محور ساسانی جهانی شد

در چهل و دومین اجلاس میراث جهانی که در بحرین در حال برگزاری است، منظر باستانی ساسانیان در استان فارس به عنوان بیست و سومین اثر ایران ثبت جهانی شد‌.
این آثار شامل شهر تاریخی بیشابور، تنگه تاریخی – طبیعی چوگان و غار مجسمه شاپور اول ساسانی و مجموعه تاریخی قلعه دختر، آتشکده و شهر گور در شهرستان فیروزآباد و کاخ ساسان در شهرستان سروستان استان فارس است‌.
پرونده منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس که با همکاری باستان‌شناسان، فیلمبرداران، مستندسازان و محققان سه سال کار پژوهش و مطالعه روی آن انجام شده است از فیروزآباد شروع می‌شود تا بیشابور و سروستان در استان فارس ادامه دارد. این منطقه شامل مجموعه‌ای وسیع مانند کاخ، شهر و غار است که به اعتقاد طالبیان (معاون میراث فرهنگی) سندی برای مدیریت، نظارت و بررسی بهتر این منطقه است‌.
هر چند برخی باستان‌شناسان معتقد بودند که هر کدام از این سه محوطه تاریخی یعنی شهر گور، سروستان و قلعه دختر جداگانه ظرفیت ثبت در فهرست میراث جهانی را دارند و به همین دلیل از سال ۱۳۸۷ هر کدام را در قالب یک پرونده جداگانه در فهرست موقت یونسکو ثبت کردند اما سال گذشته و همزمان با ارسال پرونده «محور ساسانی فیروزآباد»، یک نامه اصلاحیه نیز به یونسکو ارسال و اعلام کردند تمایل دارند تا هر سه محوطه را در قالب یک پرونده کلی در یونسکو به ثبت برسانند‌. البته معاونت میراث فرهنگی این سه محوطه تاریخی را در قالب یک پهنه و نه پرونده‌ای زنجیره‌ای برای ثبت جهانی معرفی کرده است‌.
با این وجود براساس آنچه سایت میراث جهانی یونسکو قبل از آغاز اجلاس اعلام کرده بود؛ «پیشنهاد ایکوموس در مقابل نام پرونده «منظر باستان‌شناسی فیروزآباد در استان فارس» نیز پیشنهاد دیفر، یعنی قابل طرح مجدد در اجلاس دو سال بعد ثبت شده است‌.
طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری پیش از این اعلام کرده بود به دلیل گستردگی حوزه ثبت و پیچیدگی‌های متعدد به ویژه تعهدات سازمان میراث فرهنگی در زمینه تملک عرصه‌های آثار تاریخی «شهر گور فیروزآباد»، سنگینی و حجم گسترده آثار محور ساسانی در «کاخ اردشیر»، «قلعه دختر» و نقش‌برجسته‌های ساسانی فیروزآباد، شهر تاریخی «بیشاپور»، «تنگ چوگان» و «غار شاپور» و «سروستان»، دفاع و مذاکره برای ثبت این پرونده سنگین‌تر و پیچیده‌تر از دوره‌های گذشته است‌.
استان فارس پیش از این در سال ۱۳۵۸ محوطه تاریخی «تخت‌جمشید» به شماره ۱۱۴، محوطه تاریخی «پاسارگاد» در سال به شماره ۱۱۰۶ و باغ جهانی ارم یکی از ۹ باغ قرار گرفته در پرونده زنجیره‌ای باغ‌های ایرانی در سال ۱۳۹۰ به شماره ۱۳۷۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند‌.
می‌توان گفت استان فارس چهارمین پرونده تاریخی خود را با موفقیت در سازمان آموزشی، علمی، فرهنگی ملل متحد «یونسکو» به ثبت رساند‌.
کشورهای موافق و مخالف
در چهل‌ودومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، نوبت به بررسی پرونده «منظر باستان‌شناسی فیروزآباد» یا «محور ساسانی فیروزآباد» رسید که ابتدا با توضیح نماینده ایکوموس به عنوان یکی از بازوهای مشورتی کمیته میراث جهانی یونسکو همراه بود‌.
نماینده ایکوموس ابتدا توضیحی درباره موقعیت جغرافیایی و اهمیت تاریخی و فرهنگی محور ساسانی فیروزآباد ارائه کرد و نکته‌های برجسته این محوطه را برشمرد و از پتانسیل‌های جهانی شدن این محوطه صحبت کرد اما در نهایت با توجه به اطلاعات موجود، نظر بر دیفر شدن این پرونده یعنی قابل طرح مجدد در اجلاس دو سال بعد داد تا اطلاعات بیشتری در این باره کسب شود و بر این نکته نیز تاکید کرد که شرایط حفظ و نگهداری این محوطه در حال حاضر بحرانی است و نیازمند رسیدگی فوری است‌.
پس از آن نوبت به کشورهای مختلف رسید و اسپانیا اولین کشوری بود که پس از صحبت‌ درباره ارزش‌های فرهنگی، تاریخی، معماری و باستانی این محوطه، از ثبت جهانی آن بر اساس معیارهای ۲، ۳ و ۵ حمایت کرد و کشورهای چین، کویت، تانزانیا، کوبا، بورکینافاسو، اوگانادا و بحرین نیز در حمایت از اسپانیا، از ثبت جهانی محور ساسانی استان فارس در فهرست میراث جهانی یونسکو حمایت کردند‌.
بوسنی‌هرزگوین، تونس و برزیل از کشورهایی بودند که ایرادهایی از جمله نقشه‌های باستان‌شناسی و پلان‌مدیریتی را درباره پرونده «محور ساسانی فارس» مطرح کردند و با پیشنهاد ایکوموس درباره دیفر شدن این پرونده به اجلاس دو سال بعد موافق بودند‌. نماینده استرالیا نیز نقص‌هایی را متوجه این پرونده خواند اما در نهایت با توجه به ارزش بالای تاریخی و باستانی آن، از ثبت جهانی آن حمایت کرد‌.
کشور نروژ که در ابتدا چندان با ثبت جهانی پرونده ایران موافق نبود، پس از حمایت اکثر کشورها به جمع حامیان ثبت جهانی آن پیوست‌.
رییس کمیته میراث جهانی از ایران خواست توضیحاتی در دفاع از ثبت جهانی پرونده خود ارائه دهد و عبدالرسول وطن‌دوست، نماینده ایران در کمیته میراث جهانی یونسکو، صحبت‌هایی درباره اهمیت‌های محوطه «محور ساسانی فارس» ارائه کرد و در نهایت اولین پرونده ایران در چهل‌ودومین اجلاس کمیته میراث جهانی در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسید‌.
منطقه حفاظت شده ارسباران به عنوان یک اثر طبیعی دیگر پرونده ایران در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو است که چهارم ژوئیه ( سیزدهم تیر) در شهر منامه بحرین ادامه دارد‌.