مدیریت انرژی در ساختمان‌ها

در سال‌های اخیر نیز تغییر رویکرد ساختمان‌سازان به سمت سیستم‌های مستقل گرمایشی و سرمایشی (مانند پکیج‌ها و داکت‌اسپلیت‌ها)، ناترازی در بخش خانگی را تشدید کرده است.
فرهنگ مصرف انرژی در کشور نیز نیاز به اصلاح دارد. متاسفانه در دولت‌های گذشته به این موضوع به‌درستی پرداخته نشده است. برای مثال در دهه70، تبلیغات گسترده‌ای در رسانه ملی و سطح شهر با محوریت مصرف صحیح انرژی انجام می‌شد. جمله‌ «هرگز نشه فراموش، لامپ اضافی خاموش» در ذهن متولدین دهه60 حک شده است اما در دهه‌های80 و 90 چنین تبلیغات موثری کمتر دیده شد. شاید یکی از دلایل این امر، کاهش تاثیرگذاری رسانه ملی نسبت به دهه‌های قبل باشد.
در این حال ‌طبیعی است که هرگونه عملکرد و قانونی که سبب تسهیل در سرمایه‌گذاری برای توسعه زیرساخت‌های تولید و توزیع انرژی شود، می‌تواند تاثیر مثبتی در رفع این وضعیت داشته باشد. همچنین توجه به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت، به‌خصوص استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در صنایع مختلف، مزایای مضاعفی خواهد داشت.
اینکه چرا سهم تولید انرژی‌های سبز در سبد انرژی کشور اینقدر پایین است یا چرا در صنعت ساختمان توجهی به تولید انرژی‌های سبز نمی‌شود و چرا رعایت مبحث 19 ساختمان جذابیتی برای سازندگان ندارد، از نکات قابل تاملی است که باید برنامه‌ریزان و مسوولان کشور به آن توجه ویژه داشته باشند.
به‌عنوان مثال در کشورهای پیشرفته سازندگان ساختمان برای استفاده از مصالحی که باعث کاهش مصرف انرژی می‌شود، از بانک‌ها وام با بهره‌های کم دریافت می‌کنند. ساختمان‌ها در حین ساخت و پس از ساخت و پیش از دریافت مجوز برای اسکان (پایان کار) باید از لحاظ میزان مصرف و اتلاف انرژی مورد ارزیابی قرار گیرند و شناسنامه انرژی و رتبه‌بندی مصرف انرژی دریافت کنند. این رتبه‌بندی تاثیر بسزایی در نحوه محاسبه قیمت انرژی برای ساکنان دارد.
سازندگان ساختمان باید این موضوع را پیش از معامله ساختمان به اطلاع مشتریان و خریداران برسانند. مسلما هرچه رتبه انرژی بالاتر باشد، خریداران بیشتری تمایل به خرید خواهند داشت و برای املاک با رتبه انرژی پایین، خریداران کمتری مراجعه می‌کنند بنابراین سازندگان ترغیب می‌شوند از مصالح و تجهیزات کم‌مصرف و عایق‌بندی باکیفیت‌تر استفاده کنند.
متاسفانه در کشور ما به دلیل عدم حمایت مناسب از سوی دولت و بانک‌ها در زمینه استفاده از مصالح با مصرف انرژی کم و همچنین نوسانات شدید بازار مسکن و کاهش قدرت خرید مردم، اکثر سازندگان ترجیح می‌دهند از تجهیزات سرمایشی و گرمایشی ارزان‌تر استفاده کنند و عموما توجهی به میزان مصرف انرژی این تجهیزات ندارند.
در 10سال گذشته نیز شاهد بوده‌ایم سازندگان در مجتمع‌های بزرگ مسکونی، بدون توجه به میزان مصرف انرژی، به استفاده گسترده از سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی مستقل مانند پکیج‌های دیواری و داکت‌اسپیلت‌های پرمصرف روی آورده‌اند که هم برای مصرف‌کننده نهایی پرهزینه است و هم برای دولت که باید برای جبران افزایش بار شبکه به تقویت شبکه توزیع انرژی بپردازد. البته استفاده از این تجهیزات در ساختمان‌های کم‌واحد ایرادی ندارد اما برای مجتمع‌های بالای 20 واحد مسلما نگرش متفاوتی لازم است.
شاید بهتر باشد سازمان‌های نظام مهندسی سراسر کشور نیز در زمان صدور مجوز ساخت، توجه بیشتری به این مساله داشته باشند، قوانین را شفاف‌تر اجرا کرده و در زمان ساخت، سختگیری‌های بیشتری برای رعایت مبحث19 ساختمان اعمال کنند تا در آینده شاهد اتلاف انرژی کمتری در ساختمان‌ها باشیم. استفاده از موتورخانه‌های محلی در شهرهای کوچک با ساختمان‌های ویلایی نیز راهکار مناسبی است که نیاز به اجرای زیرساخت‌های مناسب دارد.
در این روش، دولت به‌جای فروش انرژی به شکل برق یا گاز، با احداث موتورخانه‌های بزرگ مرکزی محلی، گرمایش و سرمایش را تامین می‌کند. بدین ترتیب، هزینه تجهیزات تولید سرمایش و گرمایش از دوش سازنده برداشته می‌شود ولی سازنده موظف به اجرای صحیح عایق‌بندی برای جلوگیری از اتلاف انرژی خواهد بود.
* عضو هیات‌مدیره شرکت مهندسی بنا تجهیز رادیس