محمد شریعتمداری پاسخ دهد

گروه بازرگانی- با وجود اینکه دولت یازدهم موفق شد از نمره قابل قبولی در مدیریت صادرات و واردات برخوردار شود و این موضوع به عنوان یکی از افتخارات روحانی و برگ برنده او برای حضور در دولت دوازدهم مطرح شد اما حالا وضعیت تجارت خارجی کشور به نقطه‌ای از بحران رسیده است که رییس‌جمهور در گزارش عملکرد ۱۰۰‌روزه دولت دوازدهم، هیچ اشاره‌ای به شرایط فعلی صادرات و همچنین تراز منفی تجارت خارجی کشور نکرد و تنها در قالب جمله‌ای گفت: «‌باید در بخش اقتصاد در بیرون کشور بازارهایی در اختیار داشته باشیم‌ چراکه در صورتی که تنها بازار داخلی داشته باشیم رشد اقتصاد نمی‌تواند وضعیت مطلوبی داشته باشد. در این زمینه در سال‌های اخیر صادرات غیرنفتی نسبت به واردات غیرنفتی در وضعیت خوبی قرار داشته است.»
زنگ هشدار تراز تجاری
در حالی این جمله از سوی رییس‌جمهور مطرح می‌شود که در اوایل سال‌جاری، آمارهای تجارت خارجی برای چندین ماه توسط گمرک مخفی شد چرا‌که این موضوع می‌توانست نقطه مثبت کارنامه دولت یازدهم را تحت تاثیر قرار دهد. اما با این وجود پس از اینکه تب و تاب‌های سیاسی تا حدی فروکش کرد و بسیاری از گروه‌ها و فعالان اقتصادی طرفداری خود را برای انتخاب مجدد روحانی به عنوان رییس‌جمهور دولت دوازدهم اعلام کردند، آمارهای تجارت خارجی کشور به مرور بر‌ملا شد. البته به دلیل اینکه کارنامه تجارت خارجی کشور در فروردین ماه سال‌جاری حاکی از تراز تجاری مثبت ۳۷۵ میلیون دلاری بود، این آمار در اردیبهشت ماه اعلام شد و پس از آن خبری از گزارش‌های مداوم گمرک نبود تا اینکه با اعلام شدن آمار گمرک از تجارت خارجی ایران در چهار ماه منتهی به تیرماه سال‌جاری، زنگ هشدار تراز تجاری به صدا در‌آمد.
آمار گمرک حاکی از آن بود که در مدت زمان مورد بررسی، نه تنها کاهش صادرات در تمام گروه‌های کالایی اتفاق افتاده بلکه به دلیل افزایش واردات از سوی دیگر، تراز بازرگانی کشور منفی دو میلیارد و ۳۵۴ میلیون دلار شده است. بر این اساس، کارنامه صادرات در چهار ماه منتهی به تیر ۱۳۹۶ در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته از افت ارزشی ۵۴/‌۹ درصدی حکایت داشت و در مقابل، میزان واردات در این مدت، از رشد ارزشی ۹۷/‌۲۳ درصدی خبر می‌داد.
بر این اساس فعالان بخش خصوصی و کارشناسانی که پیش از این معتقد بودند صادرات غیر‌نفتی به دلیل سیاست‌های نابسامان دولت تنها با دستکاری آمارهای تجارت خارجی مثبت جلوه داده شده است، لب به انتقاد گشودند و به دولت هشدار دادند که اگر برای گسترش بازارهای بین‌المللی و منطقه‌ای و همچنین اصلاح زیرساخت‌های اقتصادی کشور همچون نرخ ارز فکری نکند، صادرکنندگان روز به روز بیشتر قدر ت رقابت‌پذیری خود را از دست خواهند داد که این موضوع صادرات غیر‌نفتی را به ناکجا‌آباد خواهد برد. همچنین با توجه به اینکه سال‌هاست دولت از ارائه مشوق‌های صادراتی دم می‌زند اما در این خصوص چندان شاهد عمل به وعده‌ها نیستیم؛ بسیاری از تجار، انگیزه خود را برای تجارت از دست داده‌اند چرا‌که بدون حمایت دولت، نمی‌توان در بازارهای خارجی چندان حرفی برای گفتن داشت.
۲ میلیارد و ۳۵۴ میلیون، چهار میلیارد دلار شد
هشدار صاحبنظران و فعالان حوزه صادراتی اگرچه در نشست‌ها و محافل گوناگون مطرح شد اما تلاش‌های دولت چندان همسو با مشورت‌های ارائه شده توسط بخش خصوصی و همچنین هم‌راستا با منافع فعالان اقتصادی و صادرکنندگان پیش نرفت تا جایی که جدیدترین آمار تجارت خارجی کشور، حاکی از ادامه تراز تجاری منفی و همچنین افزایش میزان آن نسبت به چهار ماهه منتهی به تیرماه است. براساس آمار گمرک ایران، در هشت ماهه نخست ۹۶، تراز تجاری کشور منفی چهار میلیارد دلار بوده و ضمن افزایش صادرات به عراق و چین، صادرات به امارات کاهش یافته است. طبق آمارهای اعلام شده توسط گمرک، مجموع صادرات غیرنفتی ایران در هشت‌ماهه سال‌جاری به ۲۸ میلیارد و ۴۸۸ میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان ۲۱/۱ درصد کاهش داشته است، در حالی که در همین مدت به میزان ۳۲ میلیارد و ۴۱۹ میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۵۲/۱۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
بر این اساس همانطور که کارشناسان در زمان مثبت بودن تراز تجاری کشور هم هشدار چنین روزی را داده بودند، سرانجام بی‌فکری‌های صادراتی دولت کار دست اقتصاد داد تا جایی که در حال حاضر می‌توان گفت عضو نبودن ایران در سازمان تجارت جهانی، هزینه‌های بالای حمل و نقل در کشور، نوسان نرخ ارز، عدم توجه دولت به ارائه تسهیلات برای حضور تولیدکنندگان در نمایشگاه‌های بین‌المللی، پرداخت نشدن مشوق‌های صادراتی و‌… می‌تواند تراز تجاری منفی را که این روزها به عنوان یکی از ابرچالش‌های مطرح اقتصاد اعلام می‌شود هرچه بیشتر ادامه‌دار کند.
گلایه مجلس از وزیر صنعت
در همین خصوص به تازگی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس در همایش تجلیل از صادرکنندگان نمونه استان تهران گفت: وضعیت کنونی تراز بازرگانی ما نشان می‌دهد که در هشت ماهه سال ۹۶ وضعیت تراز بازرگانی چهار میلیارد دلار منفی است. این در حالی است که این نگرانی وجود دارد که تراز منفی بخش بازرگانی به شش میلیارد دلار هم برسد. محمدرضا پورابراهیمی همچنین با بیان اینکه در سال ۹۶ انتظار می‌رفت اتفاقات خوبی بعد از برجام رقم بخورد که هنوز تحقق نیافته و موانع صادراتی هم برداشته نشده است، گفت: در این خصوص حتما وزیر صنعت باید پاسخگو باشد و دلیل کاهش حجم صادرات لازم است توسط مدیران متولی بررسی شود چرا‌که استمرار این وضعیت، تراز تجاری را هرچه بیشتر منفی خواهد کرد.
این اظهارات در حالی از سوی پورابراهیمی مطرح می‌شود که به گفته برخی از کارشناسان هم اگرچه بعد از برجام به‌واسطه گشایش‌های اقتصادی و اثرات روانی توافق ایران با گروه ۱+۵، تراز بازرگانی کشور بعد از ۳۷سال مثبت شد، اما چون این گشایش‌ها با حمایت متغیرهای بنیادی و اصلاح نرخ ارز نبود ، تجارت خارجی ایران در وضعیت هشدار قرار گرفته است.
رضایت‌بخش نبودن صادرات
اخیرا نیز در این رابطه رییس کنفدراسیون صادرات ایران گفت: مشکل اصلی اقتصاد کشورمان در کاهش صادرات و نه افزایش واردات است که این موضوع با سیاست‌های دولت ارتباط مستقیم دارد. محمد لاهوتی با اشاره به همکاری تجاری ایران با کشورهای همسود (CIS) از این منطقه به عنوان یکی از مهمترین اهداف صادراتی کشورمان یاد کرد و گفت: میزان صادرات به این کشورها رضایت‌بخش نیست. این فعال بخش خصوصی همچنین برای خروج وضعیت تجارت خارجی کشور از این وضعیت بحرانی راهکارهایی را ارائه داد و گفت: باید ترتیبی اتخاذ شود تا قیمت تمام شده کالاهای ایرانی کاهش یابد که این کار با کاهش نرخ تسهیلات، واقعی شدن نرخ ارز و کاهش هزینه‌های حمل و نقل امکانپذیر است.
در این میان دیگر کارشناسان نیز در نشست‌ها و کمیسیون‌های تخصصی اتاق بازرگانی بارها وضعیت جدید تجارت خارجی و صادرات کشور را زیر ذره‌بین قرار داده و راهکارهای خود را برای اصلاح مشکلات و موانع به دولت ارائه دادند. اما به نظر می‌رسد که دولت قصد ندارد در مورد صادرات دست از وعده و وعید بردارد. این در حالی است که در وزارت امور خارجه نیز شاهد تحول اساسی در این بخش نیستیم در حالی که به گفته کارشناسان، وزارت امور خارجه و همچنین سفرا و رایزنان اقتصادی و تجاری می‌توانند نقش قابل توجهی را در راستای افزایش حجم مبادلات تجاری ایران ایفا کنند. در این میان به گفته پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس، یکی از عواملی که باعث شده وضعیت صادرات ما در خارج از کشور خوب نباشد عدم وجود یک راهبرد در این زمینه است که مسوولان دولتی و غیردولتی در این زمینه مسوول هستند.
به طور کلی تا‌کنون وضعیت بحرانی صادرات غیر‌نفتی به عنوان یکی از موضوعات مهم در اظهارنظرهای گوناگون صاحبنظران اقتصادی مطرح می‌شد اما در حال حاضر کاهش صادرات در حالی صورت می‌گیرد که واردات روز‌به‌روز در حال افزایش است. بنابراین آنچه این روزها باید در مرکز توجه دولتمردان قرار گیرد، توجه به تجارت خارجی و همچنین تراز تجاری کشور است چرا که به گفته پورابراهیمی، این نگرانی وجود دارد که ادامه روند منفی تراز تجاری کشور به شش میلیارد دلار هم برسد که در این خصوص محمد شریعتمداری باید به طور مشخص پاسخگو باشد.