محلول مرگ

مهدیه بهارمست- چهار ماه پیش خبر مسمومیت بیماران دیالیز صفاقی همه را در شوک فرو برد، مگر می‌شود بیماری با نیت درمان با داروی تولید داخلی دچار مسمومیت و در نهایت مرگ شود؟! اما شد آنچه که باید می‌شد. 5 مرداد در حالی که انتظار می‌رفت همزمان با دستور دکتر محمد مخبر، سرپرست ریاست‌جمهوری و رسانه‌ای شدن ماجرای هولناک محلول‌های مسموم دیالیز صفاقی، شاهد کاهش مرگ و میر این بیماران و رنج‌های مضاعف آنها باشیم متاسفانه آخرین خبرها از مرگ 53‌بیمار حکایت داشت. این در حالی است که گفته می‌شود از 17خرداد که در سکوت این محلول‌ها از داروخانه جمع‌آوری شد اما تا 10 مرداد ۴۹‌بیمار بزرگسال و چهار کودک قربانی محلول‌های تولیدی شرکت ثامن شده بودند. چند روز پیش نیز سلمان اسحاقی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان در اظهاراتی مدعی شد که «۷۰ بیمار دیالیزی به دلیل مصرف محلول آلوده به آلومینیوم فوت کرده‌اند.» آنطور که سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس روایت می‌کند، در وهله اول گفته شد که «۱۰ تا ۱۲بیمار دیالیزی در شهرهای مشهد و اصفهان به دلیل استفاده از محلول آلوده و با علائم مغزی، عفونتی، تشنجی و کما جان خود را از دست دادند و پس از مدتی آمار فوتی‌ها به ۵۰نفر رسید اما تاکنون ۷۰نفر جان خود را از دست داده‌اند.» «جهان‌صنعت» بارها در این‌باره گزارش‌های متعددی نوشته است. افزایش آمار قربانیان بیماران دیالیز صفاقی در حالی همچنان ادامه دارد که سکوت وزارت بهداشت و کم‌توجهی جدی انجمن حمایت از بیماران کلیوی- تنها متولی غیردولتی بیماران کلیوی- نیز تامل‌برانگیز است. البته از همان ابتدا وزارت بهداشت علاقه‌ای به رسانه‌ای شدن این ماجرا نداشت و حالا هم به جای پاسخگویی و هشدار باز هم پنهانکاری را در دستور کار خود دارند. شواهد نشان می‌دهد محموله آلوده محلول دیالیز صفاقی از دی‌ سال گذشته توزیع شده است اما به دنبال دریافت گزارش‌های مقدماتی درخصوص آلودگی محلول دیالیز صفاقی تولید شرکت‌ داروسازی ثامن و بروز برخی عوارض دارویی در پی مصرف آن، در تاریخ ۱۷خرداد، رسیدگی فوری به این موضوع و بررسی جوانب آن، بلافاصله در دستور کار قرار گرفت. از همین‌رو سازمان غذا و دارو، وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی، پزشکی قانونی و سایر نهادهای ذی‌ربط ملزم به همکاری در این زمینه شدند تا ابعاد ماجرا به طور دقیق روشن شود. بر همین مبنا، در همان روزها روابط‌عمومی سازمان غذا و دارو از ورود محمد مخبر، سرپرست ریاست‌جمهوری به این مساله خبر داد و اعلام کرد که با دستور این مسوول برای پیگیری فوری گزارش‌ها درخصوص مشکلات این محصول دارویی، رییس سازمان غذا و دارو شخصا در کارخانه حضور یافته و با بررسی موضوع از نزدیک، دستورات لازم را صادر کرد. ماه‌هاست که کمیسیون بهداشت به این قضیه ورود کرده است اما اعضای آن هم بر این عقیده‌اند که قدرت کافی را برای برخورد با شرکت ثامن ندارند و مستندات را به قوه قضاییه ارجاع دادند.
سکوت برای فقدان تشویش اذهان عمومی
پیش‌تر دکتر حسینعلی شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز در پاسخ به اینکه چرا افزایش مرگ و میر بیماران به دلیل مصرف محلول مسموم دیالیز صفاقی از جامعه و رسانه‌ها پنهان مانده است به «جهان‌صنعت» گفته بود: «قطعا نه‌تنها شرکت ثامن مقصر وضع موجود است بلکه وزارت بهداشت هم به دلیل فقدان نظارت کافی مقصر است. البته کمیسیون بهداشت پیگیر این قضیه از مراجع قضایی شده است و به‌زودی هم این پرونده برای رسیدگی در اختیار مراجع مربوطه قرار خواهد گرفت اما دیگر نمی‌خواهیم این موضوع رسانه‌ای شود که نگرانی جدیدی برای مردم ایجاد نشود زیرا مردم به اندازه کافی مشکل دارند.» همین سکوت منجر به افزایش قربانیان دیالیز صفاقی شد.
مواد اولیه خریداری شده آلوده بود؟!
در همان روزهای ابتدایی «جهان‌صنعت» برای شفاف‌سازی سراغ مجید طبسی، مدیرعامل شرکت داروسازی ثامن رفت اما او با اشاره به اینکه مواد اولیه از شرکت‌های داخلی خریداری شده و تقصیری متوجه ثامن نیست، گفته بود: «‌در یکی از سری‌های ساخت ماده اولیه‌ای که از بیرون شرکت تامین شد یک ناخالصی وجود داشت که شناسایی، ردیابی و پاکسازی شد و مواد نامنطبق خارج شدند و خط تولید آماده تولید است. در هر صورت این مساله در حوزه وظایف سازمان غذا و دارو است و ما مجاز به مصاحبه بیشتر نیستیم زیرا شروع موضوع به ثامن بازنمی‌گردد و ایراد از خارج ثامن بوده است.»
واکنش سازمان غذا و دارو
حالا بیش از ماه‌ها سکوت حیدر محمدی، رییس سازمان غذا و دارو در این خصوص گفت: «شرکت ثامن وابسته به بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی است و داروهای دیالیزی را تولید می‌کند. آنطور که بررسی‌ها نشان می‌دهد خرداد پارسال در داروهای دیالیزی این شرکت ‌درصد کمی آلومینیوم وجود داشت که بررسی‌های ما نشان داد این داروها عوارض داشته‌اند.»
وی افزود: «داروها برای تولید از یک مواد اولیه‌ای تشکیل می‌شوند که این مواد اولیه استانداردهایی دارد و براساس آن شاخص‌ها را تعیین می‌کنند که مثلا میزان آلومینیوم نباید بیشتر از حد مجاز باشد و اگر رعایت نکنند ریجکت می‌شوند. همیشه آزمایشگاه‌ها یک حد مجازی را در نظر دارند و طبق آن، داروها بررسی می‌شوند مگر اینکه داروهای تزریقی باشند که حد مجازش صفر است و باید استریل شوند.» به گزارش اقتصادنیوز، رییس سازمان غذا و دارو این توضیحات را مطرح کرد و از نتیجه بررسی‌ها خبر داد و گفت: «این نخستین‌بار است که چنین مشکلی مشاهده می‌شود. با بررسی مواد خریداری‌ شده، معلوم شد این مشکل از دو منبع ایجاد شده است.»
محمدی بیان کرد: «شرکت ثامن همیشه این سرم‌ها را تولید می‌کرد و در گذشته مشکلی وجود نداشت؛ این نخستین‌‌بار است که چنین مشکلی مشاهده می‌شود. با بررسی مواد خریداری‌ شده، معلوم شد از دو منبع این مشکل ایجاد شده است. بررسی‌های شرکت ثامن نشان داد که از دی‌ماه سال گذشته دو منبع وجود داشت که ناخالصی بالایی داشتند و باعث غلظت بالای آلومینیوم در سرم‌های صفاقی شده و عوارض آن هم با آلودگی مورد اشاره انطباق داشت. پس از این اتفاقات وزارت بهداشت، گروهی را برای مطالعه بیشتر به شرکت ثامن فرستاد تا بررسی کند منبع آلودگی کجاست.»
براساس اعلام رییس سازمان غذا و دارو، «شرکت ثامن هم اعلام کرد برای هر دو منبعی که این محلول‌ها را تولید می‌کردند آلودگی ایجاد شده است. دلیل وقوع این اتفاق، نبود کنترل کیفی روی محصولات بود. در آزمایش‌های انجام‌شده روی محلول دیالیز صفاقی شرکت ثامن مشخص شد، برخی تولیدات این شرکت از نظر آلودگی به فلزات سنگین به‌خصوص آلومینیوم، با استاندارد منطبق نبود اما برخی نمونه‌ها قابل قبول بودند.»
در این زمینه، رییس سازمان غذا و دارو در کارخانه حضور یافت و در این‌باره گفت: «پس از بررسی‌های صورت گرفته اشکال مواد اولیه و تولید این محصول برطرف شد و در حال حاضر، محصولات تولیدی این شرکت هیچ‌گونه عوارضی برای بیماران ندارد. از سوی دیگر پرونده قضایی برای این موضوع تشکیل شد و در انتظار پیگیری مراجع قضایی است.»
سختگیری در تولید محلول‌های دیالیزی
به گزارش اقتصادنیوز، با بالا گرفتن بحث در این زمینه که چرا شرکت مذکور باید چنین اشتباهی انجام دهد، روز گذشته روابط عمومی سازمان غذا و دارو با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «مراحل کنترل کیفیت و نظارت بر تولید داروها به‌ویژه داروهای حساس مانند محلول‌های دیالیزی با دقت و سختگیری کامل انجام می‌شود. این سازمان از طریق آزمون‌های دقیق شیمیایی، میکروبی و فیزیکی، کیفیت و ایمنی محصولات دارویی را تضمین کرده و از انطباق آنها با استانداردهای ملی و بین‌المللی اطمینان حاصل می‌کند.»
این سازمان تاکید کرد: «اگرچه در حال حاضر تنها یک شرکت داخلی مسوولیت تولید این داروی حساس را برعهده دارد اما این به معنای چشم‌پوشی از کیفیت یا استانداردها نیست. سازمان غذا و دارو با دقت کامل و براساس اصول علمی، بر روند تولید این محصول نظارت دارد و هرگونه تخلف احتمالی، براساس ضوابط، مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.»
بیماران دیالیز نگران نباشند
دوشنبه 14آبان ماه حسین کرمانپور، سرپرست روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با انتشار یک توئیت در شبکه اجتماعی اکس درباره اتفاق شومی که برای 70بیمار دیالیز روی داد، نوشت: «مطرح کردن فوت ٧٠ هموطن ما در موضوع دیالیز که تماما در دوره قبل اتفاق افتاده بسیار تاسف‌برانگیز و طرح آن در این زمان شاید به انگیزه رسیدگی سریع‌تر قضایی باشد. در همان دولت، پرونده قضایی تشکیل شد و احتمالا با تسریع در رسیدگی می‌توان پاسخگوی افکار عمومی بود اما نکته مهمی که وزارت بهداشت به آن به طور جد اذعان دارد آن است که با اقدامات فوری، مایع صفاقی آلوده همان زمان از بازار جمع‌آوری شد و در حال حاضر جای هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد.»
قربانیان جدید از محلول همودیالیز اسیدی ثامن
روابط عمومی شرکت ثامن که تولید‌کننده سرم در کشور است و آستان قدس رضوی سهامدار عمده و اصلی آن به حساب می‌آید، در پاسخ به تماس دوباره «جهان‌صنعت» اعلام کرد: «طبق دستور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور و آستان قدس رضوی، اجازه صحبت و گفت‌وگو در این‌باره را نداریم.» این در حالی است که تاریخ 28 تیرماه سال جاری نیز فردی با روزنامه «جهان‌صنعت» تماس گرفت و از مرگ مادرش بر اثر مسمومیت جدیدی از محلول همودیالیز اسیدی ثامن خبر داد. در آن زمان مرگ 7بیمار دیالیزی مشکوک اعلام شده بود اما نه‌تنها سازمان غذا و دارو بلکه متولیان این امر نیز در سکوت خبری آن را تایید یا تکذیب نکردند. مستندات این موضوع در روزنامه محفوظ است.