مدرسه با چاشنی فقر

گروه جامعه- از دیرباز تاکنون بازگشایی مدارس شادی زاید‌الوصفی برای دانش‌آموزان به همراه داشت، بوی کتاب و دفترهای نو و لوازم‌التحریر برای خودش عالمی داشت. خرید روپوش و کیف و کفش از سرگرمی‌ها و هیجانات دوران کودکی ما محسوب می‌شد، اما حال چند سالی است که این شادی از خاطر بسیاری از کودکان پر کشیده است. هر چه خانوارها به زیر خط فقر و نداری سقوط می‌کنند، تجربه طعم خوش مدرسه رفتن به عذابی جانکاه بدل می‌شود که کودکان را بعضا مجبور به دست‌فروشی و کار کردن برای اداره هزینه‌های تحصیلی می‌کند.
امسال نیز در آستانه بازگشایی مدارس خانواده‌های بسیاری زانوی غم بغل گرفته‌اند و نمی‌دانند با هزینه‌های گزاف تحصیل فرزندان خود چه کنند. دغدغه والدین برای تحصیل فرزندان‌شان یکی، دو تا نیست؛ از سرویس مدرسه بگیر تا شهریه سنگین تحصیل و از قیمت میلیونی کیف و کفش و البسه. آنها نگران هستند مبادا با نخریدن وسایل تحصیل به علت گرانی پیش دلبندان خود شرمنده شوند.
گرانی ساعتی و روزانه اقلام مدرسه و معضل انتخاب نوشت‌افزار مناسب از طرفی و دغدغه خرید کیف، کفش و لباس فرم مدرسه و اخذ شهریه‌های چند ده میلیونی مدارس غیرانتفاعی و مدارس دولتی دور از ضوابط قانونی، شیرینی این ایام را به کام عده‌ای از خانواده‌ها تلخ کرده و روزهای پراضطرابی را برای آنها به ارمغان آورده است.
الزام به خرید لباس فرم
خرید کیف و لباس دانش‌آموزان را نمی‌توان از سبد کالای خانواده حذف کرد. بعضی از والدین خرید لباس، کیف، کفش و نوشت‌افزار فرزندشان را تا دریافت حقوق ماهیانه عقب انداخته‌اند. قصه الزام خانواده‌ها به تهیه لباس فرم از فروشگاه‌های طرف قرارداد مدارس در حالی یک تراژدی تکراری به شمار می‌رود که ‏آموزش و پرورش اذعان به اجباری نبودن فرم مدارس دارد، اما در نهایت تصمیم قطعی را به شورای مدرسه موکول کرده و عملا ‏پوشش فرم مدارس اختیاری و در دست والدین نیست. با این وجود یکی از چالش‌های اقتصادی برای آغاز سال تحصیلی جدید تهیه لباس فرم است؛ موضوعی که همواره ‏یکی از گلایه‌های والدین خصوصا خانواده‌هایی که ۲، ۳ دانش‌آموز دارند، بوده و اجبار در تهیه لباس فرم هزینه ‏گزافی بر دوش آنان تحمیل کرده است.‏
واقعیت این است که در این اوضاع بد اقتصادی ناشی از تورم، تامین هزینه تحصیل برای خانواده‌هایی که چند فرزند دانش‌آموز و دانشجو دارند سخت است و پول هنگفتی بر دوش والدین تحمیل می‌کند. بودجه‌ای که در توان سرپرست خانوار نیست تا از عهده تامین وسایل تحصیل فرزندان خود برآید. به ناچار فرزندان بسیاری مجبور می‌شوند لوازم تحصیل و حتی کیف سال قبل را استفاده کنند.
یک حساب سرانگشتی می‌گوید که تامین حداقل وسایل تحصیل هر دانش‌آموزی نزدیک به سه میلیون تومان بر خانواده هزینه دارد، آن هم به شرطی که از وسایل ارزان‌قیمت ایرانی و نه از برند‌های خارجی خریداری شود.
به نظر می‌رسد شکاف طبقاتی در جامعه ایرانی به شکاف آموزشی هم منجر شده است و پول و تامین امکانات آموزشی، مسیر تحصیل فرزندان را معین می‌کند. فرزندان طبقات فرودست جامعه خوب می‌دانند که پدر می‌تواند از عهده آب و نان‌شان برآید، اما نمی‌تواند خرج تحصیل‌شان را بدهد. عدالت آموزشی کجاست و برای رسیدن به آن چه باید کرد.
گرانی لوازم‌التحریر فشار مضاعفی است که مردم باید برای به مدرسه فرستادن فرزندان‌شان در کنار پرداخت شهریه‌ها تحمل کنند. حالا دیگر کم‌کم مغازه‌ها و فروشگاه‌های بزرگ غرفه‌ای را به لوازم‌التحریر اختصاص می‌دهند،‌ اما مساله اینجاست که این ملزومات مدرسه برای هر خانواده چقدر تمام می‌شود. البته همه‌چیز به این بستگی دارد که در خانه شما چند بچه محصل حضور داشته باشند، در چه مدرسه‌ای آنها را ثبت‌نام کرده باشید و در کدام محله زندگی می‌کنید.
بچه‌هایی که مدارس غیر‌انتفاعی می‌روند هزینه لوازم‌التحریرشان بیشتر از بچه‌هایی است که مدرسه دولتی می‌روند. بالاخره آنها مجبورند از لوازم کمی لوکس‌تر استفاده کنند، اما برای خرید کیف‌، دفتر و کتاب مدرسه برای یک دانش‌آموز کلاس ششمی که از قضا در مدرسه دولتی هم درس می‌خواند بیش از ۲ میلیون تومان لازم است.
وقتی قرار باشد برای خرید یک دفترچه ۱۰۰ برگ مبلغی بین ۵۶ تا ۶۵ هزار تومان پرداخت شود دیگر معلوم است خرید یک مجموعه کامل چقدر هزینه برمی‌دارد. نگاهی به قیمت کیف‌های مدرسه هم نشان می‌دهد حداقل پرداختی برای یک کیف بیش از ۳۰۰ هزار تومان خواهد بود و البته قیمت‌ها تا جایی که جا دارند بالا می‌روند و با توجه به بودجه در نظر گرفته شده برای هر دانش‌آموز از طرف خانواده خرید کیف می‌تواند از ۳۰۰ هزار تومان شروع شود و به ۵ میلیون تومان هم برسد. البته هنوز رییس اتحادیه نوشت‌افزار از افزایش قیمت در سال جدید حرفی به میان نیاورده است اما با توجه به نرخ تورم می‌توان حدس زد که این وسایل هم بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش قیمت خواهند داشت؛ همان اتفاقی که سال گذشته هم رخ داد.
بازگشایی مدارس با طعم گرانی
هنوز مدت زیادی از تب‌و‌تاب ثبت‌‌نام مدارس نگذشته و خانواده‌ها از پرداخت شهریه‌های میلیونی خلاص نشده‌اند که حالا باید راهی بازار شوند و تدارک وسایل مورد نیاز برای تحصیل فرزندانشان را ببینند. همه‌چیز به تعداد فرزندان دانش‌آموز هر خانواده بستگی دارد. البته توان مالی والدین نیز مساله مهمی است. در بسیاری از موارد آنها مجبور هستند هر طور شده برای حفظ آبروی فرزندانشان این وسایل را تهیه کنند.
افزایش قیمت کاغذ و گرانی دفتر و کتاب مدرسه
خسرو نقیب‌زاده کارشناس اقتصادی نیز در این خصوص گفت: چند سالی می‌شود که سیر صعودی قیمت کاغذ در گرانی دفتر و کتاب مدرسه تاثیر مستقیم گذاشته است. حالا دیگر شما برای خرید دفترچه‌های مشق فرزندانتان هم با چند نوع کاغذ سر و کار دارید. دفترهایی که جنس کاغذشان مرغوب نیست. دفترهایی که ترکیبی است و دفترهایی با جنس مرغوب که البته قیمت هر کدام با دیگری تفاوت فاحشی دارد. متاسفانه وقتی ما از جمعیت فقیر ۲۸ میلیونی صحبت می‌کنیم می‌توانیم حدس بزنیم که شرایط خانواده‌ها برای تهیه نوشت‌افزار و وسایل مورد نیاز فرزندانشان چگونه است.
مساله اینجاست که مسوولان از عدم افزایش یا افزایش ۱۰ یا ۲۰ درصدی لوازم‌التحریر حرف می‌زنند اما وقتی راهی بازار می‌شویم و می‌خواهیم خرید کنیم در برخی مواقع با افزایش ۱۰۰ درصدی هم مواجه می‌شویم. متاسفانه هیچ نظارت درستی در این باره وجود ندارد. او می‌افزاید: حالا دیگر چند سالی است که زور تورم به قدرت خرید مردم می‌چربد و ماجرای خرید لوازم مدرسه هم از این قاعده مستثنی نیست. بسیاری از خانواده‌ها با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند و بسیاری از بچه‌ها به دلیل عدم توانایی برای تهیه همین لوازم پیش‌پا‌افتاده روزهای اولیه سال تحصیلی را به جای اینکه با شادی روانه مدرسه شوند، سردرگریبان و ناراحت هستند. این کارشناس اقتصادی می‌گوید: متاسفانه در بحث لوازم مدرسه به جایی رسیده‌ایم که برخی فروشگاه‌ها فروش قسطی می‌گذارند و در برخی سایت‌های خرید هم این جمله دیده می‌شود که «الان بخر و بعد حساب کن» در حالی که سابقه نداشته خرید لوازم مدرسه اینقدر افزایش قیمت داشته باشد که خانواده‌ها مجبور باشند برای خرید قسطی آن اقدام کنند.