مخدر اقتصادی پکن در برابر اروپا

گروه بین‌الملل- محمدرضا ستاری-پس از جنگ اوکراین و بحرانی که بر سر وابستگی به انرژی روسیه در اروپا ایجاد شد، اتحادیه اروپا به همراه ایالات‌متحده طرحی را در دستور کار قرار دادند که به‌طور خلاصه می‌توان از آن به عنوان کاهش اتکا‌پذیری به اقتصاد چین یاد کرد.
در همین راستا، نخست‌وزیر چین در مجمع جهانی اقتصاد که به داووس تابستانی مشهور بوده و در شهر تیانجین چین در حال برگزاری است، به شدت از این رویکرد انتقاد کرد و گفت که در غرب برخی افراد تحت عناوینی مانند کاهش اتکا و ریسک‌زدایی، تبلیغاتی علیه چین راه انداخته‌اند که هر دو گزاره‌هایی نادرست است، چراکه گسترش اقتصاد جهانی به گونه‌ای است که اقتصاد جهان به یک موجودیت مشترک تبدیل شده و کشورها به یکدیگر در این زمینه متکی شده‌اند.
رویکرد غرب به اقتصاد چین چگونه است؟
در همین رابطه طبق گزارشی که خبرگزاری یورونیوز منتشر کرده است، اورزولا فن درلاین رییس کمیسیون اروپا در ماه ژانویه رویکرد اتحادیه اروپا در قبال چین را نوعی ریسک‌زدایی تلقی کرد تا اینکه جدایی اقتصادی باشد، چراکه این اتحادیه همچنان به دنبال ادامه کار و تجارت با پکن است. جو بایدن رییس‌جمهوری آمریکا هم به نحوی رویکرد تند دونالد ترامپ در قبال چین را سرلوحه خود قرار داده و در برخی زمینه‌ها از جمله ممنوعیت صادرات نیمه‌هادی‌های پیشرفته از سیاست‌های ترامپ هم فراتر رفته است.در واکنش به انتقاد شدید پکن از اقدام دولت بایدن، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه در سفر به پکن تاکید کرد که ایالات‌متحده به دنبال محدودیت اقتصادی چین نیست. او البته خاطرنشان کرد که در عین حال، به نفع ما نیست فناوری‌هایی را به چین ارائه کنیم که می‌تواند علیه خودمان استفاده شود.
درس مهم چین از جنگ اوکراین
متعاقب این قضیه تحلیلگران معتقدند که چینی‌ها از جنگ اوکراین یک درس مهم گرفته‌اند؛ اینکه در مواجهه و تقابل با غرب باید آنچنان از نظر اقتصادی مهم شوند و پیوند عمیق ایجاد کنند که تحریم‌های اقتصادی علیه پکن برای کشورهای غربی بسیار پرهزینه‌تر از آن چیزی باشد که آنها را متقاعد به استفاده از این سلاح کشنده اقتصادی کند.
در همین راستا، مکس جی زنگلین اقتصاددان ارشد در موسسه مطالعات چین مرکاتور در برلین طی گفت‌و‌گویی که با مجله دیپلمات داشته درخصوص سرمایه‌گذاری چینی‌ها در اروپا به عنوان یکی از اهرم‌های مهم پکن برای جلوگیری از تشدید تنش‌های اقتصادی و تجاری، توضیح می‌دهد: ما اکنون شاهد کاهش سرمایه‌گذاری چینی‌ها در اروپا هستیم که این مساله به ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی بازمی‌گردد. در واقع عدم‌اطمینان اقتصادی با تنش‌های ژئوپلیتیکی به خصوص پس از حمله روسیه به اوکراین پیوند خورده و باعث کاهش سرمایه‌گذاری چین در اروپا شده است؛ البته این نکته نیز وجود دارد که به‌طور کلی روند سرمایه‌گذاری خارجی در جهان سیری نزولی داشته و این موضوع تنها مختص به چین نیست. علاوه‌بر این اتخاذ سیاست کووید صفر از سوی دولت چین نیز مزید بر علت شده است.
رشد چشمگیر سرمایه‌گذاری در بخش اقتصاد سبز اروپا
این اقتصاددان ارشد همچنین درخصوص افزایش ۵۳ درصدی سرمایه‌گذاری چین در اقتصاد سبز اروپا، می‌گوید: ساختار سرمایه‌گذاری چین در اروپا وارونه شده؛ به‌طوری که اکنون شاهد هستیم از هر ۱۰ مورد سرمایه‌گذاری در این قاره، ۷ مورد آن از سوی چینی‌ها به بخش اقتصاد سبز مرتبط می‌شود. به عنوان مثال سرمایه‌گذاری کلان ۶/۷ میلیارد یورویی چین در یکی از کارخانه‌های باتری سازی مجارستان یکی از نمونه‌های این قضیه است.
مکس جی زنگلین در پاسخ به این سوال که چرا اروپا تبدیل به میدانی برای سرمایه‌گذاری سبز چینی‌ها شده، توضیح می‌دهد: سرمایه‌گذاری در کارخانه‌های باتری بخشی از پروژه جهانی شرکت‌های چینی در زنجیره ارزش خودروهای برقی است. این موضوع همچنین بازتابی از رقابت‌پذیری شرکت‌های چینی و جاه‌طلبی آنها برای تصاحب سهم بیشتری از بازار در خارج از کشور است، زیرا اروپا پس از چین دومین بازار بزرگ خودروهای برقی محسوب شده و قرار است تا سال ۲۰۳۵ پروژه کربن‌زدایی و فروش خودروهای احتراقی در این قاره اجرایی شود.
از این رو شاهد هستیم که شرکت‌های چینی از آنجا که اروپا فاقد بازیگران اصلی در حوزه صنعت باتری بود، از سال ۲۰۱۸ به این زمینه مهم ورود کرده و مجموعا ۵/۱۷ میلیارد دلار در این بخش سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ امری که تخمین زده می‌شود تا سال ۲۰۳۰، حدود ۳۰ درصد از ظرفیت اروپا برای باتری‌های خودرو توسط شرکت‌های چینی تامین شود. در واقع استراتژی دولت پکن این بوده که شرکت‌های چینی به جای صادرات به اروپا، سیاست تولید در اروپا را اتخاذ کنند تا آنها را از خطر تعرفه‌گذاری و در عین حال تحریم‌ها مصون کند.
آلمان، فرانسه و بریتانیا سه مقصد اصلی سرمایه‌گذاری چین
مکس جی زنگلین همچنین درخصوص مقصد سرمایه‌گذاری‌های چین در اروپا می‌گوید: سرمایه‌گذاری چین در اروپا به صورت متمرکز است؛ یعنی ۸۸ درصد آن به چهار کشور اروپایی هدایت می‌شود. در همین راستا در سال گذشته میلادی، سه اقتصاد بزرگ اروپا شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا مجموعا ۶۸ درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم چین را به خود جذب کرده‌اند. در واقع الگوی چینی‌ها در این خصوص ۱+۳ است؛ یعنی هدایت بیشتر سرمایه‌گذاری به سه کشور اصلی اروپایی به همراه یک کشور دیگر که اکنون مجارستان بوده و پیش از آن هلند چنین نقشی را ایفا می‌کرد.
وی درخصوص اینکه چرا اروپایی‌ها اخیرا به دنبال بررسی و رصد سرمایه‌گذاری چینی‌ها هستند، نیز توضیح می‌دهد: کشورهای اروپایی مکانیسم‌های بررسی سرمایه‌گذاری خود را تقویت کرده‌اند و تقریبا همه کشورهای عضو اتحادیه چنین مکانیسم‌هایی را ایجاد کرده‌اند. در سال ۲۰۲۲، تعداد بررسی‌های افشا‌شده عمومی از سرمایه‌گذاری‌های چینی از ۱۱ به ۱۶ مورد افزایش یافت.
با این حال بررسی‌ها نشان داده که چینی‌ها بیشتر به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت‌های حیاتی و فناوری‌های استراتژیک هستند. در همین راستا و در شرایطی که آمریکا اخیرا ممنوعیت همکاری با چین در بخش تجهیزات نیمه‌هادی را اعلام کرده است، چینی‌ها سعی می‌کنند از این تهدید یک فرصت بسازند، به‌طوری که با اهرم سرمایه‌گذاری در ارائه‌دهندگان فناوری اروپایی نفوذ کرده و جایگاه خود را تثبیت کنند.