مخاطرات بقعه شیخ‌صفی

نادر نینوایی- بقعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی واقع در شهرستان اردبیل، یکی از آثار ثبت جهانی شده و شاخص کشور است. مقبره‌های شاه اسماعیل یکم (نخستین پادشاه صفوی)، مادر شاه اسماعیل و نیز برخی مشایخ و صاحب منصبان عصر صفوی در این مجموعه آرامگاهی قرار گرفته است.
وجود کاشی‌کاری معرق و مقرنس و کتیبه‌های گچ‌بری ‌شده و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی نظیر میرعماد و میرقوام‌الدین در مجموعه شیخ صفی و همچنین منبت‌کاری، نقره‌کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ‌بری‌های به کار رفته در بنا، معماری آن را از هر لحاظ خاص و منحصربه‌فرد کرده است.
افزون بر این، قرار داشتن این مجموعه آرامگاهی در فهرست یونسکو، ظرفیت‌های بالایی هم در زمینه جذب گردشگر برای شهرستان اردبیل ایجاد کرده است.
اخیرا اما اخباری منتشر شده که حاکی از مطرح شدن طرحی است که در صورت تایید، خطر مخدوش شدن حریم آرامگاه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی را در پی دارد. اینطور که در مورد این طرح عنوان شده، قرار است فضای بازی موسوم به میدانگاه، در حرایم درجه یک و دو بقعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی ایجاد شود. این در حالی است که مخدوش شدن حریم اثر ثبت جهانی شده، می‌تواند باعث خروج نام اثر از فهرست آثار یونسکو و ملغی شدن ثبت جهانی آن شود.
ضوابط حرایم در طرح دیده می‌شود
فردین عینی، معاون میراث فرهنگی اردبیل و مدیر پایگاه جهانی شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی در مورد حواشی ایجاد شده به «جهان‌صنعت» گفت: طرحی در سال99 از سوی مشاوری که وزارت میراث فرهنگی گرفته بود، کار شده که ضوابط و مقررات حرایم و عرصه بقعه شیخ صفی هم در آن دیده و رعایت شده است. این طرح در همان زمان هم به استان ابلاغ شده است. طرح مذکور مورد موافقت مدیران وزارتخانه قرار دارد و تایید شورای فنی وزارت میراث فرهنگی را نیز دارد بنابراین براساس طرح سال99 هر اتفاقی که بیفتد بر مبنای ضوابط حرایم و عرصه اثر است.
وی در پاسخ به این پرسش که در صورت مطرح شدن طرح جدید وضعیت چگونه خواهد بود، گفت: هر طرحی که پس از این قرار باشد اتفاق بیفتد باید براساس ضوابط عرصه و حریم باشد. در این مدت صحبت‌هایی از سوی مشاور وزارت راه‌وشهرسازی مطرح شده است اما در جلساتی که پیش از این بوده، همه متفق‌القول بوده‌اند که هر اتفاقی بیفتد باید براساس ضوابط عرصه و حریم پایگاه باشد.
معاون میراث فرهنگی اردبیل در پاسخ به این پرسش که ماجرای میدانگاه‌هایی که گفته شده قرار است در حریم شیخ‌صفی‌الدین ایجاد شود چیست، ابراز داشت: «توجه داشته باشید که آنجا یک فضای بازی وجود دارد و پروژه عمرانی مطرح نیست که قرار باشد چیزی را از نو درست کنند. درواقع فضای بزرگی هم‌اکنون وجود دارد که می‌خواهند به آن کاربری میدان بدهند. این فضا الان هم باز بوده و خودرو در این مسیر در حال رفت‌وآمد است. به صراحت اعلام کرده‌ایم هر اقدامی که بخواهد آنجا (در حریم بقعه شیخ‌صفی) انجام شود باید مطابق با ضوابط میراث فرهنگی باشد و اگر هر مغایرتی ببینیم، با طرح مخالفت می‌کنیم. باید اذعان کنم که ضوابط درخصوص حرایم بقعه شیخ صفی به‌روز و دقیق است و هیچ مساله گنگی هم در مورد آن وجود ندارد.»
طرح به تایید وزارت میراث فرهنگی نرسیده است
یاسر رعنایی، مسوول مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اردبیل در توضیح حواشی اخیری که در مورد بقعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی و حرایم آن مطرح شده است به «جهان‌صنعت» گفت: هجدهم آذر ماه پیرو جلسه وزارت راه‌و‌شهرسازی که با حضور خانم صادق (وزیر راه‌وشهرسازی) برگزار شده بود، خبری (درخصوص مخاطرات حرایم بقعه شیخ صفی) منتشر شد.
در مورد مسائلی که مطرح شده باید توجه داشته باشید که ضوابط حریم آرامگاه شیخ صفی مشخص است و هر مصوبه‌ای نیز از طریق شورا به تصویب برسد، باید منطبق با ضوابط حریم و با تایید نماینده وزارت میراث فرهنگی باشد.
وی افزود: ماجرا از این قرار است که طرحی آمده و مطرح شده اما هنوز این طرح به تایید وزارت میراث فرهنگی نرسیده است.
بدیهی است همانطور که معاون میراث فرهنگی اردبیل نیز اعلام کرده است، هیچ طرحی بدون تایید وزارت میراث فرهنگی قابلیت اجرا ندارد و لزوما باید طرح مبتنی بر ضوابط حرایم باشد.
رعنایی ادامه داد: «به تازگی اما خبری دیگر منتشر و اینگونه عنوان شده که در جلسه‌ای نماینده وزارت میراث فرهنگی حضور داشته و در حضور وی، طرحی (جدید) مطرح شده اما نماینده میراث فرهنگی با آن مخالفتی نکرده است.
باید در نظر داشته باشید که حتی اگر این موضوع صحت داشته باشد و مخالفتی نشده باشد، شورای مربوطه باید به وزارت میراث فرهنگی نامه زده و تاییدیه را به صورت کتبی دریافت کند که این اتفاق نیفتاده است.
مطمئن باشید وزارت میراث فرهنگی به هیچ عنوان طرحی را که مخالف ضوابط میراث فرهنگی و حرایم یک اثر ثبت جهانی شده باشد، تایید نکرده و قطعا با آن مخالفت می‌شود.»
در نهایت باید اذعان داشت با توجه به اینکه بقعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی یکی از معدود آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو است و با نظر به اینکه این بنای تاریخی تبدیل به نماد گردشگری شهر و استان اردبیل شده است، باید ملاحظات مرتبط با حرایم در مورد این اثر با دقتی ویژه رعایت شود.
برای این منظور ایستادگی وزارت میراث فرهنگی در برابر هر طرحی که حریم این اثر تاریخی را مخدوش کند الزامی است و انتظار می‌رود که وزارتخانه مربوطه با حداکثر توان اجرایی و قانونی، مانع رقم خوردن اتفاقی ناخوشایند برای این اثر ملی و جهانی کشور شود.