مخالفت نمایشی میراث فرهنگی

ساجده عرفانی- تخریب بافت تاریخی شیراز، افتادن بولدوزرها به جان خانه ملکه توران، دیوارهای ریخته خانه فروغ فرخزاد، ملک از یاد رفته سپهبد احمدی، تخریب‌های ریز و درشت منطقه ۱۲ تهران، نابودی کاخ شمس، خیانت در امانت و تخریب باغ مسعودیه تهران، به تاراج رفتن خانه نیما یوشیج، وضعیت اسفبار نقش رستم و…
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در همه رخدادهای ذکر شده زمانی به صحنه آمده که کار از کار گذشته است. آن موقع که بنایی تاریخی یا محوطه‌ای باستانی به دست سودجویان از بین رفته، دیگر شکایت و دادگاه چه فایده‌ای دارد؟
محوطه تاریخی چهار‌راه شوش و تلاش راهداری و شهرداری برای ساخت زیر‌گذر در این حریم باستانی در روزهای گذشته خبرساز بوده است.
اما میراث فرهنگی مانند همیشه زمانی دست به کار شده که ابتدا صدای بولدوزرها خواب این محوطه تاریخی را پرانده‌اند.
بعد از کندن زمین و اطلاع دوستداران میراث فرهنگی، تازه مدیران سازمان به فکر فرستادن باستان‌شناس و کاووش از محل افتاده‌اند.
منطقه‌ای که تایید باستانی بودنش نیاز به سند و مدرک جدیدی ندارد. اسماعیل یغمایی از استادان باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی را مقصر وضعیت موجود می‌داند.
او در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» از وضعیت ایجاد شده در شوش انتقاد کرده و معتقد است سودجویی بلای جان میراث فرهنگی کشور است.
در حالی که اختلاف‌ها در مورد احداث زیرگذر در عرصه تاریخی شهر شوش همچنان به قوت خود باقی است و خبر مشخصی از توقف پروژه نرسیده روز گذشته سازمان میراث فرهنگی از کشف آثار تاریخی جدیدی خبر داده که می‌تواند دلیل محکمی برای توقف ساخت و ساز در چهارراه شوش باشد.
اسماعیل یغمایی باستان‌شناس پیشکسوت که مدت‌ها در منطقه شوش فعالیت می‌کرده درباره پیدا شدن این آثار می‌گوید واضح است که در این منطقه آثار باستانی وجود دارد. وقتی از عرصه و حریم حرف می‌زنیم یعنی چه؟ یعنی همین. فکر کنید داخل خانه‌تان بیایند و اتاق‌های شما را بگردند. قطعا در آن چیزهایی یافت می‌شود. وضعیت شهر شوش هم همینطور است. سازمان میراث فرهنگی اگر خیلی دلسوز شوش بود باید از اول جلوی این کار را می‌گرفت نه حالا که منطقه را تخریب کرده‌اند از پیدا شدن آثار تاریخی جدید خبر می‌دهد. آثاری که همه می‌دانند آنجا وجود دارد. یغمایی درباره جغرافیای شهر شوش می‌گوید آنجا شهر کوچی است که نهایتا به یک جاده کمربندی نیاز داشته باشد نه زیرگذر. شوش اندازه تهران نو است.
به نام مردم به کام سودجویان
هفته گذشته امام جمعه شوش از احداث این زیرگذر دفاع کرده و آن را خواسته مردم دانسته بود. او در بخشی از صحبت‌هایش گفته بود:
چهارراه شوش و احداث زیرگذر نباید به این نحو به اینجاها کشیده می‌شد. صحیح آن است که جزو میراث فرهنگی نیست. جزو محدوده میراث فرهنگی نیست و وقتی نیست دیگر اعتراض معنا ندارد. همه مردم شوش به میراث فرهنگی احترام می‌گذارند و اگر آثار تاریخی در این محوطه پیدا شود، حامی آن خواهند بود.
یغمایی با شناختی که از مردم آن منطقه دارد این زیرگذر را خواسته آنان نمی‌داند.
او می‌گوید کافه‌هایی برای مسافران و توریست‌ها آنجا وجود دارد که برای شهرداری منفعت اقتصادی به همراه دارند. اگر از احداث زیرگذر دفاع می‌کنند برای تسهیل در رفت‌و‌آمد کامیون‌ها و خودروهای سنگین و رونق کافه‌های آنجاست. یغمایی که دو سال پیش به شوش سفر کرده است از تخریب گسترده شهر بر اثر زیاده‌خواهی‌های میراث فرهنگی و شهرداری و راهداری شوش خبر می‌دهد.
دعوای زرگری
چندی پیش علی‌اصغر مونسان- رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری- مخالفت خود را با این گودبرداری اعلام کرده بود اما یغمایی آن را دعوای زرگری می‌داند و معتقد است اگر این فعالیت‌ها برای میراث فرهنگی منفعت مالی به دنبال نداشته باشد به ثانیه‌ای نکشیده جلوی آن را می‌گیرند‌. او از باج‌گیری‌های سازمان‌ها از هم خبر داد و گفت تمام اینها زد و بند و بازی‌های متولیان از همدیگر است و تاریخ و مردم هردو این میان دستاویزی برای رسیدن برخی افراد به پول هستند.
اسماعیل یغمایی می‌گوید سیستم کار در ایران به این صورت است که اول طرحی را پیاده می‌کنند بعد به آثار و عواقبش می‌اندیشند. سد گتوند، پل شهید کلانتری و خشک شدن دریاچه ارومیه و حالا زیرگذر شوش همه از این دسته هستند. سازمان میراث فرهنگی بیشتر از بقیه سازمان‌ها از وجود آثار باستانی در آن منطقه اطلاع دارد ولی چرا الان وجود آنها را اعلام می‌کند؟ در حالی که می‌توانست خیلی پیش از اینها این نمایش را اجرا کند. یغمایی از ناکارآمدی میراث فرهنگی به ویژه محمدحسن طالبیان- معاون میراث فرهنگی- گلایه کرد و گفت تمام مشکلی که برای شوش پیش آمده حاصل دعوای زرگری این مسوولان با عاملان وزارت راه‌و‌شهرسازی است.
پیش از این نماینده شوش از انجام مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناسی در آن منطقه خبر داد و گفت: مراکز ذی‌ربط از میراث استعلام کتبی کردند و حتی به میراث گفته شد برای اثبات وجود آثار گمانه‌زنی کند. شهرداری هم ۴۰ میلیون تومان هزینه کرد که بیایند و مطالعات ژئوفیزیک و ژئومغناطیسی انجام ‌دهند، آثاری نبود اگر هم باشد در حد سفال است!
کشف خاک
روح‌الله شیرازی (رییس پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری) که برای بررسی منطقه به شوش اعزام شده بود، درخصوص فعالیت‌های انجام شده، به خبرگزاری ایلنا گفته بود: تیم‌های خودمان را برای انجام گمانه‌زنی در منطقه مستقر کردیم.
با وجود آنکه گفته می‌شد حدود یک یا دو ماه، گمانه‌زنی طول خواهد کشید اما بعد از یک هفته کاوش اکنون فعالان میراث فرهنگی شوش از پیدا شدن یک گور تاریخی خبر می‌دهند. به گفته آنها، درحال حاضر حدود ۱۲ باستان‌شناس در منطقه در حال کاوش هستند و روز چهارشنبه بود که در کاوش‌های انجام شده به یک گور تاریخی رسیدند.
در این گور یک اسکلت، جام شیشه‌ای و آجر پیدا شده است. این یافته‌ها نشان از وجود آثار تمدن و آثار تاریخی در محوطه دارد.
با توجه به کشف این یافته‌های تاریخی، احتمال توقف احداث زیرگذر شوش بیشتر می‌شود چراکه بنابر گفته مسوولان شوش بنا بر آن نهاده شده بود که اگر آثار تاریخی در منطقه پیدا شود، امور و کارهای احداث زیرگذر متوقف شود.
در عین حال با استناد به یافته‌ها و مطالعات مهدی امیدفر (باستان‌شناس) که چندی قبل در نزدیکی این محوطه انجام داده بود و آثاری از دوره ساسانی پیدا کرده بود که از قضا آن یافته‌ها نیز شامل یک گور به همراه اسکلت و آجر بود، می‌توان حدس زد که گوری که اکنون در محدوده احداث زیرگذر شوش پیدا شده نیز متعلق به دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی باشد. بنابراین باستان‌شناسان احتمال می‌دهند که در این محوطه با یک گورستان دوره اواخر ساسانی و اوایل دوره اسلامی روبه‌رو باشیم.
رییس پژوهشکده باستان‌شناسی نیز در تماس تلفنی با ایلنا درخصوص پیدا شدن گور تاریخی در محوطه احداث زیرگذر شوش گفت: باتوجه به آنکه مبنا برآن است که اخبار این محوطه از طریق معاونت میراث فرهنگی منتشر شود، بهتر است با آنها تماس بگیرید.
البته درحال حاضر مشاور علمی-راهبردی انتخاب شده است و در منطقه حضور دارند. ترجیح می‌دهم منتظر بمانم تا همکارانم کارهای علمی خود را انجام دهند و سپس به صورت رسمی این اخبار اعلام شود.
شیرازی خاطرنشان کرد: در کار باستان‌شناسی بهتر است یک فصل حفاری را کامل کنیم تا بتوانیم براساس آنچه به دست می‌آید نتیجه نهایی را اعلام کنیم. آنچه پیدا شده بخشی از یافته‌هاست چه بسا آنکه تعداد این یافته‌ها بیشتر شود و این کار علمی است و باید نتیجه علمی از آن به دست آورد.
پژوهشگاه خالی از پژوهش
ضعف دیگری که یغمایی به آن اشاره می‌کند فقدان فعالیت‌های فرهنگی و پژوهشی در پژوهشگاه میراث فرهنگی است.
او می‌گوید اگر شما گذرتان به پژوهشگاه افتاده باشد و اتفاقی از اسمی نام ببرید و بگویید دنبال این فرد با این سمت می‌گردید شما را از اتاقی به اتاق دیگر می‌فرستند و در بخشی می‌بینید هیچ کس کاری انجام نمی‌دهد. همه یا سرگرم گوشی و فضای مجازی هستند یا با هم گرم صحبت. شما اگر موفق شدید با یکی از این افراد گفت‌و‌گو کنید و نتیجه بگیرید شاه فرهنگ هستید!
جای خالی پدیده‌ای که حس می‌شود فرهنگ و پژوهش چه در ایران و چه در سازمان میراث فرهنگی است. باستان‌شناس در ایران محلی از اعراب ندارد و سازمان میراث فرهنگی فضایی برای زیاده‌خواهی متولیان‌اش شده.

کافه‌هایی برای مسافران و توریست‌ها آنجا وجود دارد که برای شهرداری منفعت اقتصادی به همراه دارند اگر از احداث زیرگذر دفاع می‌کنند برای تسهیل در رفت‌و‌آمد کامیون‌ها و خودروهای سنگین و رونق کافه‌های آنجاست