مدیریت بازار هندوانه را هم به دولت بدهند مثل برق می‌شود

گروه انرژی-‌ هاشم اورعی کارشناس انرژی می‌گوید: علت‌العلل مشکل ما در برق دخالت دولت است. برق و هندوانه هر دو کالای اقتصادی هستند. چرا دولت در تولید و توزیع انتقال برق نقش دارد، اما در هندوانه نقش ندارد؟ البته که اگر دولت در این کالا دخالت کند، این کالاها هم باید در بورس کالا عرضه شوند.
استاد برق دانشگاه شریف و رییس انجمن انرژی بادی ایران در گفت‌وگو با فردای اقتصاد اظهار کرد: شرایط برق کشور به هیچ عنوان مطلوب نیست؛ واقعیت این است که اصلا جای تعجب نیست، چون روندی که در سال‌های اخیر طی کردیم به سرانجامی غیر از این نمی‌توانست ختم شود.
وی افزود: متوسط رشد تولید ما ۴/۳ درصد در سال بوده است. سال گذشته ۳۴۸ تراوات ساعت تولید برق داشتیم که نسبت به سال قبل‌تر کمتر از یک درصد رشد داشته است، یعنی در بخش تولید نتوانستیم افزایش قابل توجهی داشته باشیم؛ حال آنکه در بخش مصرف درست عکس این است، معمولا باید سالی ۵ درصد افزایش داشته باشیم، اما از آنجا که رشد تقاضای سالانه کشور به مراتب از رشد تولید بیشتر شده، باید انتظار رسیدن به ناترازی را داشت.
او با بیان اینکه در حال حاضر ۱۵ هزار مگاوات کسری برق در کشور داریم، اظهار کرد: اگر بخواهیم ناترازی را از طریق افزایش تولید انجام بدهیم، کار یک روز و دو روز نیست؛ حتی اگر همه شرایط هم فراهم باشد، چندین سال طول می‌کشد.
اورعی گفت: واقعیت این است که ما کسری داریم. کسی نمی‌تواند ادعا کند تراز تولید و مصرف یکی است. از نظر من این سوال نیست که آیا با خاموشی مواجه می‌شویم یا نه؟ چون تا موضوع خاموشی پیش می‌آید، اولویت آخر بخش خانگی است، در حالی که وقتی برق کم می‌آید منطق اقتصادی حکم می‌کند که بخش غیرمولد اقتصاد در اولویت قرار بگیرد، اما ما در ایران بخش مولد را تعطیل می‌کنیم.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه ۷۵مگاوات ظرفیت منصوب در نیروگاه‌های کشور داریم، خاطرنشان کرد: هرچه دمای هوا بیشتر می‌شود، شرایط تولید هم سخت شده و میزان تولید پایین می‌آید. اگر قرار باشد، صنعت و اقتصاد کشور هرچه بخواهند مصرف کنند، امکان آن وجود ندارد.
او گفت: اگرتا به امروز به ظرفیت تولید برق کشور اضافه نشده، در سال‌های پیش‌رو ظرفیتی اضافه نخواهد شد. سوال این است که آیا ما باید همه ظرفیت‌مان را بر روی تولید بگذاریم؟ چرا باید اینگونه باشد و طرف مصرف را رها کنیم؟ با سیاست‌های قیمت‌گذاری امروز انرژی در کشور نه فقط برق، بلکه سایر بخش‌های انرژی در بخش تقاضا رها شده است، بنابراین در این شرایط هر چقدر هم تولید کنیم، بازهم به مصرف نمی‌رسیم. او با تاکید بر اینکه لازم است همزمان با افزایش تولید، مدیریت مصرف هم در دستور کار قرار بگیرد، گفت: مدیریت مصرف در دنیا یعنی اینکه کاری انجام شود، با حداقل انرژی. اگر اولویت کشوری توسعه اقتصاد باشد، هر بخشی که نقش بیشتری در اقتصاد ملی پیدا می‌کند، باید در ته صف قطع برق باشد، درحالی که ما درست برعکس عمل می‌کنیم.
اورعی گفت: انرژی از جمله برق، ابزار توسعه است. اگر قرار باشد توسعه محور اصلی برنامه کلان یک کشور باشد، انرژی باید در اولویت قرار بگیرد، اما اگر انرژی را برای محبوبیت سیاسی یا مشروعیت اجتماعی برای دولت بدانیم، آنگاه اقتصاد را کنار گذاشته و اولویت را خانگی می‌گذاریم، اتفاقی که امروز در کشور ما افتاده است. این روش در بلند‌مدت اشتباه است و به جایی نمی‌رسد.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به تحلیلی که از نتیجه زمستان سال گذشته اروپا انجام گرفته که برپایه آن مشخص شد در زمستان سال گذشته مصرف برق اروپا ۱۶ درصد کاهش یافته، گفت: البته زمستان سال گذشته اروپا به سختی سال‌های قبل نبود، اما نتیجه بررسی‌ها نشان داد از ۱۶ درصد کاهش مصرف، تنها ۴ درصد در اثر کمتر سرد شدن هوا بوده و ۱۴ درصد ناشی از سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف بوده است.
او گفت: قطعا ما از اتحادیه اروپا دفتر و دستک بیشتری داریم، اما در زمینه بهینه‌سازی انرژی کاری انجام نشده و نخواهد شد، زیرا بهینه‌سازی وقتی معنی پیدا می‌کند که کالا ارزش داشته باشد. حال آنکه سیاست‌های ما در بخش انرژی نشان می‌دهد انرژی کالای بی‌ارزشی است‌. مادامی هم که کالایی را بی‌ارزش معرفی کنیم دیگر نمی‌توانیم انتظار مصرف بهینه از آن داشته باشیم.
این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: در اروپا وقتی بحران انرژی پیش آمد به جای آنکه کارخانه‌ها را خاموش کنند، سیاست‌های مصرف را بهینه کردند. اگر دستگاهی خراب بود، چون برق گران است، در راستای جایگزینی و بهبود آن برآمدند، در حالی که در کشور ما چنین نیست و هیچ دلیلی برای کم‌مصرف کردن وجود ندارد.
اورعی با اشاره به اینکه مجموعه برق کشور دولتی است، قوانین مربوط به آن به‌گونه‌ای تدوین شد که عمدی است و اتفاقی نیست، گفت: از زمان فتحعلی شاه قاجار نظام ارباب و رعیتی در کشور ما حاکم بوده است. دولت در جایگاه ارباب در نظام دیوان‌سالاری ما عمل می‌کند و بخش خصوصی در جایگاه رعیت است، بنابراین این جایگاه را به آسانی از دست نمی‌دهد. اگر به معنای واقعی بخش تولید، توزیع و انتقال برق خصوصی شود، مشکل حل می‌شود. ادامه این رویه و این مدل جواب نمی‌دهد و مادامی که دولت بر دلالی انرژی اصرار کند، مساله حل نمی‌شود.
او درباره آمارهای دولت از افزایش تولید برق هم گفت: به نظر من آمار و ارقامی که برخی مسوولان می‌دهند، بازی با عدد و رقم است. اخیرا مدیرعامل بورس انرژی ایران اعلام کرده از روزی که تالار معاملات سبز انرژی راه‌اندازی شد ۳۷میلیون کیلووات ساعت معامله شده است، در حالی که یک حساب و کتاب ساده نشان می‌دهد این میزان برق معامله‌شده برای مصرف ۵۳ دقیقه است، لذا تالار سبز و قرمز جواب نمی‌دهد. مشکل این است که کار را به دولت سپردیم، در حالی که دولت از روز اول مشکل را درست کرده است.