مخاطبان ناراضی

دوشنبه پانزدهم بهمن، جشنواره فیلم فجر به نیمه راه خود رسید، اما فیلم‌هایی که در این روز در پردیس ملت برای اهالی رسانه و منتقدان به نمایش درآمد، رضایت آنها را جلب نکرد و کیفیت متوسط رو به پایین آنها سبب طرح انتقاد نسبت به حضور این فیلم‌ها در جشنواره شد و این سوال را پیش آورد که اگر از میان حداقل یکصد فیلم، این آثار برای بخش مسابقه اصلی و نگاه نو انتخاب شده‌اند، پس وضعیت فیلم‌های رزرو جشنواره یا آنهایی که به این رویداد راه نیافته‌اند، چه بوده است؟
در این روز تم اصلی سه فیلم به نمایش درآمده از بخش «سودای سیمرغ» و «نگاه نو»، قتل و قصاص بود و دیگر وجه مشترک آنها نشست‌های مطبوعاتی کم و بیش حاشیه‌داری بود که مانند روز قبل باز هم نوع پرسش‌ها و نیز چالش میان مجری نشست‌ها (محمود گبرلو) و ادعای برخی خبرنگاران مبنی ‌بر محافظه کاری وی و نخواندن تمام سوالات بحث و جدل‌هایی را ایجاد کرد.فیلم «یلدا» به کارگردانی مسعود بخشی از فیلم‌های بخش نگاه نو جشنواره بود که یکی از انتقادات اصلی واردشده به آن، تلویزیونی بودن فیلم بود به‌ویژه آنکه داستان فیلم در یک برنامه تلویزیونی که شباهت زیادی به «ماه‌عسل» داشت، می‌گذشت. در این فیلم قرار بود یک قاتل بخشیده شود و کارگردان تاکید داشت که موضوع فیلم بخشش است نه قصاص، در حالی که همین مساله و پررنگ شدن موضوع قصاص بحث‌هایی را در نشست خبری ایجاد کرد‌ چون این فیلم یک تهیه‌کننده فرانسوی هم دارد و برای برخی این سوال پیش آمده بود که موضوع قصاص که بر اساس مبانی اسلام در قرآن ذکر شده، چطور برای خارجی‌ها قابل درک بوده که حاضر به تولید مشترک شده‌اند؟!
نکته دیگر فیلم تعدد زوجین یکی از شخصیت‌ها بود که کارگردان درباره هر دو موضوع تایید کرد: برای تهیه‌کنندگان فرانسوی چندان این مسائل مفهوم نبود اما خودش از اینکه این فیلم با این شرایط موضوعی قابل درک و فهم در ایران است، کافی خواهد بود.فیلم بعدی «جمشیدیه» نام داشت به کارگردانی یلدا جبلی که باز هم در این فیلم شخصیت اصلی با بازی سارا بهرامی به‌دلیل ارتکاب به قتل محکوم به قصاص شده است. البته به نظر می‌رسد یکی از دغدغه‌های اصلی فیلمساز از ساخت این اثر، رواج یافتن الفاظ رکیک در سطح شهر میان مردم هنگام عصبانیت یا فحش دادن از سر خشم در مکان‌های عمومی مثل استادیوم‌های ورزشی بوده، ولی پرداختن به این مساله آن‌قدر به شکل غُلو شده رخ می‌دهد که آن را به شعار تبدیل می‌کند و همین امر یکی از موارد انتقاد از فیلم بود هرچند کارگردان چندان آن را قبول نداشت.همچنین انتخاب کیومرث پوراحمد به عنوان یکی از بازیگران فیلم و نیز بهرام عظیمی در نقش قاضی دادگاه بارها با خنده تماشاگران روبه‌رو شد که آنها را در قامت و تناسب چنین نقشی باور نداشتند.
نشست خبری این فیلم هم با پرسش‌هایی همراه بود که کمتر جواب دقیق داده شد جز آنچه سارا بهرامی درباره سیمرغ فجر گفت و اینکه از الان به کسی که این جایزه را می‌برد، تبریک می‌گوید.
فیلم سوم جشنواره آخرین ساخته علیرضا رئیسیان با نام «مردی بدون سایه» بود که با وجود بازی زوج لیلا حاتمی و علی مصفا، برخی دیالوگ‌ها و روند داستان با خنده‌های بلند تماشاگران‌ که نوعی واکنش انتقادی به فیلم‌هاست همراه بود.
نشست خبری فیلم «مردی بدون سایه» با حضور علیرضا رئیسیان (تهیه‌کننده و کارگردان)، علی مصفا، لیلا حاتمی، به‌آفرید غفاریان و نسیم ادبی (بازیگران) و برخی دیگر از عوامل فیلم با اجرای محمود گبرلو در آخرین سانس از ششمین روز سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر با حضور اهالی رسانه برگزار شد.علیرضا رئیسیان (تهیه‌کننده و کارگردان) در این مراسم درباره فیلم خود توضیح داد: «مردی بدون سایه» فیلم گنگ و مبهمی نیست و شاید فیلم‌های دیگر خیلی روشن هستند. به نوعی جمله معروفی از یک فیلسوف بزرگ وجود دارد که می‌گوید هر اثر هنری در ذهن مخاطب کامل می‌شود و به تعداد آدم‌ها می‌تواند از آن بازخوردهای متفاوتی برداشت شود ولی این فیلم به این صورت نبوده که منظور خود را نرساند و قبلا منظوری که مدنظر ما بوده از سوی آشنایانی که فیلم را دیدند به ما منتقل شده است. بنابراین باید بگویم که این فیلم و پایان آن گنگ نیست. «مردی بدون سایه» یک مجموعه شرایط را طی می‌کند و در نهایت به نقطه جوش می‌رسد.او درباره سرمایه‌گذاری فارابی روی این فیلم اظهار کرد: این روزها، روزهای شفافیت است و بر همین اساس فارابی چهار بار اعلام کرد از ما حمایت کرده در صورتی که آنها در فیلم مشارکت کرده‌اند. البته این موضوع را نیز باید بگویم که بیشترین سهم فیلم متعلق به خود بنده است.
رئیسیان در ادامه درباره پیام فیلم بیان کرد: خیلی به این صورت نیست که ما در هر فیلمی بخواهیم پیامی به مخاطب برسانیم. خصوصا در فیلمی اینچنین که بین رویا و واقعیت حرکت می‌کند. در این فیلم می‌خواهیم بگوییم که یک زندگی معمولی و عادی چگونه بحرانی می‌شود و هر کسی را به واکنش وادار می‌کند. در نهایت می‌توان گفت که پیام این فیلم این بوده که سوءظن بیش از حد می‌تواند زندگی را خراب کند.این کارگردان در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان اینکه برخی از فیلم‌هایی که در این یکی دو سال اخیر می‌بینید آخرین تولیداتی است که برخلاف دو جریان موثر سینمای ایران یعنی فیلم‌های سفارشی و تجاری مسیری را طی می‌کنند، گفت: باید همه برای اینکه این سینما حضورش ادامه پیدا کند، جدی باشیم‌. متاسفانه شرایط برای فیلم‌هایی که می‌خواهند استقلال خودشان را در بیان هنری و صنعتی سینما حفظ کنند، بسیار سخت است.
رئیسیان افزود: اکنون این‌طور به نظر می‌آید که نسل اول سینمای ایران کاملا محو شده‌ و از دهه ۶۰ هم جز دو سه مورد کسی باقی نمانده است. شاید یکی از کمک‌های رسانه‌ها به سینمای ایران در این شرایط این است که این فضای دوقطبی سینمای ایران که بین درام اجتماعی و درام انسانی به وجود آمده را‌ از بین ببرند.
او همچنین ادامه داد: شرایط برای تولید و به نمایش گذشتن فیلم از مسیرهای اداری بسیار سخت شده و من در این مقطع تاریخی این هشدار را می‌دهم که فیلمسازی در حال رفتن به سمت غیرممکن شدن است‌ مخصوصا فیلم‌هایی که اثر اجتماعی عاطفی مثبت و مستقلی را بخواهند بسازند. ما باید تمام توان‌مان را بگذاریم تا فیلم‌مان را بسازیم و شما هم به عنوان اصحاب رسانه‌ باید تلاش کنید این نگرش از فیلمسازی تمام نشود.این کارگردان در پایان درباره صحنه‌های خشونت‌آمیز فیلمش بیان کرد: این ‌فیلم پروانه نمایش گرفته و هیچ حذفی نداشته است اما با توجه به برخی از صحنه‌ها برای افراد زیر ۱۲ سال توصیه نشده است.علی مصفا نیز در این مراسم در پاسخ به انتقاد مطرح شده درباره عدم تفاوت نقش‌هایش بیان کرد: خوشحالم که در این سانس قرار نیست جواب سوال ممیزان مالیاتی را بدهم. دلیل متفاوت نبودن نقش‌ها این بوده که من آنها را بازی و فکر می‌کردم به این صورت درست است و کارگردان اگر طور دیگری را درست می‌دانست به من می‌گفت.