویتی قائل شوند. با نگاهی به احکام برنامه هفتم توسعه این موضوع به طور واضح مشخص است و لوایح بودجه چند سال اخیر نشان می‌دهد که اصولا صنایع‌دستی برای وزارت میراث فرهنگی در اولویت نیست.
وی افزود: باتوجه به این شرایط که ذکر شد اگر قرار باشد به علت نبود منابع کافی نمایشگاهی لغو شود، آن نمایشگاه مربوط به صنایع‌دستی خواهد بود یا حتی اگر قرار باشد از جایی به لحاظ مادی یا معنوی هزینه شود، معمولا صنایع‌دستی را در نظر می‌گیرند. از سوی دیگر اصولا تمرکز وزارتخانه و معاونت صنایع‌دستی روی یکسری برنامه‌ها و نمایش‌هایی است که در گذشته، حال و آینده عایده‌ای در بر نداشته و نخواهند داشت. ماجرای ثبت‌های خودخوانده جهانی شهرها و روستا‌های صنایع‌دستی از جمله این نمایش‌های بی‌نتیجه است و این به قول مسوولان امر اولین بودن در دنیا فایده‌ای برای فعالان صنایع‌دستی در بر نداشته است. مرادخانی خاطر‌نشان ساخت: این اتفاقات در شرایطی می‌افتد که کشور با معضلات و چالش‌هایی نظیر بیکاری و تحریم‌ها رو‌به‌رو است و صنایع و حرفه‌های مختلف به طرق گوناگون تحت تاثیر این عوامل بازدارنده به محاق رفته‌اند. توجه داشته باشید که در شرایط کنونی کسب‌و‌کارهایی که مبتنی بر دانش بومی و مواد اولیه داخلی بوده و مثل صنایع فرهنگی نسبتا یک بازار مصرف داخلی دارند، می‌توانند این شرایط نامتعادل اقتصادی را کاهش دهند. با این تفاسیر در تعجبم که این دوستانی که مسوول امور مربوطه هستند چه تصوری دارند و چرا صرفا در مصاحبه‌های مطبوعاتی خود یکسری لفاظی‌های بی‌نتیجه و بی‌فایده را مطرح می‌کنند. متاسفانه حمایت حقوقی، بسترسازی شغلی و حمایت‌های موثر از صنایع‌دستی وجود ندارد و صحبت‌های تبلیغاتی مطرح‌شده نیز اثر‌بخش نیستند.
این مدرس دانشگاه در پاسخ به این پرسش که « آیا برگزاری همزمان نممایشگاه گردشگری و صنایع‌دستی» نمی‌توانست برای هر دو سوی این معادله اثربخش‌تر بوده و عواید بیشتری داشته باشد، گفت: قطعا همین‌طور است. مشخص نیست چرا مدیریت وزارت میراث فرهنگی نمی‌خواهد بپذیرد که گردشگری و صنایع‌دستی حوزه‌های به هم مرتبطی هستند و می‌توانند با کنار هم قرار گرفتن اثر هم‌افزایی داشته باشند. به نظرم با جداسازی این دو حوزه هم نفس گردشگری را می‌گیرند و هم از سویی مختصر فرصت‌هایی که در حوزه صنایع‌دستی و کسب‌و‌کارهای مرتبط با آن وجود دارد را به این شکل به حاشیه می‌برند.
بی‌توجهی به صنایع‌دستی و نمایشگاه‌های مربوطه
برگزار نشدن همزمان نمایشگاه صنایع‌دستی و گردشگری و به دنبال آن تعویق برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی تهران در سوم اسفند را می‌توان نشان از کم‌توجهی به فعالان هنرهای سنتی و بی‌برنامگی موجود در این حوزه قلمداد کرد.
علی تعبدی استاد پیشکسوت و تولید‌کننده صنایع‌دستی کاشی هفت‌رنگ، ضمن اشاره به بی‌توجهی مسوولان در قبال هنرمندان و برگزار نشدن نمایشگاه صنایع‌دستی به «جهان‌صنعت» گفت: به نظر می‌رسد مسوولان امر در خصوص نیازهای هنرمندان صنایع‌دستی کم توجه بوده و آگاه نیستند که هنرمندان صنایع‌دستی چه نیازهای بحقی دارند. جدای از مساله برگزار نشدن نمایشگاه صنایع‌دستی، بسیاری از هنرمندانی که حق‌شان بوده از تسهیلات بیمه‌ای برخوردار شوند، از این امکان بهره‌مند نشده‌اند. از سوی دیگر نمایشگاه‌های صنایع‌دستی که هر ساله در مراکز استان‌ها برگزار می‌شد و خدمات مناسبی به هنرمندان می‌دادند، روز به روز کم‌کیفیت‌تر و بی‌محتواتر شده و کم‌کم برای ارائه غرفه پول دریافت می‌کنند. در حال حاضر هم در مرکز کشور که باید حداقل یک نمایشگاه ملی و سراسری در تهران داشته باشیم، نمایشگاه صنایع‌دستی تهران هم ضعیف شده یا برگزار نمی‌شود. وی در پاسخ به این پرسش که «ریشه مشکل و علت برگزار نشدن یا کم‌کیفیت شدن نمایشگاه‌ها را چه می‌داند؟» ابراز داشت: «به نظرم علت این است که مجلس بودجه لازم را برای وزارت میراث فرهنگی و معاونت صنایع‌دستی در نظر نگرفته و اختصاص نداده است. در نظر داشته باشید که اگر به صنایع‌دستی و گردشگری بها داده شود، می‌توان با جذب توریست و به تبع آن افزایش فروش صنایع‌دستی، تمام مشکلات مالی هنرمندان هنرهای سنتی را پوشش داد.» در نهایت باید گفت باتوجه به تورم و گرانی و تحریم‌های موجود و با نظر به تاثیر غیر‌قابل انکار صنایع‌دستی بر اشتغالزایی و درآمدزایی لازم است بودجه بیشتری به حوزه صنایع‌دستی اختصاص یابد.
مطمئنا برگزاری نمایشگاه‌های موثر و متعهد بودن به برگزاری به موقع، هدفمند و با کیفیت آنها، می‌تواند گرهی از مشکلات هنرمندان فعال در حوزه هنرهای سنتی بگشاید و در این حال ناخوش اقتصادی، کمک‌حال هنرمندان کشور باشد.